Solsticio de inverno

Un potencial tempo de cambios de luz é desexable para orientar comportamentos e actitudes colectivas 

Entre o 20 e 21 de decembro -o día 25, no calendario Xuliano, anterior ao Gregoriano-, dóbrase o tempo cósmico da Terra pola súa metade. Os campesiños tíñano en conta para as súas pautas de sementeira, podas e recolección; moitas celebracións ligadas á alimentación, o viño, a cervexa e a limitación da fame que traía o inverno, adoitaban coincidir nestas datas. Cando remata o ano cronolóxico na nosa posición do Hemisferio Norte, na elíptica en que a Terra se move ao redor do Sol empezamos a ter máis luz cada día ata o 20 de xuño, mentres se acurta a duración da noite. 

 A elipse do Nadal

Esta posición astronómica é un intre acreditado en todas as culturas con rituais de cambio e renovación. Na cultura cristiá tradúcese na festa de Nadal e a asimilación de Xesús ao Sol, cuxa divulgación procede da relixión mitraica. O pasado afastado dunhas e outras aculturacións non é difícil de descubrir cada ano tras as versións actuais destas festas, tan atrapadas nas estratexias comerciais que se apropiaron dos agasallos, contos, cancións, sentimentalismo familiar e luces con que as adornamos.

No curto prazo da vida de cada cal, o solsticio do Nadal adoita ser un tempo narrativo en que a elipse da morriña volve a un pasado en que, segundo a idade, demasiadas cousas xa non son o que eran. O tempo da infancia sempre é un momento xa ido en que a distancia co que parece que era fraxiliza os encontros familiares, agasallos e ilusións do presente. A construción do Nacemento en casa, con papel de prata para recrear un mundo ideal con Herodes no seu sitio, o portal e os anxos, as lavandeiras e os pastores, sen que faltasen uns magos que viñan de Oriente, levábanos a un mundo utópico guiado por unha estrela. Sen darnos conta, foi parecendo cada vez máis imposible, aínda que o retivemos no recordo, e nas mellores mensaxes de felicitación que andan estes días por Internet, aqueles anceioss dun tempo aparte e feliz, circula como trasunto daquel mundo ensoñado, en fase de difícil construción coa igualdade requirida para que sexa xusto, en paz para todos e sen tensións de dominio e submisión. Non hai dignatario dos que poñen o seu busto nas pantallas estes días que non faga cantos de encomio ao que non é; non hai corporación que se prece que non arme unha tarxeta postal, ou dixital polo menos, para que a súa clientela se sinta arroupada pola suposta identidade dun mundo equilibrado, en solsticio detido de “boa vontade”. Nos anais destas datas, sempre está a sospeita da paréntese; a elipse do Nadal pásase cada vez máis pronto. Enseguida nos atopamos con que pasaron os Reis e xa estamos de novo en clase, como cando eramos críos, esbozando cousas nos cadernos, facendo deberes e soportando leccións que non sabemos para que serven, cando o importante sempre é o que non alcanzamos e que seguramente non alcanzaremos nunca: que o Nadal deixe de ser unha paréntese porque a Historia de verdade empezase a ser doutro xeito. Por iso amólannos tanto os que aproveitan as defensa baixas dos mortais estes días, para vender un proxecto en que regalan algo e só queren fidelizar a nosa obediencia á súa película, o seu perfume ou o seu inútil crecepelo, tan á propóstio para non preguntar sobre a súa inutilidade.

Os contos de Nadal

Fóra dos núcleos máis sintonizados coas ruidosas modernidades que veñen dos núcleos de poder, é difícil atopar xente propicia á credulidade dos contos de Nadal. O propio Dickens dá a entender que do que quere falar realmente é de persoas pouco afeitas a tratar coa infancia, que non a respectan o máis mínimo e que, sobre todo, aprovéitanse dela inmisericordes. A atención que reclama sobre o avaro Scrooge advirte como os supostos valores da compaixón e un mundo mellor non poden tapar os males en que vidas en principio non destinadas a sufrir desde antes de nacer, víanse atrapadas. Ese mal campaba polas rúas de Londres, como pode facelo polas de Madrid, en que se reclama agora a propina no canto dunhas condicións laborais xustas, ou se pide paciencia aos  que non teñen os servizos de Sanidade ou Educación debidos, padecen fame e terán máis.

A elipse sentimental do Nadal adoita vivirse deambulando polos corredores baleiros dos días tratando de abrir portas e xanelas que dean a algunha parte; traspasado o salón coa mesa ben provista de alimentos e doces que non se ven durante o ano, non se adoita saber que facer co tempo. Pode, con todo, traer un bo agasallo se dá acubillo a un propósito terco de mirar por onde se anda. Mirar para ver ben, aínda que soe a solitario, será reconfortante, a máis diso útil para todos; dará en asombrarse co que circula ao noso lado, o que é unha forma de facer algo con proveito, ademais de gran aventura. Non deixarse impresionar polo secundario esquecendo o principal, aprender a distinguir o que merece a pena e refugar o irrelevante é unha oportunidade única que temos para deixar ao carón o desconcerto e a cara de paspán que poñemos cando non entendemos nada ou dicimos que non entendemos.

Os crentes sempre teñen a man un tempo de Nadal perdurable; como din no Prefacio da misa de defuntos, “a vida dos que en ti cremos, Señor, non termina, transfórmase e, ao desfacerse a nosa morada terreal, adquirimos unha mansión eterna no ceo”. Ao imaxinario do resto, o tempo limítaselles estritamente a unha dimensión caduca e sempre curta, sometida a leis físicas como a lei da gravidade, que nos ata ás que rexen os cambios da Litosfera e a Biosfera, ás cales lles importa pouco a presuntuosa liberdade e ideario en que adoitamos movernos neste etapa do Antropoceno: esta era en que andamos metidos acusa o noso paso pola Terra, pero no fondo élle indiferente que houbese dinosauros ou homínidos en fase de ser sapiens. Ensina, iso si, que as leis da xeodinámica terrestre obrigan a todos por igual, tamén no tempo transitorio deste solsticio, en que se inscriben os tempos evenemenciales deste raro presente histórico. Esta “morada terreal” de todos está feita dun material caduco, que se non o usamos con criterio pronto deixará de acubillarnos; aínda que os soños de felicidade sexan moi particulares, non teñen por que ser incompatibles co bo uso da Biosfera, se usamos a intelixencia e a vontade no ordenamento das prioridades comúns. Feliz Solsticio de inverno! Se a súa luz crecente aviva a conciencia e as urxencias de conciliación, valerá a pena celebrar este tempo fugaz.

TEMAS: Fugacidade do tempo.- O tempo da Litosfera e a Biosfera.- O tempo da Historia.- O tempo do Nadal.

MMC (27.12. 2022)

Fóra de xogo

Unha crise de cultura democrática como a mostrada estes días, pode acelerar a deterioración da convivencia de modo imprevisible.

Non todo foron miserias no Mundial de Qatar. Entre as mellores estampas que deixou, está a impresionante capacidade do espectáculo do fútbol para unir colectividades e eludir as grandes dificultades da vida cotiá. A vitoria de Arxentina desencadeou o fervor unánime de máis de cinco millóns de persoas tentando tocar ou simplemente admirar a algún dos seus mitificados xogadores. Todos os caudais da alegría desbordáronse na gran manifestación, deixando á beira as angustias dun país lacerado por múltiples problemas internos.

Os árbitros

Todo o contrario sucedeu en España, por unha cuestión futboleira de fóra de xogo descarada, desleal coa convivencia colectiva. Antonte, ás 22,30hs., despois de dez horas de reunión, facíase público o fallo do Tribunal Constitucional relativo a unha lei que estaba en trámite no Parlamento -faltaba o paso polo Senado -sobre dunha regulación máis axustada ao necesario cambio dointegrantes do devandito Tribunal. Entre múltiples contravencións á Constitución e ao Regulamento que rexe a súa actuación, unha fracción que apenas excede a metade dos seus membros pronunciouse ata tres veces de modo favorable a bloquear o proceso en que estaba incurso o trámite lexislativo; non tiveron reparo en acceder ás cautelarísimas disposicións que solicitaba unha parte do Parlamento e, de paso, invadir e coartar as potestades do Poder Lexislativo.

Para redondear a xogada deste árbitro que viña impoñer a súa propia perspectiva interesada nun xogo en que estaban concernidos polo menos dous membros, o CGPJ –que tamén ten excedido amplamente o seu tempo de vixilancia- non só prolonga en máis de catro anos as súas actuacións fóra do tempo regulamentado, senón que non deu o pase aos candidatos para substituír a membros do TC que teñen caducado o seu. As Matemáticas dos votos necesarios, teoricamente asépticas na cor dos seus datos, tinguíanse do mesma cor ideolóxica dos seus colegas vindo resultar que en ambas as institucións, principais no funcionamento da suposta imparcialidade democrática, dominaba un modo de ver que non tiña reparo en poñer en xaque o funcionamento de todo o sistema. Como nun mal partido infestado de holligans berróns, as súas compulsións, ocultas tras a aparente frialdade técnica do cultismo xurídico, proclamaron que o importante era que gañasen os seus, aínda que fose rompéndolle a canela aos outros.

Desde o cumio do mundo xudicial seguíase proclamando a imparcialidade da xustiza. Os beneficiados por ambas as resolucións -o Señor Feijóo en primeiro plano e na súa compañía a Sra. Arrimadas e o non menos amigo Espinosa de los Monteros- falaban dun “triunfo da democracia” e do moito que beneficiaba a todos esta defensa de “a liberdade”. Non falaban da división profunda que xeraran coa súa iniciativa perante o TC, da desconfianza do mundo político que sementaran nin da colleita de votos ultras que ansiaban para que unha realidade tan cambiante, problemática e difícil fose rexida exclusivamente polos seus inamovibles criterios. Menos falaron dos testemuños que deixaron, ao longo de tres anos de alianzas e acordos para que a linguaxe en que se expresan, os insultos que lanzan e as ideas que expresan coincidían sempre en deslexitimar á coalición gobernante e, por tanto, en ver como adiantar unhas eleccións que ansían porque algunhas sondaxes sonlles propicias. A arte de ter sempre razón e, se non se ten, darlle a volta ás palabras máis prezadas, para que marquen o seu territorio coma se fose o mellor para todos, practicárono moi ben e é previsible que o sigan desempeñando; os seus especialistas están adestrados en dicir barbaridades para desviar a atención das que cometen a diario coas  súas decisións. Teñen do seu lado a unha parte importante do aparello xudicial e contan, ademais, con gran profusión de medios e de entidades agachadas na escuridade destes desmáns desequilibradores, porque confían en que se reduzan ao mínimo os cambios profundos que necesita esta sociedade para estar ao día das súas urxencias.

A rebelión das masas?

Hai ámbitos específicos da vida colectiva, como a Sanidade ou a Educación, en que reflicten o mesmo, tan continuado que non é difícil trazar unha liña de inalteradas carencias desde bastante antes da CE78, coa particularidade de que os grandes beneficiados e os grandes prexudicados nestes territorios políticos son sempre os mesmos. As estatísticas son inmisericordes respecto diso. Basta comparar que dicían os Acordos da Moncloa en asuntos educativos e pódense ver non só as carencias máis evidentes que tiña o sistema escolar en 1977 e, de paso, o similares que son hoxe as que afectan a un terzo da poboación escolar. Este serio problema serio, que por si mesmo desacredita a fiabilidade desta democracia incompleta, é confirmado neste bloqueo do TC desde a cúspide do organigrama da suposta independencia da división de poderes.

Polo oído a representantes cualificados do Senado e do Congreso, imponse rebaixar a tensión e as palabras con que se din as cousas da vida política; non pode ser que de continuo se terxiversen coma se non pasase nada. Democracia e liberdade, xustiza e igualdade están a quedar atrapadas na zorrería de personaxes que tratan de polarizar os seus excesos verbais baixo un manto semántico manipulado e manipulador. Co campo de xogo enlamado e cos árbitros da partida alérxicos aos fóra de xogo, ou indicando que xogadas deben facer para seguir xogando, póñenllo moi difícil aos cidadáns que teñan outras maneiras de mirar e dicir. De continuar por esta senda, ademais de ser lastimoso seguir alardeando despois de 44 anos con que a Transición española foi modélica, evidenciarase que aínda non se resolveu o vello problema do primeiro terzo do século XX: o temor “ás masas”, pola súa capacidade para rebelarse e modificar “a cultura” dominante; como dicía Juan de Mairena séguese desprezando que “pode ser un gran beneficio para o home angustiado por unha cultura que non lle é dado asimilar: e un beneficio para o home sería, a final de contas, un beneficio para a cultura”.

TEMAS: Constitucionalismo.-Liberdade democrática.- Bloqueo institucional.-División de poderes.- Educación social dos políticos.

MMC (21.12.2022).

Hai verdulerías de nenos ben que poden acabar mal

A quen vivise voceríos bocaláns, as voces de moitos parlamentarios parécenlles impostadas, incribles e perigosas.

Nas prazas de abastos dos anos cincuenta e sesenta, unha das súas máis prezadas peculiaridades eran as verduras e froitas de proximidade, que os propios labregos da periferia urbana levaban ao mercado. Nalgunhas zonas de Galicia, ese era o rianxo que, case sempre mulleres, as rianxeiras, levaban para vendelo temperán.

Verdulerías

A venda tamén a facían máis habitualmente mulleres; había homes, pero probablemente por ser as súas voces de reclamo máis desinhibidas ante as compradoras da cidade, na praza apenas se oía dicir rianxeiro. Á súa vez, as clientas, de modais supostamente máis finos, cando tiñan unha liorta cunha veciña adoitaban recorrer para insultala, en castelán, ao apelativo “verdulera”; lercha, en galego, era máis raro. Esa translación do apelativo á vida dos/as urbanícolas -variable no bilingüismo galaico- fixo que a RAE o anotase, en masculino e feminino,  como propio de “persoas mal faladas”, que tamén había en Castela; as prazas de abastos eran entón, ante todo, un espazo de fronteira entre a cultura rural e a urbana. Mentres non houbo sistemas de refrixeración industrial, e medios de transporte menos primitivos, os intercambios relacionados co cotián condumio de produtos perecedoiros eran escasos a distancias superiores a 100 kms. O balbordo, os berros e proclamas nestes mercados eran un modo de chamar a atención sobre os que había, normalmente de tempada; algunhas veces, mudábanse en agrestes discusións que as señoras de cidade miraban con desdén superior, coma se non fose con elas.

Desde hai algún tempo, no Parlamento español a pelexa verduleira de outrora sobrepasa os decibelios aconsellables cando tratan cuestións que, en definitiva, son cousas para comer, pero que necesitan máis prudencia e temperanza. Estar ou non estar no Goberno, propoñendo a axenda do que se parlamenta e en parte os seus termos, non é o mesmo que estar na oposición tratando de ver como meter baza no que anda en xogo, e que non dane os seus intereses. Hai Señorías que, como as compradoras daquelas prazas de abastos, sen mirar a mercadoría, trataban ás vendedoras coma se adiviñasen algo que obxectar, para pasar enseguida a un repertorio de tachas e defectos que rebaixasen o prezo, pero os anos dera ás mellores vendedoras resistencia ante aquel palabrerío: as “regateiras defendían o seu e non se deixaban confundir.”

 Caprichosos desinhibidos

 O problema desta metáfora é que o Parlamento, aínda que en definitiva trate das cousas primordiais de todos, non é o mesmo e moitos parlamentarios non están á altura da diferenza. Esgrimen caprichosamente falta de educación e respecto e, por moito que queiran chamar a atención, buscan a liorta e desprestixíanse; independentemente da mercadoría con que anden, ao berrarr ou insultar non indican máis intelixencia ou valentía, senón desprezo e distancia arrogante. Tamén este formato de esgrima irracional podíase ver nas prazas de abastos, pero as “regateiras” adoitaban ter bo ollo para catar aos seus clientes; case sen que falasen, cando polas formas e maneiras advertían un mal pagador ou alguén que quixese estafalas, de nada lle valía a súa moita verborrea.

En todo caso, os que máis berran nesta Lexislatura desde hai tres anos non parece que estean, a pesar de que finxan ser bos xestores, polo labor de traer un bo produto entre mans, senón tan só vendo se sacan vantaxe dunha situación endiañada en tantos frontes. Precédelles a súa fama de pasar por colexios selectos, pero non aprenderon nada; se non acudisen a eles e a outros sitios como as prazas de abastos como simples turistas, talvez interiorizaran outros modais e rexeitarían os métodos logreros. As burradas que din estes días a berros, con ansiedade de vender aos seus votantes eleccións anticipadas, non se oíron na restaurada democracia. Este modo de arrogarse lexitimidade a destempo e en exclusiva, descualificando á outra metade do Parlamento con cada palabra que din -sen mirarse a viga que teñen no seu propio ollo-, produce asombro, e fan ridículo, ademais, co seu modo barriobaixeiro de desgañitarse. Nin Feijóo, nin Arrimadas, por moito voluntarismo de aprendices que poñan, son capaces de usar con graza as “verdulerías” con que queren parecer intrépidos defensores do ben. Quen se lles pague para que fagan este papel de Mater Dolorosa, denota moita présa e non conta con que non lles pega o papel. Máis adestrados parecen Ayuso e os seus comparsas, pero o seu contratempo é que o programador dos seus gags roza a ignorancia e pásase en esixirlles, cada día que pasa, máis crispante cara dura; como o mester do bo xornalismo sabe, o púlpito mediático non pode buscar que as mensaxes farten ao persoal.

Este modo traxicómico de facer política non conduce senón ao crecemento do rancor, a rabia e o malo leite. Despois da pandemia, os cidadáns teñen os nervios a flor de pel e non admiten facilmente a impaciencia e a impostura. Se se engade a todo iso o que acaba de denunciar Esteban Ibarra e o seu Movemento contra a Intolerancia, sobre como “está a crecer a xenofobia e o odio ideolóxico, con máis de 200 crimes desde a CE78 e 627 grupos violentos”, a torpeza propositiva dalgúns parlamentarios empeza a ser determinante de que o encrespamento social vaia a máis. Quen contemple como nun teatriño de risas esta representación de incompetencia, debería entender que, coa súa incapacidade de autoregular a súa “liberdade de expresión”, a suposta  “boa educación” que recibiron váiselles ao garete ao dar a entender que os demais non teñen dereito ningún. No canto de buscar inspiración nos métodos trumpistas para aumentar os recursos de insultar, viríalles ben unha acougada lectura de Juan de Mairena: Antonio Machado xa dicía en 1935 que “as cabezas que embisten poden ser útiles…, porque perigan as cabezas que pensan, que son as máis necesarias. En política e en todo o demais”. Atentos!

TEMAS: Educación política.- Parlamentarismo.- Constitucionalismo democrático.-Educación social.- Intolerancia.

MMC (14.12.2022)

¿Qué celebramos?

Es un alivio celebrar la CE78. Para los más jóvenes, debiera ser algo más consistente en eficiencia; corren el riesgo de no valorarla.

 

Es una pena lo acontecido a la selección de fútbol española en el Mundial; sus seguidores incondicionales bien merecían que los días pasados en el desierto qatarí hubieran logrado otro resultado más atractivo. Los han privado del pequeño placer de compartir un afecto colectivo. El fútbol de cuando éramos críos y el de los orígenes de este deporte ha derivado en espectáculo masivo, poco tiene que ver este Mundial con aquello, pero hubiera sido un aliciente para sobrellevar este tiempo. Lo más lamentable, de todos modos, es la sensación improvisación que deja un mimado pelotón de muchachos que, incapaces de superar las condiciones supuestamente más limitadas de sus adversarios, han pasado de la prepotencia a un manifiesto desplante ante la suerte.

 

44 años constitucionales

 

Sin nada que celebrar en el terreno futbolero, tampoco en otros más delicados estamos a la altura. La conmemoración de la firma de la Constitución que ha regido la base legal de la convivencia de los españoles en estos 44 años ha sido también muy peculiar. Se estrenaba una bandera en las inmediaciones del Congreso de Diputados, una moda con antecedente reciente en la Plaza de España y que, a este ritmo va a dotar a la capital de España de gran proliferación del símbolo nacional, con inscripción añadida del patriota que quiera significar su afán. El acto tuvo repeticiones de otros años en lo que a ausencias se refiere y, como siempre, lo mejor fueron las bellas palabras de la presidenta del Parlamento después de las voces que en días pasados florecieron peligrosamente para la función de parlamentar, un oficio que todavía cuesta lo suyo. La interpretación que los dos partidos mayoritarios dan del acto solo a los más adictos de cada uno, y más parece que lo que más  se haya celebrado el día de la democracia sea que siguen dándose una tregua inestable, pero cada cual va a lo suyo.

 

Es muy probable que, si hubiera que rehacer la Constitución desde cero, bastantes de los artículos que contempla no hubieran entrado en el pacto, en un momento en que el CGPJ lleva cuatro años fuera de plazo. Aparte de que el capítulo tercero del Título VIII, sobre Comunidades Autónomas, no hubiera existido, es altamente probable que el Título I fuese muy difícil de sacar adelante, en especial los capítulos de “los Derechos y Libertades” y el de “los principios rectores de la política social y económica”.  Más en concreto, los artículos 27 –sobre el derecho a la educación-, el 41 –sobre un régimen público de Seguridad Social-, el 43 –sobre protección de la salud- y el 47 –sobre vivienda digna y adecuada-, o hubieran tenido una redacción similar a lo que no había antes, o no hubieran accedido a un documento legal de este rango. La polarización actual de ideas y estilos de negociar acuerdos no hubiera hecho posible ni siquiera la ambigua redacción actual que tienen y, de paso, los que están conexos con ellos. Si, de añadido, se contempla qué haya sido de la realización efectiva de lo que estos artículos dicen y qué  proximidad efectiva perciben los ciudadanos, la sensación que transmitirían muchos de ellos sería de erosión o riesgo de desaparición, y que nadie frena que se queden en mero cumpli-miento, esa versión banal, hacia la galería, que parece mejorar algo en vísperas electorales.

 

La encuesta del periódico El País, el pasado seis de diciembre, acerca de la necesaria unidad de la izquierda, a la izquierda del PSOE,  para que la derecha no alcance la mayoría en las próximas elecciones, ha sido más relevante que la celebración de los 44 años. Y que el reparto de dos  agencias estatales de supuesto tirón económico hayan ido a parar a Sevilla y a Coruña, y no a otras ciudades  o localidades, han suscitado de nuevo dimes y diretes a propósito de las condiciones infraestructurales, los méritos de romanos y cartagineses y, por supuesto, al albur de lo que dicten unos jueces que tendrán que sentenciar, supuesto que ya adelantan algunos de los que se sienten perjudicados por la ruleta del destino.  

 

El art. 45 de la CE78

 

Este artículo constitucional merece especial mención en este momento de conmemoraciones, cuando en la Ley 7/2021 los parlamentarios sacaron adelante la regulación sobre cambio climático y transición energética.  Supuestamente, se trata de proteger “el derecho a disfrutar de un medio ambiente adecuado para el desarrollo de la persona, así como el deber de conservarlo”. Sus objetivos, más o menos ambiciosos, encomendaban demasiados aspectos de la descarbonización a un futuro cada vez más corto para una reconversión de las energías indispensables. Y dejaba en el limbo insidioso de la duda un optimismo similar al que suele tener el pensamiento adolescente respecto a los riesgos que tienen decisiones tomadas bajo la impresión de no tener duda alguna acerca de la vulnerabilidad que puedan acarrear.

 

Las medidas sobre el currículo educativo, en plan de mentalizar a las nuevas generaciones, no cuentan con la perentoriedad del tiempo disponible: educar es una actitud que, para tener algún efecto, requiere más años que los que tenemos disponibles según las previsiones del COP27 sobre calentamiento global. Por otro lado, los recambios energéticos en que se pensaba, nada dicen acerca del agotamiento de las materias primas indispensbles para hacerlos efectivos, cuando está en franca recesión su extracción a nivel mundial. Y, lo más grave, poco dice, o casi nada, acerca de decisiones concretas a adoptar sobre cambios de hábitos y ritmos de consumo vigentes. Es decir, que esta ley dice mucho acerca del miedo a ponerle el cascabel al gato, por lo desagradable que va a ser para quien tenga que hacerlo. A Macron, por ejemplo, no le va a ser fácil establecer la “racionalización circular” de la distribución de la energía eléctrica, que en enero empezará a regir los apagones en  la vida de los franceses; hasta hace poco, la energía nuclear garantizaba un 69% de su producción, pero cerca de la mitad de sus 56 reactores están cerrados por diversos problemas de corrosión, pero las limitaciones reales de recursos son crecientes, sin contar la urgencia global.

 

Entre el optimismo conmemorativo de la Constitución española y la racionalización coherente de las posibilidades de convivencia que tenemos, en un mundo que está en situación crítica, 44 años debieran dar para algo más que un pensamiento adolescente de ir tirando. Debiera, más bien, ser adulto. Juan de Mairena planteaba que “el escepticismo es una posición vital, no lógica, que ni afirma ni niega, se limita a preguntar, y no se asusta de las contradicciones”.

 

 

TEMAS: Conmemoración del tiempo constitucional.-  Articulado social de la CE78.- Cambio climático.- Optimismo/pesimismo político.- Tiempos políticos y tiempos de la Biosfera.

 

MMC (07.12.2022).