Sen présas nin pausas, veremos que afán é posible cada día

Dos límites e ambicións do novo Goberno -entre o posible e o desexable- falou Isabel Celáa nunha entrevista a Eldiario.es

Poden estar aí non poucas das pautas que, con realismo, pretende o seu proxecto educativo, a outra competencia da portavoz gobernamental. Ante todo, que facer coa LOMCE. Desmontala”por partes”, dando prioridade aos aspectos que, desde 2013, acentuaron a desigualdade, parece un bo obxectivo sempre que “a medio e longo prazo” -cuestión aleatoria neste momento- culmine nunha máis xusta estrutura educativa que resulte difícil de remover ao primeiro de vez. O pasado foi pródigo en enconadas alternancias estériles.

O demais é aclaratorio do principal. E é que a LOMCE sintetizou gran parte das aspiracións dos sectores máis reacios a que o sistema educativo se modernizase en profundidade e fora quen de adoptar as mellores prácticas en beneficio igualitario de todos os españois. A liberdade e a universalidade do dereito á educación que recoñece o artigo 27 da CE han ter nesta lei a súa interpretación máis parcial. Desexable, xa que logo, é que se revise a fondo ese articulado, de modo que se compatibilicen ambos dereitos e se blinde o seu exercicio sen demérito para o ensino público; e posible é ir dando pasos significativos nesa dirección “sen présa pero sen pausa”, con fórmulas concretas que freen o deterioro sufrido. O intolerable é que a educación siga sendo o primeiro chanzo para privilexiar modelicamente a grupos que aumenten, con diñeiro público, a fenda social a medida que medre como negocio e forma demostrativa da diferenza. Só será excelente se cumpre como sistema de cohesión social e unidade moral de convivencia.

Nas palabras da ministra se trasloce, ademais, unha relevante atención á Formación profesional. A súa experiencia no País Vasco poderá serlle de gran utilidade para que esa vía educativa alcance, ao fin, no imaxinario colectivo recoñecemento suficiente. Máis aló do ampliado nome do seu Ministerio, será crucial unha mellor redefinición da segunda etapa diso de modo que non resulte tan temperán discriminatoria como está sendo. Desde a reforma primeira na LOXSE -e desde as precedentes nos anos sesenta e setenta de Lora Tamayo e Villar Palasí-, a definición polivalente dese final da Secundaria Obrigatoria converteuse en clave para a calidade do sistema educativo. En todo este tempo, o discurso -social e político- sobre a educación, sempre estivo viciado por razóns máis ou menos relacionadas con esa etapa. Recórdense aqueles estigmas de “baixada do nivel” ou de “exebeización do sistema” que tanto serviron de escusa para frear os intentos democratizadores. Pero como expoñente de fallos e progresos, aí seguen os tercos datos do moi azacaneado “fracaso e abandono escolar” existente, o gran reto a superar sen portas falsas máis aló dos compromisos con EUROPA-2020.

Que eixe vertebrador?

Sen desmerecer de tan principais asuntos, nas respostas de Celáa aparecen conexos outros de gran valor. Veremos se unha vez máis, e ata onde, son instrumentados para vender o posible como substituto do necesario, esa historia cansina que, desde 1812, na Constitución de Cádiz, non cesa. Nela entran a Relixión ou as relixións e a ideoloxización -cuestión bastante máis ampla que a que pretende cinguirse á súa presenza no currículum-; o papel da privada e dos colexios concertados no sistema, que tanto alenta unha das liberdades menos libres: a da elección de centro; e, cun alcance maior do que cabe intuír na entrevista, a formación do profesorado, ese intanxible tan sobado como desatendido, e a participación democrática na xestión modernizadora das aulas, un dos mellores signos do valor que se lles asigna.

Se no medio de tanto avatar impredicible como o da política actual-“de urxencia”-, a ministra e o seu equipo poden manterse consecuentes con que “o ensino público é o eixe vertebrador do sistema” e non a criada de servizo, xa será positivo. Será digno e xusto, equitativo e saudable.

TEMAS: Educación pública. Pactos educativos. Programa de Goberno. ISO. LOMCE. Formación profesional. Fracaso escolar

.

Manuel Menor Currás

Madrid, 21.06.2018

O novo Goberno mostra claros sinais de liderado social

Estará moi condicionado, no entanto, o seu ritmo de recuperación consistente dos dereitos cidadáns; entre outros, os de Educación ou Sanidade.

Co acontecido trala moción de censura, pode darse a razón a Heráclito cando afirmaba que “ningún home pode cruzar o mesmo río dúas veces, porque nin a auga nin o home serán os mesmos”. A mobilidade e o cambio forman parte do ser e da existencia. Tiña razón Mercedes Sosa cando cantaba aquel Cambia, todo cambia que tanto xogo político deu en 1989.

Tan rápido foi o acontecido con esta moción que, neste momento, xa case soa prehistórica: o sobrevido tampouco deixou marxe para o descanso. Fronte á impasibilidade lenta que caracterizaba a Rajoy, Sánchez é sorprendentemente áxil. Fórono os seus nomeamentos, e moi pensados para integrar sensibilidades a contrapesar. Formalmente, a compensación paritaria de mulleres e homes neste Goberno está ampliamente realizada: veremos se desemboca en políticas decididamente feministas. As perspectivas das diferentes Comunidades, especialmente de Cataluña, tamén parecen ser contempladas con detemento. E en canto ás capacidades dos elixidos -agas o erro en Cultura, rapidamente emendado con criterio-, os eloxios iniciais foron practicamente unánimes. E para cumprir as expectativas que moitos votantes albergaron hai xa máis de dous anos, os cambios que se anunciaron no primeiro Consello de Ministras e Ministros do día 15 empezaron a mostrar que non só de simboloxías se trataba. A renovación da extensión do dereito universal á Sanidade, os primeiros pasos no Pacto de Toledo e, moi destacado, o asunto dos refuxiados do Aquarius ou o vinculado aos valados de Ceuta e Melilla, camiñan nunha dirección ben distinta do que ata hai nada se naturalizara como inmóbil.

Moi significativo foi, así mesmo, o cambio en Educación. Non só pola personalidade que, desde o primeiro momento, mostrou a nova ministra Pilar Celáa situándose respecto ao papel fundamental da escola pública, senón tamén por elixir para a Secretaría de Estado a un gran experto como Alejandro Tiana, de cuxa capacidade nese posto quedou sobrada constancia na xestión da LOE e a quen incomprensiblemente cesaran en 2008. É o máis idóneo para desmantelar a LOMCE de Wert. Xa o fixo coa LOCE de Pilar del Castillo.

O problema con Heráclito, de todos os xeitos, é que o cambio non basta para explicalo todo. Tamén Parménides pensou, no século V a.C., na integridade do ente: sen partes e uniforme, cheo de “o que é”; a verdade do ser -segundo o seu fragmentario Poema da Natureza- revelaríase na súa absoluta inmutabilidade. Estoutra cara da realidade que en certos aspectos reproducen como disciplinas a Historia e a Antropoloxía- é paralelamente manifesta nas reaccións que suscitou este envorco político, perfecto constitucionalmente pero inusitado. Aí seguen as reaccións nos medios. A portada de ABC do xoves día 15, sinalando que Pedro Sánchez impón por decreto “a España bonita”; as reticencias de Rafael Hernando sobre de “a prudencia” fronte a “a humanidade” cos refuxiados; os investimentos de recursos que supoñen os cambios cara á igualdade en todos os ámbitos; ou as misivas dos profesores de Relixión respecto do seu no sistema educativo, son outras tantas advertencias do peso do inmanente para fraxilizar este cambio cando soamente está empezando..

A expectativa, pois, reside en comprobar ata onde teñan posibilidade -nas distintas áreas ministeriais- para facer que os cambios en marcha sexan tan eficientes que modifiquen de xeito consistente a erosionada realidade, é dicir, as condicións de asimetría social existentes. En Educación, a gran cuestión será igualmente saber ata cando pervivirán as desigualdades estruturais en que se apoia o sistema: as súasdualidades profundas, os seus currículos obsoletos, a organización interna do traballo nas aulas con xeitos pouco propicios para que hoxe resulte atractivo e produtivo o estudo e o coñecemento. Conseguirán fixar ese “pacto educativo” de todos?

TEMAS: Cambio político. Dereitos sociais. Dereito universal Educación. Dereitos do Neno. Educación pública.

Manuel Menor Currás

Madrid, 17.06.2018

Seguirá aí por moito tempo o autocumprimento do que hai?

En Educación, pronto veremos se a LOMCE persiste moito, se o déficit segue sendo un problema, se o art. 27CE se remove ou se teremos que esperar.

Os que teorizan sobre a pasiva repetición cíclica da estupidez humana adoitan recorrer, moi dignos, ao seu comodín en situacións como a da nómina de ministras e ministros que acaba de xurar os seus cargos. Varias son as sorpresas que ofrece e, entre as máis rechamantes, que a lista sexa feita axiña que, cando a impasibilidade cíclica non deixaba sospeitar que puidese haber un cambio na Moncloa. Engádase a de que, nesa listaxe para gobernar, a nómina de mulleres supere amplamente a anceiada “paridade”.
As reaccións, con todo, non todas son sorpresivas. Algunhas proxectan sofisticados modelos da estupidez que Piergiorgio Odifreddi denosta a gusto no seu moi lúcido e divertido Dicionario da estupidez (tan ben editado por Malpaso). É tremendo que, non atrevéndose ninguén a meterse coa incompetencia dos nomeados e nomeadas -pois en xeral se lles recoñece experiencia e preparación “técnica”- moitos medios sobradamente connotados de sesgo conservador e ata reaccionario xa poñan tachas a algúns ou algunhas -especialmente ás dúas mulleres que ocupan agora os Ministerios de Sanidade e de Xustiza- por moi variopintas razóns, como que a seriedade mostrada no seu traballo e a defensa dos intereses do Estado poidan obstaculizar os intereses particulares, a sacrosanta propiedade privada e os seus negocios conexos.

Comprensivos e ata doutrinarios do recente pasado, e tendo en conta que perderían audiencia neste momento se discreparan moito sobre o acerto desta listaxe, indican por onde vai ir a oposición a este Goberno de Pedro Sánchez. Estes medios e os seus tertulianos non dubidan en afirmar que é un executivo “deseñado en clave electoral”, un Goberno de celebrities, excesivamente “efectista”, e similares. E detrás, non cesaron de oírse -como un mantra descualificador ab ovo-  as voces dos que proclaman que é un Goberno “falso”, non “elixido polo pobo” e con só 84 deputados, que se coou pola porta de atrás da democracia e que vaia vostede a saber que pactou facer con España cando foi levantado por todo tipo de vendepatrias.

O verdaderamente estúpido é non aprender da Historia -a máis recente tamén o é- As teorías da súa circularidade, como as moi providencialistas, ensinan que o ser humano é un eterno menor de idade. Canto fai ha de contar coa protección do panteón en que oficia unha nómina de cregos e burócratas, fieis gabadores dun presunto sentido común propagado polos fortes. O resto dos humanos, incapaz de comprender e intentar solucionar as súas limitacións en pé de igualdade, debe deixarse levar pola panda de selectos, únicos capaces de executar tan alto designio. Agora, perdido o paraíso, repiten -eles si- escenas de 2004 que duraron tanto, que algúns animan a Aznar a que xestione o seu “centro dereita”.
Estes últimos anos de Goberno do PP mostráronnos moitos signos desa estupidez instituida, á que tampouco foron alleas bastantes decisións anteriores, especialmente visibles desde 2009, cando a estética que se publicitaba mutouse en rictus amargo, con recortes aos funcionarios, unha reforma laboral tan peculiar e aquel artc. 135 CE: Vaia Terceira Vía!

Canto pesará “o que hai”?

Os afeitos a resistir, saudable é que teñan os pés na terra. Os novos ministros educaranlles pronto coas súas primeiras decisións e xestos. Estes tenderán a remendar aquelas e enseguida empezaremos a dubidar entre o prometido -simbólicamente, claro, porque o programa irase mostrando sobre a marcha- e o postergado. Esperemos que a nova ministra de Educación ensine, ante todo, a non ter que distinguir moito entre o necesario e o importante. Compaxinar as urxencias que ten o sistema escolar coa portavocía do Goberno e con que a astronáutica se levou as Universidades consigo, multiplicaralle a necesidade de exercitar a fondo as competencias que adquira na súa traxectoria anterior. ¡Atentos!

TEMAS: CAMBIO de Goberno. Consello de ministras e ministros. LOMCE. Déficit.
Artg. 27 CE. Reversión de recortes.

Manuel Menor Currás

Madrid, 07.06.2018

Ábrese un duro tempo político, esperanzador malia todo

Veremos, por exemplo, se o que prima en Educación é tanta España invocada sen españois ou son preferidos os españois sobre tanta esencia irredenta.

O novo inquilinato da Moncloa propiciou apreciar, entre outras, a calidade democrática da escena mediática. Os términos con que foi acollida de inicio a sorprendente moción de censura, son significativos. A Celia Villalobos debeulle vir á memoria aquilo de que contra Franco viviamos mellor, porque, segundo ela, o medio que se interesaba pola súa opinión íase a quedar sen tema de conversación nin capacidade crítica por mor da caída de Rajoy.

Esa saída está próxima ao tipo de insidias que se viron en moitos medios. Denotaban un malestar que nin a Bolsa mostraría. Indutores do medo, os términos que empregaron rozaban a hecatombe: “apocalipse”, “zozobra”, “caos” e temor foron moi frecuentados e os partidarios da confesionalidade escolar apuráronse a protexerse. Nas Redes, entre moito sarcasmo, tampouco faltaron alusións a unha repetición da “Fronte popular” dos anos 30.

A moitos “analistas” da caída de Mariano -e da súa propia, talvez- este modo de chegar á Moncloa resultoulles indignante pese a que estea contemplado na Constitución. En tres ocasións anteriores non prosperara e, se se lle unía que os votos que necesitaba Pedro Sánchez eran dunha variedade tan ampla -ao implicar todo o espectro político salvo ao PP e Cidadáns-, éralles agora máis fácil mostrar a súa histérica oposición ao acontecido que estar críticos co distanciamiento do Goberno respecto de as dificultades crecentes dos cidadáns. Foi a crueza da sentenza xudicial da Gürtel a que agudizou as contradicións e mentiras que, desde hai bastante máis de dous anos, estaban no aire. Esa penosa conxunción da primeira das grandes sentenzas sobre corrupción coas evasivas do PP no Parlamento, e con acontecementos como os de Cataluña, só repetiu, con todo, estables xestos de aburrimiento e deixación ante os problemas, coma se fose misión da xudicatura ou do mero paso do tempo o solucionalos.

Con canta LOMCE nos quedamos?

Cabe saudar este momento como o da esperanza de bo oído para un serio diálogo social e político. Sen harmonizar estes dous planos -o social e o político-, o que dure o novo Goberno sería outra perda de tempo para os cidadáns, destinatarios e posibles beneficiarios deste cambio. O panorama é moi complicado e os riscos de desacerto múltiples: son moitos ollos a mirar -pois estamos en democracia-, e tamén moitos os intereses a conxugar -contraditorios moitas veces-, o que é máis difícil de canear. E, de fondo, a realidade económica de España é máis deficiente do que aparentan as cifras macroeconómicas que se publicitaban. Verase agora como os déficits estruturais seguen aí; que os modos de afrontar a crise desde os meses finais da etapa Zapatero -incrementados na etapa de Rajoy-, aumentaron as carencias dos máis débiles e arrastraron consigo as dos niveis inferiores das clase media cebándose sobre todo con amplos sectores de mozos e mulleres; e que iso non nos privou de aumentar o déficit exterior, poñer en risco as pensións e, de paso, o patrimonio común das prestacións sociais para abaratar responsabilidades do Estado como a Sanidade e a Educación.

O do ensino é unha paisaxe especialmente danada. Nin prosperaron fórmulas de “pacto educativo” pensadas en gran medida para publicidade enganosa -ao non tocar os serios problemas estruturais do sistema-, nin tampouco asuntos como a carreira e o estatuto docente, a selección previa á mesma ou a tan anceiada Educación Infantil. Pero a LOMCE segue aí, os orzamentos educativos están en mínimos históricos, o ensino público languidece mentres se sosteñen intereses moi privados e confesionais, e non se reverteu apenas nada, cando no ensino tivo lugar o ERE máis grande destes anos. Señores do PSOE, que teñan sorte! Vana necesitar para que a normalidade da participación plural non sexa unha debilidade.

TEMAS: Moción de censura. Novo Goberno. Reaccións mediáticas. LOMCE. Urxencias do panorama educativo.

Manuel Menor Currás

Madrid, 03.06.2018