Non sabemos que facer con “o xa foi”, non acertamos con “o que é”, nin menos con “o que será”.
En 1514, Alberto Durero deixouno albiscar na súa estampa da Melancolía. Desde a Galería Nacional de
Arte de Karlsruhe , en Alemaña, os seus variados simbolismos suxiren unha pausa
reflexiva sobre a escorregadiza trama do tempo e o que sabemos e ignoramos
sobre o sentido da existencia de quen a contempla. Ás interpretacións sisudas
que suscitou a Panofsky, Schuster e expertos do Renacemento, cabe engadir a de
quen se preocupe polo saber, a educación e as súas repercusións na vida persoal
e social. Esta señora rodeada de instrumentos científicos e cabalísticos, mentres
anota as súas reflexións outeando o horizonte non é indiferente a que, tres
anos máis tarde, as teses de Lutero na porta da igrexa de Witenberg marcarían
unha potente conmoción na ortodoxia recoñecida. En 1521, tería lugar a Dieta de Worms, onde o monxe agostiño
sería interrogado sobre as súas teses reformistas; non se retractaría e xeraría
un profundo cambio político, relixioso e cultural. Da cantidade de cuestións
que entraron en danza en todos os ámbitos, culturais e políticos europeos, este
gravado de Durero suxire cómo a apertura
á liberdade de conciencia ,
coñecemento e expresión entraron en escena con gran forza. Esa liberdade –e non
a que concede un axente ou determinante superior- é a que facultou a
autodeterminación do ser humano, o seu ser máis auténtico e veraz, fronte ás
imposicións do Antigo Réxime.
O acontecido despois de 1521, a Contrarreforma tridentina e outros muros sociopolíticos interpostos a diversos “–ismos” que a cronoloxía histórica desenvolveu ata o presente, dan pé para afirmar –con Borges - que “o hoxe é lento e o onte é breve”, non só en canto á experiencia da temporalidade en cada individuo, senón tamén para o crecemento das súas opcións de autodeterminación, sen colonialismos doutros. Estas categorías, reitoras das relacións entre os individuos e a colectividade, son as que rexen os acordos e desacordos, pactos, guerras e transicións de diverso calado que aconteceron. En calquera capítulo que se escolla dos últimos cinco séculos, esta é a cuestión que se dirime e, se queremos referirnos a un relativamente recente –entre 1976 e 1978-, tamén se pode comprobar como a suposta flexibilidade ou rixidez da Transición española -do franquismo ao posfranquismo- ten abertas aínda moitas pegadas: preguntas, desacordos, desavinzas e pactos máis ou menos transitorios. Independentemente da opinión de cada cidadán, desde a afastada Reforma luterana –e os variados contrarreformismos que desencadeou-, quedou fixado, por exemplo, que todos somos “a nosa” memoria. Tamén quedaron firmes as variacións que cada cal entende pertinentes, e así sucede que, aínda que non adoita haber quen diga que non quere obrar ben, cando se trata de concretar asuntos en que esa aspiración é urxente, hai reacción a fixar unha ética ou moreira compartida.
A estas alturas , aínda que ata os menos sagaces insisten en
que os erros son de quen os comete, o costume, inconsecuente, é esixir aos demais
sen mirar a miseria que cada cal arrastra e facer que o tempo sexa “lento”. É
dicir, no camiñar incerto deste presente, é conduta normal repetir o pasado sen
aprender do andado. Esa pauta melancólica traslocen as formas de preguntar,
inquirir e referirse ao ocorrido entre 2018 e 2025 o pasado día 30 no Senado. Na comparecencia do Presidente de Gobierno, as utilización
da institución nun sentido distinto ao que ten, e a ansiedade de moitos
senadores lembraron os tempos da Inquisición nos seus tempos máis
contrarreformistas. Repetiuse o que Carlo
Ginzburg analizou minuciosamente no queixo
e os vermes (1976): Menochio,
aquel muiñeiro de Friuli , tiña un mundo interior que desbordaba o duns
inquisidores que o sabían todo e non lles interesaba que puidese facer, pensar
ou decidir o interrogado. Modais e linguaxe parecidos houbo o outro día na
suposta investigación do outro día e, sen dúbida , identicamente dominante o
sentimento de clase que algúns dos que preguntaban malgastaban nas súas
preguntas sen deixar espazo para posibles respostas. A estes inquisidores
senatoriais soábanlles algunhas estrataxemas das recompiladas por
Schopenhauer na arte de ter sempre razón (1864),
pero nas súas présas burocráticas non estudaron a parte en que este
filósofo insiste en que, ata para a dialéctica democrática fai falta superar a
vaidade e ter en conta as leis da cortesía. Escoitar as razóns do outro e
admitilo como persoa non é fácil, desde logo , pois como advertía: ”cada cen
persoas apenas se atopa unha que sexa digna de que se discuta con ela”.
Tamén sentenciaba este alemán que “a paz vale aínda máis que a vaidade”, e perdeuse o tempo. Nesta ocasión –como en moito outras-, esqueceu que a diferenza de opinión - e a controversia- beneficia a ambas as partes, pois “permite rectificar ideas e erros”. Nestes días é costume perder oportunidades para que o saber, a intelixencia e a boa fe se coordinen sabiamente. No caso do presidente valenciano –desde hai unhas horas non ben visto polos seus-, as súas enésimas narrativas, consideracións e “reflexións”, fan brillar un desconcerto tal que nin sequera a homenaxe ás vítimas da Dana no Palau das Artes foi capaz de concertalas. E nun escenario habitual de dimes e diretes, como o da Casa de Correos na Porta do Sol madrileña -sede outrora da Dirección Xeral de Seguridade, e punto de referencia das políticas neoliberais da presidencia da Comunidad de Madrid-, a dialéctica máis que a “lóxica” democrática xera na conversación cidadá –sistematicamente desde “o Tamayazo” en 2003-, o uso “sofístico” das diferenzas. Da análise das mensaxes que emite esta casa, máis parece que “ter razón” é cuestión de trampear cos medios e os fins, as churras e as merinas, os allos e as cebolas.
Entre un roto e un descosido dálles igual, con tal que pareza que, mesmo se recortan recursos á xente común -para distinguir aos da súa clase-, é “polo seu ben”. A capacidade de manobra que exhiben sempre está en campaña para facer crer verdadeiro o que é falso. Entre as últimas trampas visuais que coordina o urdidor Miguel Ángel Rodríguez está o do Proxecto de Orzamentos 2026, en que quere mostrar preocupación social co aumento do 6,5% nos recursos universitarios. Así, sen máis, sería boa noticia para a democracia educativa; superaría mesmo á LOMLOE en 2020. Agora ben, no contexto de contradicións destes anos, é un interludio para os funerais dun enterro. Vénse preparando desde 2013 e advírtese mellor se non se perde de vista que o control deste orzamento estará en mans dun Consello Social comandado por Mayor Oreja e socios de contubernios inclinados a borrar o público e que floreza o emprendemento privado. Dentro duns días, na folga das seis universidades públicas madrileñas, a “dialéctica sofista” do Debate, Liberdade Dixital e medios afíns, dirá que se está “politizando” a universidade e que “é intolerable”. Atentos a como xogamos cos tempos do tempo!.
TEMAS: Tempo histórico.- Tempos subxectivos.- Público/Privado.- Institucións democráticas.- Pegadas da Transición.
MMC (02.11.2025)
No hay comentarios:
Publicar un comentario