Chamarse León XIV indica vontade de proxecto, pero non implica que vaia sobrepasar as maneiras menos convencionais de Francisco I.
Os tópicos
turistificadores destes días televisados, tasluciron asuntos relevantes. A
insistencia en que o Vaticano lideraba no mundo uns 1.406 millóns de católicos
-tendencia confesional maioritaria entre os 2.300 millóns de crentes cristiáns-,
con ser de gran relevancia para entender os comportamentos humanos, sobre todo
en Europa e América, facilitou atender a evolución desta estatística tamén en
España , onde, á marxe doutras confluencias confesionais, ten habido un gran
cambio nos últimos oitenta anos en canto a crentes católicos. Desde a firma dos
Acordos
de España coa Santa Sede en 1979, algunhas noticias destacaron un leve incremento
último, e tamén mencionaron o número de nenos e nenas matriculados en clases de
Relixión. Ambos os tipos de datos -moi condicionados por outros-, non restan
valor a que o 53% dos españois se declaren católicos –hai 10 anos facíao o 68%-
e que só o 17% diga ser practicante (outro dato que, segundo se afine este
concepto, fluctúa á baixa).
De todos os
xeitos, talvez non se deba esquecer que insistir nesta cuantitatividade
–repetindo un debate habido ao redactarse a CE78, cando aínda estaba moi vivo o
nacionalcatolicismo- para reafirmar a “aconfesionalidade”
española volve ser contraditorio. O termo, máis retórico que efectivo, non fai
que o entrecruzamento de intereses privados do catolicismo cos asuntos públicos
do Estado sexa pertinente nunha democracia plural. É fonte de conflitos
permanente esta maneira de encubrir a evolución do acontecido estes anos en
asuntos como a educación, dereitos da muller co seu corpo, ou a eutanasia, por
exemplo. Aos ollos de moitos cidadáns –crentes e non crentes-, as interferencias
episcopais no funcionamento cualitativo da Constitución e na liberdade de
conciencia, poucos argumentos ofrece para a repartición de recursos do
orzamento económico acordado; as diferenzas respecto ao Concordato de 1953 -que
viña repetir o de 1857-, máis formais que operativas, condicionan o sistema
educativo español e a modernidade democrática.
O novo papa
-do que se insistiu en que era “administrador” e “misioneiro”- pronto deixará sinais da súa capacidade para proseguir a apertura
que se atribúe ao pontificado de Francisco I, cuxa encíclica sobre “o clamor da terra e o clamor dos pobres”
esixía un “uso responsable” de recursos dos que non somos “propietarios e
dominadores” (Enc. Laudato si): “o desenvolvemento humano integral e a inclusión
social” non están “garantidos polo mercado”. A proximidade de Bergoglio á xente
quedou de manifesto tamén na súa outra encíclica Fratelli tutti, “recoñecendo a dignidade de cada persoa”
en que coidar o mundo que nos rodea e coidarnos a todos era o contrario de
“utilizar demagoxicamente aos débiles”, ou formas propicias “ao servizo dos
intereses económicos dos poderosos” (punto 155). Para moita xente pode ser
pouco, pero no medio do balbordo reinante lembraba asuntos vitais. Os xestos de
León XIV nestes días aínda son ambiguos; claman pola paz, pero seguen o comedido
hábito vaticano, moitas veces ambivalente para a realpoltik que segue en
cada país.
Chamarse León
XIV
A opción de Robert Prevost pola muceta, zapatos vermellos e estola, sumada ás súas primeiras palabras como León XIV, parece indicar que será un papa máis centrista que avanzado. Cauto para explorar camiños entreabertos polo seu antecesor, podería dicirse que, ao modo de Pablo VI -sucesor de Juan XXIII-, vai ser un misioneiro que administre unha síntese das posicións internas dos eclesiásticos.
Elixir chamarse León XIV aclara pouco. A
historia real do seu antepasado onomástico, sen concretar a suposta apertura da
súa “encíclica social” Rerum novarum, vén repetir, como
advertiu Mark Twain, que “o primeiro
que fai o púlpito, xubiloso, é proclamalo obra de Dios e exhortar ao pobo para
caer de xeonllos e profesar o seu agradecemento” (Cartas desde a Terra).
Esta carta papal atendía os problemas sociais que xerara o capitalismo
industrial, pero lida amodo e contextualizada, a súa atención foi curta. En
1891 -data da súa publicación-, o movemento obreiro levaba xa máis de 60 anos
pelexando con quen os trataba como mercadoría barata. Sen seguros de ningún tipo
nin protección legal, suscitaran reaccións máis avanzadas en círculos
católicos; insistir en “a caridade” como solución ao conflito que expuña a
eufemísticamente chamada “cuestión social”, non era moito avance. Ante aquelas
miserias, tampouco o era a linguaxe desta carta, diferente segundo falase aos
capitalistas ou aos proletarios. Desde os primeiros parágrafos condenaba o
relato destes e, oposto ás súas “cousas novas” con argumentos xa antigos sobre
a propiedade privada, “non dialogaba” con quen andaba naquel movemento e
chegaba tarde. O Manifesto comunista era
de 1848, e as primeiras medidas estatais en prol dunha “xustiza social
distributiva” –a orixe do Estado Social- foran postas en marcha en Alemaña por
Bismarck en 1883, quen para lograr “seguridade social”, non tivo empacho en
contradicir principios clásicos da Economía Política liberal. A pobreza
estrutural que xeraba aquel sistema laboral non o solucionaba o voluntarismo
caritativo de que falaba León XIII, e pouco cabía esperar das prevencións sobre a
“liberdade de ensino”, “liberdade de cultos”, “liberdade de expresión e
liberdade de imprenta”, que mostrara en 1888, noutra carta-encíclica: Libertas
praestantissimum.
Segundo os
escolásticos, De nominibus non est disputandum (Dos nomes non hai que
discutir), pero se León XIV imita esta traxectoria, o cambio de ciclo histórico
en que andamos –coa revolución dixital por medio- non alterará o seu rumbo. Segundo
o actor Harvey Keitel, “as decisións que tomamos son o que nos define”, e tamén
Lucas,
6, 44 e Mateo, 7,16. dixeron antes que “polas obras os coñeceredes”. En
todo caso, necesitará algo máis que sorte.
TEMAS: León
XIII/León XIV.- Obras e palabras.- Pobreza e cuestión social.-Estado Social.-
Acordos coa Santa Sé.
MMC (12.05.2025)
No hay comentarios:
Publicar un comentario