Postais para este verán

Unha breve mostra indica que, no presente, abundan ingredientes para que pareza como que facemos, aínda que reiteremos pautas inmóbiles.

1.- XÉNERO: Di  o arcebispo de Toledo –puesto que -posto que en tempos anteriores ao XIX era moi apetecible pola súa riqueza feudal- que “non cre na igualdade de xénero”. “Non é -di- a solución para vencer ao machismo inaceptable”. Pola súa banda, o Banco de Santander patrocina no mesmo periódico un contido en que propaga que “o talento non entende de xénero, tratando de facerse eco dunha exposición fotográfica que patrocina. A mensaxe, que no primeiro caso é máis primitiva e tendente a que non se disperse o rabaño, no segundo ábrese a múltiples interpretacións. É unha cuestión de mercadotecnia, que cada unha das dúas empresas - segundo Ángel Munárriz, la Iglesia también es  S.A- trata de manexar ao seu favor.

2.- MADRID CENTRAL: Tarde e máis regular que ben, logrouse concretar un mecanismo que paliara un serio problema de Madrid. Logo de anos de inoperancia e tratamento fraudulento das estacións medidoras do aire, podía ser un bo comezo. De súpeto, o cambio municipal arrampla cos datos, co interese do proxecto e resetea todo. A Larra encantoulle oír a Díaz Ayuso, arguíndo que

que facía aumentar a delincuencia. Para maior desconcerto, unha xuíza puxo algo de orde no galiñeiro e, mentres Almeida persiste na súa idea feliz de que ese Madrid Central era un desmán, a UE recordou que que se non lle poñen couto á contaminación ambiental da cidade pronto haberá multa por non cumprir. É un problema de lectura ou de sintaxe?

3.- EDUCACIÓN INCLUSIVA: Díaz Ayuso tamén mostrou o seu afán polo traballo educativo deixando a moitos docentes ao bordo da incompetencia: “Hai pais preocupados porque se rumorea que nalgúns colexios hai colectivos que lles falan aos seus fillos de temas que eles non queren”. E apuntouse a “seguir avanzando no respecto, na tolerancia e contra a discriminación e contra o acoso” Pola súa banda, os seus aliados de VOX -coa anuencia de Aguado, do Cs- comezaron a pedir -repetindo a dinámica iniciada en Andalucía- a lixtaxes de quen impartise talleres sobre diversidade afectivo-sexual. Non tardaron en CCOO-Madrid en recordar a serie  de dereitos e normas legais que entre uns e outros están excedendo. A quen aproveitan as supostas rumoroloxías?

4.- CIDADANÍA: A sesión da Asemblea de Madrid para unha investidura presidencial da Comunidade, sen ninguén a quen investir, tivo ingredientes de gran interese. Por unha banda, Vox logrou ser o centro: estivo na boca de cantos oficiaron no acto, pese a ser o segundo partido máis pequeno. Por outro, Cs mostrou, unha vez máis, como as súas tácticas e interese como partido lévanlle a un calexón sen saída: vai de vítima e, ademais de trapisondista no seu trato ás agachadas coa ultraderecha, non cesa de ser o rexenerador dun PP corrupto. E en terceiro lugar, todos os partidos, incluídos os que teñen algunha posibilidade real de que non se repitan as eleccións, estiveron acordes en emitir mensaxes en que pretextaban un altísimo interese pola cidadanía. Nun arrebato de sincera desmesura, resumiuno Rocío Monasterio (de Vox, claro): “Non imos deixar de facer esforzos, de dedicar horas para chegar a un acordo, porque cremos que os madrileños o merecen”. Pensaba que criamos que cansaran?

5.- MERITOCRACIA: O de Patricia Ortega, primeira muller ascendida ao xeneralato no Exército español, foi acontecemento propicio para dar unha pátina de modernidade a esta institución. A súa cúspide era alcanzable tamén polos que pasaran xa de ser, como na sociedade, secundarias nas conversacións de oficiais. Desde o 23.03.1988, en que foi publicado o primeiro Real Decreto que aprobaba o acceso das mulleres aos corpos e escalas do Exército nas mesmas condicións de acceso e promoción que os homes, transcorreron 31 anos, o que engadido ás condicións que ha ter que acreditar esta muller, fai preguntarse: É rápido ou lento o ritmo de igualdad y el canon de mujer que aquí se puxeron de manifesto?

E 6.- MIRADAS DESDE A HISTORIA: “Feminidade” fronte a “feminismo” era, segundo

contou no seu momento Mª José Lejárraga, o lema de comezos do século XX fronte ás pretensións das mulleres pioneiras dos seus dereitos. Que abarcaban ambos constructos foi un debate aberto e inconcluso. Intimamente vinculados á educación, os seus simbolismos e leis, aí continúa -con argumentos idénticos aos de outrora- nun presente moi rico en postais indicativas de que a data de caducidade de pautas sociais relevantes non cesou. Se o que Patrimonio Nacional quere exhibir no seu Museo das Coleccións Reais é cronolóxica e temáticamente curto, estas historias actuais desbordan, por transversais, ás que intentará contar de Austrias e Borbóns; non concluíron e acreditan un acendrado pedigrí, fácilmente comprobable.

Recentemente inaugurado o Ministerio de Educación, en 1900, García Álix xa sinalaba como “a liberdade de ensino, no noso país, converteuse nun censurable mercantilismo. A moda, o capricho, a propaganda interesada, viñeron apartando dos centros docentes oficiais aos fillos das nosas clases elevadas ou acomodadas, entregándoos aos colexios de institucións de carácter privado que, coa chamada incorporación, vaian secando o tronco do ensino oficial” (Diario

del Congreso de Diputados, 17.12.1900

 
Doutra banda, oír falar actualmente a algúns políticos indica o pouco que se cambiou. Francos Rodríguez, testemuña do que pregoaron os Congresos Católicos desde 1889 “despois de que León XIII adoutrinase sobre liberdade de educación, de conciencia e de expresión (Libertas praestantissimum, 15, 18, 19?, 30, 31)-, víaos máis que como “lugares de concordia e de fe”, como “o bastión onde resoaron gritos de guerra, frases incendiarias e palabras que conmoveron a conciencias, non para elevalas a Deus, senón para empuxalas cun odio inextinguible á loita fratricida” (Diario de Sesións do Congreso de Diputados, 12.07.1901 de Deputados, 12.07.1901).

E veu esta, acompañada de contrarreformas. Como aquel curso para ensinantes de Primaria, en xuño de 1938 (Pamplona), onde, segundo contaría Marta Mata, “máis da metade do tempo estivo dedicado a temática ideolóxica, un terzo a educación física e o resto a formación pedagóxica”. Ou a constitución do CSIC en 1939, por Ley de 24 de novembro . Para erradicar a JAE e indirectamente a ILE, empeñáronse –“fronte á pobreza e paralización pasadas”- en “impoñer á orde da cultura as ideas esenciais que inspirou o noso Glorioso Movemento, nas que se conxugan as leccións máis puras da tradición universal e católica coas esixencias da modernidad”? Co resultado de que, ata 1943, depuraran a más de 60.000 maestros e profesores.
¡Sorte e bo verán!

TEMAS: Liberdade de educación. Diversidade e inclusión. Xénero e Feminismo. Cidadanía.Responsabilidade política.

Manuel Menor Currás

Madrid, 15.07.2019

O pasado e a súa Historia importan

Relatar o pasado desde a obsesión por controlar o presente foi a gran ambición dos poderosos, ansiosos da súa memoria.

Dicíao Sergio del Molino comentando o primeiro capítulo da serie sobre Jesús Gil:”o máis triste son as caras que celebraban a honestidade brutal do seu mesías de andar por casa”, e recordaba certeiro como Walter Benjamin observara que o pasado só importa na medida en que moldea o presente. Segundo Rafael Feito, tamén sucede algo disto na recente película sobre os Beatles: Yesterday. E segundo Josem iLorenzo, os intereses e conveniencias dos reis de Asturias -no século X- determinaron a manipulación do pasado que por entón podía arrastrar Zamora. É dicir, que vén de longo este hábito manobreiro.

Encantados esquecementos

Na última entrega a Mundiario, tres breves anécdotas plasmaban o habitual que segue sendo que os relatos sobre o pasado falen máis do hoxe que do onte. Máis sistemático, Jean Vermeil reuniu textos de conmemoracións mozartianas en 1891, 1941 e 1956. Na Flûte désenchantée (Toulouse: Éditions Ombres, 1991), documentó como o compositor vienés fora utilizado como pretexto para loar as políticas -diversas e ata opostas- do poder en tales aniversarios, co resultado dunha maleable imaxe, allea á súa vida e obra.

Nese panorama xeral hai, de todos os xeitos, situacións especialmente duras. Se se tocan os conflitos españois dos anos trinta, o tempo non logrou desfacer o trastorno sufrido no seu recordo persoal ou grupal aos destinatarios de posibles celebracións ou investigacións. A fractura segue viva e o vaivén do recoñecemento mutuo segue aleatorio en moitas institucións. O paso dos anos asentou, máis ben, aos que saíron con vantaxe daquel drama e os seus criterios son perceptibles aínda en sitios significativos como colexios ou escolas, bibliotecas, concellos, etc., pouco abertos, contraditoriamente, á pluralidade. Os cambios formais dos últimos 40 anos non diluíron esa “ideoloxía” marcada por experiencias subxectivas propensas a vivir á defensiva considerando “ideólogos” “falsarios de “a verdade”- aos que teñan outra perspectiva do pasado.

Avanzouse, pero falta moito para compartir e mitificar o mesmo. A memoria e a desmemoria apréndense e desapréndense. Moitos españois apenas puideron ir sequera á escola unitaria, e todos foronadoutrinados masivamente durante corenta anos polo omnipresente nacionalcatolicismo na escola, nos púlpitos, na prensa ou no cine e na iconografía que logrou venia dos censores. Despois -como estudou Fernando Hernández , moitos mestres e profesores que trataron de explicar a “Historia actual” de España, han ter dificultades para facelo. E como complemento, aínda hoxe, o acceso a fondos de arquivo daqueles anos tropeza con problemas de todo tipo. Miradas cara ao pasado, consistentes e humoradas, como a que Andrés Sopeña fixo ver El Florido pensil(Barcelona: Crítica, 1994), non son frecuentes. 

Historiografías
É obvio que o presente non lle é indiferente a un historiador. Sempre tensiona a súa mirada cara ao pasado, aínda que só sexa para seleccionar o que pretende explicar. Con todo, non todos son iguais. Os que len o pasado xulgando o presente adoitan ser tendenciosos, repetitivos de consignas aprendidas. No trato doutros estudiosos coa documentación, o rigor analítico fundamenta os seus razonamentos tentativos de veracidade e confírelles autoridade explicativa.

A calidade da historiografía española, tamén sobre España Actual, conta na construción internacional de coñecemento. É mágoa, con todo, que, cara a dentro, teñan tanta audiencia voces ocupadas en revisionismos frentistas; editores que manipulan a quen, por comer ou epatar, alimentan o nicho de negocio existente con quen, por diversas razóns, se senten incómodos con explicacións axustadas á realidade. Que reverdezan en Twiter, Instagram e similares os custodios épicos de “a pura verdade” fai que nesta España con plurais memorias abunden os que pasan o intre a conta do noso tráxico pasado: profesorado intercambiando os seus “achados” en chats supostamente cultos, ou prácidos eclesiásticos olvidadizos de que -como recorda Mariano Gamo- a Igrexa siga sendo a “principal ganadora daquela Guerra Civil, máis que o Exército e que a Falanxe”. Os que acreditan pedigrí entre beneficiados directos dos “40 anos de paz” sempre tiveron extensións propias, ata altas instancias. 

Biodiversidade?
En democracia, conmemorar algo xuntos -a favor de alguén ou contra algo- é un xeito de reafirmar a pertenza voluntaria a un pasado compartido. Non foi así cando impuxeron o eslogan “Polo Imperio cara a Deus”, cuestión que John Elliot deixou clara na súa Historia do Imperio español. Pero os sucesores de quen como Demetrio Ramos crearon aqueles obrigatorios libros escolares insisten no seu relato exclusivo. Logo de Don Pelayo, a toma de Granada e similares, ABC avisou xa deque “arrincan as homenaxes á expedición de Magallanes e Elcano”. O oportunismo envolve as ideas con que queren xestionar este presente.

A cantos fan patria con esta afección á desmemoria colectiva estalles agradecido VOX. O seu éxito electoral -e a pugna por que sexa visible- aséntanse sobre a distorsionada Historia que se ensinou. Contan coa ignorancia programada de tan atrás, coa anuencia explícita de amantes do anacrónico e coa alianza do PP e Cs. En institucións de relevancia como a Comunidade de Madrid, a Isabel Díaz-Ayuso dálle igual con tal de alcanzar a presidila. Tampouco se pode dicir que o PSOE -o partido que ten posibilidades de Goberno en Moncloa- vaia a emendar o seu proxecto de viaxar cada vez máis cara a un centro edulcorado, desmemoriado ata que volva ser oposición. Talvez para entón xa sexan accesibles todos os arquivos -tamén os de RNE e de TVE- onde houbo tantos vetos a canto puidese ir máis aló do “PARTE” e do NODO.

España -contaba Manuel Vicent non hai moito-, pinta ben enmoitas estatísticas. O problema é que parecen mellores se non se contrastan para saber, por exemplo, en que ranking situar aos que o xornalista chama “políticos nefastos, líderes de opinión deslinguados que berran, crispan e insultan”; ou en que franxa estatística da ONU figura a desmemoria, incluída a de “os cidadáns que cumpren co seu deber, traballan e calan”? A propia supervivencia democrática estará en risco se esquecen que, no soterrado escenario do puramente biolóxico, a biodiversidade dos ecosistemas se compadece mal coas tendencias dalgunhas especies á exclusividade.

TEMAS: Historia e Memoria. Pasado e Presente. Convivencia democrática. Educación pública. Aniversarios e Conmemoracións.

Manuel Menor Currás

Madrid, 11.07.2019

O divertimento cultural medra, máis no verán

Á propaganda élle indiferente a calidade da conversación cívica. Abóndalle a ansiedade por paliar o aburrimiento e o afán de darse lustre.

A extemporánea achega de Monseñor Renzo Fratini hai uns días respecto de Franco e o Val dos Caídos, rara nun diplomático, sería “bonita” se non fose ahistórica e partidista. Non é, con todo, algo excepcional.

O presente do pasado

Hai pouco, un grupo español de amigos da arte, de turismo en Weimar con motivo do Centenario da Bauhaus, entrou a comer no Hotel Elephante. Alguén recordou humoradamente, con documentación abundante no seu móbil, que alí adoitaba acudir Hitler, e o rictus de enfado que suscitou foi solemne: Seica non andaran por alí tamén outras xentes excelsas, como Thomas Mann ou Walter Gropius? Boas ganas de enturbar con algo desagradable un día culturalmente tan “bonito”.

Algún tempo atrás, nun centro educativo madrileño quíxose celebrar o 75º aniversario da súa fundación. O proxecto conmemorativo non contemplaba que, a comezos de abril de 1939, cando as tropas golpistas entraron na cidade, entre outras medidas depurasen o seu nome orixinal, anterior á II República. Algúns profesores, conscientes do lapsus, indicaron que debería explicarslle ao alumnado aqueles cambios, e a irritación da dirección foi máis grande aínda. Empeñada nun evento cego á reorientación franquista que marcara canto alí se ensinou durante tantos anos, acusou de “ideoloxía” (?) aos discordantes co “bonito” relato que quería contar. O profesorÁngel Chica, que viviu aquel atropelo da historia, puido evitar que se repetise máis tarde algo similar co Instituto Español de Lisboa.

As visitas guiadas poden, tamén, ser moi vizosas en relatos sesgados, o que non impide comentarios posteriores de turistas agradecidos polo “precioso” do espazo visitado. Non hai moito, nun mosterio, a salvable explicación das variacións estilísticas de cinco séculos foi adubada convenientemente con canto emendara “o desastre” desamortizador. Como coda -antes de que o grupo fose conducido a comprar souvenirs-, a quenda de visitantes tivo que pasar ante unha exposición fotográfica en que se mostraba a “providencial recuperación”, exclusiva da constancia monacal. No percorrido non se puideron facer preguntas: as razóns, procedementos e recursos con que se fixo e refixo o impresionante edificio podían terr derramado o catequético relato.

Máis aló do anecdótico, este breve mostrario parece reflectir que a turistificación do pasado, compasada dunha débil educación histórica, inclina a mostralo sen arestas incómodas, proclive a xeralizacións milagreras e alleo a que poida ser relacionado cos problemas do presente. A memoria é curta e, como amable indicación do ben que pode ir todo si ninguén se entromete no que non lle importa, pode ser recreativa.

Entretementos

Nos asuntos públicos, como nun parque temático, sobra propaganda dirigxista e falta boa conversación. Rogelio López Cuenca mostrouno moitas veces alterando o significado habitual da sinalética e publicidade entre a que nos movemos. En Educación, as corporacións e lobbys poderosos interferen moito cos seus particulares intereses de negocio. Por iso necesita conversadores interesados non tanto nos lemas, canto no bo funcionamento da estrutura organizativa que soporta o acceso de todos a ese dereito universal. Que se ocupen do imprescindible debate sobre a mellor organización interna dos procesos educativos de ensino e aprendizaxe que todo centro educador ha de promover. E que non esquezan o que incumbe á boa preparación dos profesionais que teña que facerse cargo de que a educación sexa accesible a todos coas mellores garantías de igualdade e liberdade. É evidente que educar así non é o mesmo que escolarizar sen máis: entre outras cousas, é máis caro se se quere que chegue a todos e non só a uns poucos. O cómodo -e máis barato aínda- é coller o ravo polas follas e quedarse cunha ou dúas palabras na boca, como propaganda baleirada de obxectivación real.

En Cultura, a conversación democrática tamén é primordial se logra centrar que sexa cultura e cal o seu interese cidadán. Despista non pouco que os máis expertos -antropólogos con credos dispersos- se queden en orientadores da “industria turística”, ávida de patrimonializar nostalxias da España baleirada e atemporal. E desorienta moito máis a pluralidade de usos do término “cultura”. Nas barras de bar, nos faladoiros de televisión e radio, e en mil festas ou festivais de todo tipo, florece a actual “cultura popular”. Está tamén a outra cultura, a “alta” e non tan popular, e así mesmo o caixón de xastre de “a industria cultural”, ao que se adhiren como lapas a “xestión” e a “política cultural”. E un Ministerio que, ás veces se prende do de Educación, e desde hai tempo vai de eivado parente do Deporte, xunto a outros artificios autonómicos e municipais.

É un mundo, o cultural, ao que o pesimismo e optimismos elle alterna ao ritmo da súa baixada ou suba no PIB, en que tamén dá dividendos a indiferenza ou que o día a día cidadán se limite a darse algo de lustre con el de cando en vez. A ese territorio ambiguo de elitismos que convive co rudimentario, cádralle ben a desatención ao pasado histórico e á memoria. Tan similar é á que sofre a Educación ou a Sanidade, que non se altera porque lle vaian de marabilla os arbitrismos zafios e as opinións infundadas, inmunes a canto poida alteralas. 

Votos e vetos

Como á España baleirada, que conduce a abandonar os montes -e que ardan no verán con facilidade-, así se constrúe o hábitat cultural, cheo de tópicos e falsidades crecentes a medida que son máis curtas as lecturas e fanse máis sedutoras as visualizacións das Redes e os medios. Ninguén poderá facer, con todo, que a riqueza do intercambio conversacional cotián - da vida froitífera na polis- non dependa da información contrastable que cada cidadán faga circular, un proceso en que o tempo, a oportunidade e a constancia na procura son determinantes para non restar valor a un ben que é complexo, transversal e de inevitables raíces históricas.

Institucionalizadas a Cultura e a Educación para que sexa accesible a todos o potencial dese plural entramado, concerne á súa democratización pública que o desenvolvemento dun dereito cívico crucial faga máis coherente, valiosa e atractiva a vida individual e grupal. Pero se se frivolízase a súa dimensión e os ostentan a representación política xogan a simplificalo e esclerotizarlo, ou a crear falsos debates dando a matraca con bizantinismos alleos ás carencias existentes, o risco para a saúde e a convivencia é serio. Estase vendo coa xestión dos resultados electorais -que situou á politiquería inane como segundo problema neste momento, despois do paro-. E sucedeu no concernente a Madrid Centro, expresión certeira da torpeza e ineptitude de moitos elixidos para xestionar democráticamente o colectivo. 
As agresións do odio adoitan seguir á ignorancia e á intolerancia gratuítas. A manipulación que termos como “calidade” e “liberdade” mostran nas 155 medidas acordadas polo PP e Cs pode aparentar que todo queda moi moderado, pero será moi perigoso que non corrixa as serias deficiencias que arrastran os servizos sociais ou o exercicio dos dereitos e liberdades de todas e todos. Aburrido é recordar que John Locke (1632-1704), cando en 1690 escribiu a Carta sobre a tolerancia, dixo que “non é a diversidade de opinións -inevitable-, senón a negativa a tolerar a aqueles que son de opinión diferente, a que produciu todas as guerras e conflitos”.

TEMAS: Madrid central. Turistificación histórica. Adoutrinamentos culturais. Debate educativo. Cultura e Educación.

Manuel Menor Currás

Madrid, 15.07.2019

Problemático realismo postelectoral

Os electores están en fase de descubrir que do dito ao feito hai un treito, e que as promesas aínda próximas poden non existir.

Madrid, Zaragoza, Badajoz, Palencia, Teruel e Granada permitiron á dereita da dereita exhibir o seu poder actual nos municipios. O estilo do que xa exerce no Goberno de Andalucía, previsiblemente mostrará tamén o seu alcance no de Comunidades como Madrid, Murcia e Castela-León, en colaboración co PP e Cs. Este partido reduciu aínda máis o seu cambio rexeneracionista de outrora, ao sostemento dunha sociedade ben ordenadiña, cursilona e aparente; o profesor Carreras, que coñeceu en ciernes a Rivera, parece que tivo pouca sorte nas súas reconvencións a este “adolescente  caprichoso” agora xa medrado. O PSOE, namentres, trata entre melindres de non expoñerse a que Podemos descentre a súa delicada imaxe progresista.

Escoramentos
O escoramento e o mercadeo foron evidentes estes días postelectorales e algún xornalista falou de descarnada poxa de poder. Para a dignidade do voto talvez sería mellor que os votantes tivesen a oportunidade dunha segunda volta no canto de ter que asistir, cansos, a este xogo de cadeiras, pero poida que dicíndoo se caese en mitificación, olvidadiza da serie electoral de 2015-2016. Casos hai, en todo caso, ilustrativos de que o panorama político proseguirá, entre formalidades aritméticas, tan débil como estrafalarias foron as combinacións para que cadrasen os números. Sirvan de exemplo dúas acontecidas en Ourense, provincia cunha pirámide de idades que sevén investindo desde os anos oitenta a un ritmo crecente, e cun PIB que, a escala nacional, situábase no nº 41 de 52 consignados en 2015, o que representaba o 10,6 % da achega de Galicia. 

Sen que sexan determinantes eses datos -pois outros lugares hai non menos singulares-, a alcaldía da cidade ourensá ha ir a parar non precisamente á lista máis votada ou a seguinte, senón a unha compoñenda en que a presidencia da Diputación se mantivo onde estaba. O intercambio, que fai inviable o devandito de Lampedusa respecto de os Finzi Contini do Gatopardo, deixa unha mensaxe estancada e espesa, ata para os votantes de J. M. Baltar e de Pérez Jácome. Di este que vai transformar a cidade, e a impostura págalla a cidadanía. Significativo é, ao mesmo tempo, que apenas a 14 kms. pola antiga estrada nacional 525, no Concello de Taboadela, estas eleccións traian consigo -tras reiteradas maiorías absolutas do conservadurismo desde 1972-, un cambio e o descubrimento de que, durante 47 anos, votaran “por costume”.

Lentitude
Non se pode deducir, pois, que estea en primeiro plano que as institucións funcionen coa prontitude que esixe a vida democrática, pese a que non lle vaia ben a languidez perezosa. En asuntos próximos que contribúen a alimentala, adormentala ou ata a amordazarla, non é que batamos un récord olímpico. Tamén aquí podemos tomar como exemplo asuntos en que se entrecruzan de atrás tempos longos da Historia de España. É o caso da educación que, desde 1857 -en que podería situarse a súa primeira lei xeral para regular a súa obligatoriedade, estrutura e funcións-, non alcanzou a ter Ministerio e orzamento propio ata 1900. E só logrou a escolarización universal dos mozos e mozas españolas -ata os 14 anos- case nos anos 90, data desde a que, estendida ata os 16, quedaron pendentes serios problemas, como a estrutura xeral do sistema, a garantía de recursos para unha escola pública consistente, a formación adecuada dos candidatos a profesores e mestres e que, ademais, non sexan vergoñentas as cifras do chamado “fracaso escolar” e o “abandono temperán”. Dicir, xa que logo, que se avanzou moito na educación española é pouco tranquilizante se non se indican as referencias deste xuízo. Avanzar pode ser un xeito de desculpar o pouco alcanzado, para proceder coa mesma lentitude que caracterizou case sempre este ámbito da vida política.

É moi relevante, en todo caso, a presenza que no proceso educador -desde antes de 1857- ha ter a xerarquía católica, experta en arranxos co Estado -para o logro de privilexios e subvencións ata 1985- e hábil despois para que crecesen os “concertos” dos seus colexios. Estas xenerosas relacións  dilatáronse nos últimos dez anos (os da crise), ampliáronse na LOMCE desde 2013 -e máis nalgunhas Comunidades-, resultando que a “aconfesionalidade” do Estado ten vida para rato aínda que fose un apaño estraño na CE78. Ben alimentada está, aínda que o número de practicantes diminúe, o de sacerdotes e relixiosos tamén, e non digamos o de contraentes que deciden casarse pola Igrexa. O crecemento dos colexios concertados é inmune a esta realidade de fondo e a que a distancia cronolóxica con lexislacións afíns como a francesa vai en aumento. Desde 1905, en que se separaron en Francia os intereses eclesiásticos e estatais, en España asináronse o Concordato 1953 e os Acordos de 1979, ademais doutros complementarios, como o de 2007, en que se aumentou o subsidio do IRPF voluntario ao 0,7%.

Trampantoxos
Todo apunta a que, en Comunidades como Madrid, aínda que a investidura do Goberno central logre saír adiante, se propicie a reafirmación deste “costume” inveterado, cuasi “naturalizado”. En sintonía, proseguirán as “guerras do escoitar e do ver” -que di Darwix, o gran poeta palestino-, en que moitos políticos tratarán de satisfacer a nosa fantasía auricular con prédicas que nada teñen que ver cunha realidade deficitaria e carencial. “Liberdade de elección de centro” será un misterio para a maior parte dos cidadáns; “calidade” non pasará de reclamo como o de calquera consumo perecedeiro; e “público” será un adxectivo co que tratarán de que tomemos o todo pola parte e, tamén, de que non vexamos este tinglado como un sostemento dun pasado imposible.

Talvez Filón e Plotino, se vivisen, puidesen aclarar algúns destes e outros bizantinismos, como aqueles en que “natureza”, “sustancia” ou “persoa” dirimiron diferenzas en que se ventilaba ao unísono o trascendente e o terrenal. Dos séculos III e IV d. C., en que tiveron importantes seguidores, choveu moito para a hermenéutica: o Pai Astete “ao final a primeira parte do seu Catecismo, vixente nos anos cincuenta- dicía que doutores había que nolo saberían explicar se lles preguntásemos, porque el era “ignorante”. Pero é posible que o sofisticado aparello do poder xa invente para o vindero algún outro trampantoxo que prolongue esa evanescencia, allea respecto do que realmente importa. Entre escoramentos e lentitudes anda o xogo.

TEMAS: Ensino público. Pactos postelectorais. Realismo político. Aconfesionalidade estatal. Cultura política.

Manuel Menor Currás

Madrid, 23.06.2019