Un grupo de profesionais da
educación, a maioría profesores e profesoras de universidade,
reunidos en Sevilla os días 26 e 27 de outubro de 2012, preocupados
pola situación do sistema educativo e alarmados pola evolución da
política educativa, con obxecto de animar o debate e de xerar un
compromiso con mellorala, declaramos:
1. EDUCACIÓN. En contra
do sesgo economicista do anteproxecto de LOMCE, o obxectivo da
educación comprende o desenvolvemento humano e a cohesión social.
Mulleres e homes deben poder formarse como persoas completas,
cidadáns responsables e traballadores cualificados. A sociedade
precisa da escola para asegurar niveis adecuados de benestar,
liberdade, xustiza e equidade.
2. DEBATE. Necesitamos un auténtico
debate nacional que permita a reconstrución, no seu caso a
refundación, do sistema educativo sobre a base dun amplo acordo
social e non, trala negativa a un pacto de Estado, unha lei
revanchista e ideolóxica, sen diálogo coa oposición nin co mundo
da educación, apenas maquillada cun nada fiable foro virtual.
3.
ESCOLA PÚBLICA. A escola é a columna vertebral da cidadanía. A
nosa peculiar historia legounos un sistema dual, e o goberno emite
alarmantes sinais de desdén pola escola pública e apoio ao ensino
privado e confesional. O deber das administracións é articular un
sistema público de educación igualitario e efectivo cunha xestión
eficaz e eficiente do subsistema estatal e unhas regras claras e
cohesivas para o privado.
4. CALIDADE. Non existe un consenso
sobre a noción de calidade educativa. Estase impoñendo unha visión
restrinxida ás cualificacións obtidas en exames e probas, internas
e externas, de papel e lápiz, baseadas nunha concepción factual e
declarativa do coñecemento que empobrece o sentido da aprendizaxe e
a educación. Os resultados escolares entendidos así non son un
indicador sostenible da calidade educativa.
5. FRACASO. O fracaso
non é anónimo; ten nome, historia e cultura. Non se produce
súbitamente. É o resultado dun proceso que se pode identificar e
prever. Ten que ver co tipo de contido, descontextualizado e sen
sentido, que se ensina e avalía e cun proceso de ensino e
aprendizaxe que non facilita nin promove que o alumnado estableza
conexións e elabore os seus propios significados e coñecementos.
6.
SOLIDARIEDADE. A resposta ao elevado fracaso escolar, e o subseguinte
abandono, non debe ser naturalizarlo senón, pola contra, concentrar
medios diferenciais e adicionais sobre grupos e individuos en risco,
é dicir, perseguir os obxectivos comúns con medios
cuantitativamente superiores e cualitativamente máis adecuados. Por
contra, a lei acepta ese fracaso como inevitable e o goberno elimina
os programas de educación compensatoria e atención á diversidade,
abandonando á súa sorte aos alumnos máis vulnerables.
7.
REPETICIÓN. Lonxe de abordar o problema da repetición de curso, que
España encabeza en Europa de forma esaxerada, mostrouse
indiscutiblemente ineficaz, resulta económicamente custosa e
ineficiente e constitúe unha das principais causas endóxenas do
fracaso escolar, o goberno parece querer ampliala, sistematizala e
convertela no determinante da segregación temperá.
8.
ITINERARIOS. Adiántase a idade na que se crean itinerarios de feito
irreversibles. Preténdese segregar ao alumnado desde 3º de ESO, aos
catorce anos, reducindo en dous o tronco común, e converter a
primeira orientación cara á formación profesional nunha vía
morta, repetindo así o erro da LOXSE, e engádense mecanismos que
ameazan con adiantar a segregación ao segundo curso. A maioría de
países cuxa comprensividade chega aos dezaseis obteñen mellores
resultados que os que segregan a idades máis temperás. A
segregación do alumnado con peores resultados tradúcese nun ensino
de calidade inferior por efecto dunha profecía autocumprida.
9.
AVALIACIÓN. Na educación obligatoria a avaliación debe ter un
claro propósito formativo, de coñecemento e apoio aos procesos de
aprendizaxe e desenvolvemento persoal. Unha avaliación excluínte,
sancionadora e de control -como suscita o anteproyecto-, baseada en
probas frecuentes e estandarizadas, é contraria ao seu sentido
educativo e á diversidad humana, xerando abandono e exclusión. A
avaliación do sistema require unha revisión a fondo para garantir
que a sociedade e a comunidade escolar dispoñan de información
relevante, a través de procesos transparentes e democráticos.
10.
RECURSOS. Sen entrar nas súas causas, sabemos que os efectos
individuais e colectivos da crise concéntranse nas persoas e países
con menor nivel de formación. Sabemos que a economía que rexurda
dela e os novos empregos non serán os mesmos, senón que requirirán
unha forza de traballo máis cualificada. Por iso é esencial,
precisamente en tempos de crises, un esforzo cuantitativo e
cualitativo en educación.
11. AXUSTES. Conscientes de que é máis
necesario que nunca mellorar a eficacia e a eficiencia no emprego dos
recursos, entendemos que hai marxe para mellorar o traballo dos
educadores. Hoxe é máis importante o esforzo de todos, incluída a
colaboración entre as administracións e o profesorado, con máis e
mellor achega presupostaria e profesional, así como unha
reorganización flexible dos centros. Pero non se pode confundir unha
política de racionalización e modernización cunha de recortes
indiscriminados.
12. SERVIZOS. Os gobernos central e autonómicos
están recortando partidas que consideran non esenciais: comedores,
rutas, libros de texto, actividades extraescolares ou a xornada
escolar mesma. Con todo, no medio desta crise e sabendo como afectan
ao desempeño escolar as condicións de vida, a opción debe ser a
oposta: asegurar a gratuidade de transporte, comedor e material
escolar, así como evitar a intensificación da xornada escolar e
propiciar un horario de apertura máis amplo.
13. CIDADANÍA. A
cidadanía require acceder a coñecementos e desenvolver actitudes
acordes co carácter liberal, democrático e social do noso Estado de
dereito. É dicir, que propicien o respecto á lei e as normas de
convivencia, a aceptación doutras opcións e formas de vida
admitidas pola Constitución e as leis, un compromiso participativo
coa democracia, e a cohesión e a solidariedade sociais. Isto esixe
un consenso sobre ideas e valores compartidos e tolerancia activa
cara a outros non compartidos.
14. SEGREGACIÓN. A LOMCE avala a
segregación por sexos en centros concertados, hoxe fundamentalmente
centros promovidos por organizacións ultraconservadoras. A
escolarización conxunta proporciona unha socialización positiva e
irrenunciable nunha sociedade aínda marcada pola desigualdade de
xénero.
15. CCAA. Leis e políticas deben respectar o ámbito
competencial das comunidades autónomas, no canto de utilizarse como
instrumentos de centralización, uniformización e control
burocrático. Isto non é óbice para reclamar transparencia,
mobilidad, coordinación e coherencia en todo o ámbito do
Estado.
16. AUTONOMÍA. É necesario responder ás necesidades da
comunidade con autonomía curricular, organizativa e de recursos. A
autonomía non debe dirixirse á rivalidade entre centros, senón ao
aprovetamento diferencial dos recursos. Require un proceso de
responsabilización social, o oposto a merma da participación que
suporía a conversión dos consellos escolares en meros órganos
consultivos.
17. TRANSPARENCIA. O sistema resulta en moitos
aspectos opaco para os profesionais, a comunidade escolar e a
sociedade. Precísase potenciar ao máximo a transparencia,
permitindo o acceso á información sen outra restrición que o
respecto á propia imaxe e á intimidade. Hai que desenvolver
indicadores fiables do desempeño docente, o funcionamento dos
centros, a implementación de proxectos, os resultados de programas e
políticas e o estado xeral do sistema, pero sen distorsionar con
eles os procesos de ensino e aprendizaxe.
18. PARTICIPACIÓN. A
participación é un dereito das persoas e un principio
constitucional. Debe reforzarse como forma de pertenencia,
motivación, concienciación, formación e corresponsabilidade
social. Resulta imprescindible potenciar a liberdade de pensamento e
de expresión do alumnado, así como a súa autoorganización e
participación na vida do centro. A participación esixe poder de
decisión. o oposto ao control autoritario. Preocúpannos signos
evidentes de empobrecela e recortala presentes no texto da
LOMCE.
19. DIRECCIÓN. Hase de acentuar o carácter pedagóxico da
dirección (coordinación, innovación...) fronte á visión
xerencial do anteproxecto. A dirección ha de garantir o exercicio de
deberes e dereitos da comunidade e a elaboración, desenvolvemento e
avaliación do proxecto educativo de centro, e non debe ser un mero
representante da Administración ou do claustro docente. Un liderado
compartido é máis coherente co carácter da escola.
20.
PROFESORADO. O sistema educativo fúndase na confianza no docente e a
súa capacidade profesional. Por iso merece apoio e recoñecemento no
exercicio da súa función, máis en momentos de cambio social e
incerteza. Debe ter un compromiso claro cos seus alumnos, o seu
centro e a educación mesma, e unha actitude cooperativa coas
familias e a comunidade. As actuais condicións e propostas
lexislativas derivan competencias a outros axentes, expropiando
aspectos centrais do seu labor. É fundamental mellorar formación,
selección, desenvolvemento profesional e avaliación.
Esperamos que esta declaración contribúa a impulsar a reflexión e o diálogo así como un compromiso xerador de esperanza e de optimismo. Nada pode ser peor que lanzarse coa maior eficacia na dirección equivocada.
Sevilla, 27 de outubro de 2012
