Medran as incertezas para vidas aburguesadas?

Arrecia o adoutrinamiento para o conformismo. Nos colonizan -e educan- en modelos de pulcritude vital, coma se houbese un único modo natural de ser.

Hai momentos borrosos na historia da Humanidade e na das persoas que a conforman. O que viviran ou vivan os poboadores da península ibérica ou, máis especificamente, os que poboan España non é diferente: o borroso, o gris e, incluso o negro, poden predominar sobre outras gamas lumínicas en calquera momento, incluído o presente.

Empurran, en tales situacións, agoiros diversos por dar seguridade. Boa parte do éxito de sucesivas utopías veu da procura de sentido que puidesen ofrecer. Vale o mesmo o que han ter en determinados momentos as perspectivas apocalípticas, especialmente exitosas en situacións de perplexidade extrema. Do mesmo cariz son, igualmente, os éxitos das relixións omnicomprensivas da vida humana, sen que se corten en variarse a si mesmas nos seus relatos salvíficos sobre do pasado, presente e futuro de case todo. E os logros do consumismo, celestina omnipresente de publicitada felicidade a medida.

Sibilas modernas

Andan polas librerías neste momento libros que, como a sibila de Delfos, tratan de escudriñar o futuro. Algúns, de gran éxito, como as dúas entregas de Yuval Noah Harari, pola súa habilidade para concentrar en pouco espazo os acertos e desmáns da especie humana no seu paso da sapiencia a unha suposta divinidade. Trátase dun xénero en alza, que traballa cun revisionismo optimista para unha historia máis inventada que real polo inconcreto -aínda que os fitos de referencia non adoiten ser falsos-, e cunha prospectiva en que se proxectan as tecnoloxías como o centro dun proxecto de gran brillo redentor. Seleccionando os datos que encaixen nunha hipótese prefixada, o de menos é a súa validación veraz: non importa o coñecemento senón, como moito, a arte de engaiolar. Estas perspectivas acríticas e compracentes adoitan esquecer o outro lado escuro, amargo e terrible, que os especímenes do xénero humano exhiben a miúdo, con gran capacidade de invención.

Este xénero, máis literario que histórico, xa ten aquí imitadores nun estilo moi propio de quen comercia coa suxestión dos que os que traten de fuxir da incerteza se autoaxuden e propaguen a boa nova. É unha narrativa de equipo que, como a da novela histórica -que na súa inmensa maioría nin é historia nin lle fai falta-, para ter éxito cómpre, ante todo, unha función terapéutica. Moi pedagoxicamente inclinada á submisión, na súa epistemoloxía é fundamental unha especie de conxunción dos astros -ou de “xenética cultural”- en que o ser humano como tal pouco ou nada pode facer dentro dun plan prefixado, salvo ser obediente. Tratan de homologar aos suxeitos na asimilación de que só o correcto e impoluto ten futuro como parte do colonialismo que soubo exercer o poder desde sempre, controlando o imaxinario dos colonizados, reprimindo os seus modos de coñecer, producir coñecemento e perspectivas, imaxes, símbolos e modos de significación.

Colonialismo cultural

A este xénero literario vénlle ben a “actualidade” como revulsivo. A que nos serve dun tempo acá a prensa suscita dificultades para ver que non sexa planificada, decidida ou tolerada hai moito tempo, ata séculos. Cando todo vai a un ritmo crecentemente acelerado, noticias de agora mesmo deixan curtas as eras xeolóxicas. A historia dos mísiles intelixentes españois -programada por Morenés fai anos- ten efectos inconclusos na produción industrial, nas relacións coa Arabia post-Kassoghi e na coherencia moral. O de Franco e a Almudena ten visos de converterse nunha serie en que Osoro, o Goberno e os Acordos do 79 nos retrotraen aos tempos das Cruzadas e anteriores. Por non contar a novidade que parecen cobrar as informacións sobre abusos de pederastia e similares, a cargo de persoas supostamente consagradas a Deus, unha pelexa en que a hipocrísía predominou, indiferente á pedra que deberían poñerse ao pescozo estes malcriados (segundo din Mc. 9,42 e Lc. 17,2). E os amores ou desplantes entre de Aznar/Casado/Sánchez, se se le esta nómina en sentido correcto, é dicir, coma se estivese en hebreo, é tan reaccionario para os que viviron a secuencia completa que é difícil non sentirse enganado polo evolucionismo. Que dicir do atentado último en Cincinnati contra os reunidos nunha sinagoga xudea, coma se Tito-o do arco triunfal romano, no ano 70 d.C- ou os diseñadores de Mauthausen en 1939 tivesen o poder de reencarnarse de contino.

E des-encanto

Con todo, o borroso circuíto que xeran informacións como estas, propicia hipótese menos optimistas que as dos imitadores de Harari. Cadraríalles ben, desde logo, formulalas como preguntas máis que como escolásticas teses pechadas: A evolución da especie -a cotiá con que nos codeamos, non a da categoría universal “home”-, non se detivo? Estará en regresión? En que nos educaron e edúcannos; en que educamos hoxe aos nosos vástagos?

Para unha visión luminosa da liberdade de vivir, mellor a poesía, ese fulgor dalgúns modos de dicir que, segundo Baudelaire, sería “o esplendor da utopía na carne da linguaxe”, porque arrinca algo de luz onde reina a escuridade ou, como dicía Francis Bacon, “dá á humanidade o que a historia lle nega”. É, de xeito evidente, o xeito máis curto de mostrar a verdade e de ensinala, capaz de encantar desencantando e desintoxicándonos.

TEMAS: Historia e verdade. Pedagoxías coloniais. Evolución humana. Perspectivas conformistas. Obediencia. Hipocrisía.

Manuel Menor Currás

Madrid, 28.10.2018

Hai moito inútil en como contamos o que sucede

Filosofía volve ao Bacharelato, para que as palabras con que dicimos a realidade sexan quen de curar as feridas que nos causamos de contino.

Dos usos que adoitamos facer da linguaxe e de como a manipulamos para que a nosa cor de mirada se impoña é moi responsable o absolutismo da educación dogmática. Na nosa sociedade, como nas que nos precederon, segue moi vixente o principio da unicidade da verdade e, por conseguinte, a lexitimidade e obrigación moral de pelexar por impoñer credos particulares. De aí á exclusividade e, polo tanto, á persecución, ocultación e desprestixio doutros modos de ver o que acontece, independente do noso control, non hai máis que un paso. E, para facilitalo, a terxiversación do campo semántico das palabras, a propaganda ambigua e a multiplicación omnímoda do noso discurso, son claves.

Imperialismos
Todas as guerras de relixión -como as de calquera outra índole- han ter de fondo esta linaxe e contaron con heraldos, primeiro, e relatores axeitados despois, que difundiron a triunfal vitoria sobre perdedores incautos. Detrás, deixaron heterodoxos e ortodoxos, reformas e contrarreformas, fundamentalismos e progresismos de variado sectarismo. Todos os imperialismos contaron, igualmente, con auscultadores de posibles desatinos evolutivos, merecedores de doma e castigo a cargo de colonizadores e relatores do suposto  triunfo da civilización fronte a cantos quedaron atrasados do suposto progreso. Branco e occidental foi o paradigma de humanidade adecuada, de mentes ata moi ilustradas. E valorar trazos compartidos, dentro das diversidades de cor, sexo e calquera outra condición, segue sendo un reto cotián nas nosas sociedades que reclama a ONU coa carta dos Dereitos Humanos na man.

Se o xornalista Jamal Khasoghi morreu ou non a mans de enviados especiais dun príncipe árabe case é indiferente. O modo de contalo oficial variou en apenas dous días e, de paso, no de recepción nas chancelerías occidentais, Washington, sobre todo. Unha vez máis, a diplomacia está tratando de encubrir o evidente contándoo do modo máis proclive para que non se danen os vizosos negocios de armas e petróleo, nos que nin as cifras cadran. A golpe de repetición de que este home meteuse nunha liorta, pronto a vilipendiada moral subxacente será esquecida, para que o diñeiro siga fluíndo polas canles amistosas de sempre.

Reservados
Nos últimos meses, aínda que a pederastia dentro de espazos eclesiásticos vén sendo noticia importante noutras latitudes do Occidente católico, cobrou forza en España a súa mención. Como prolongación do cortalumes que este Papa trata de opoñer a estes comportamentos, tamén en España -malia que non sexan notorios tantos casos como os denunciados en EEUU, Australia, Chile, Alemania, Irlanda ou Escocia- suscítase agora que unha Comisión “reservada”os atalle. Con todo, significativo é desta “reserva” o expresado por dous dos responsables deste mecanismo, máis preocupados pola publicidade que polo rigor da xustiza en igualdade. Se o presidente do episcopado alega que hai que actualizar os protocolos de actuación, e que sexa a Igrexa un “espazo seguro” para os que lle confían os seus fillos e fillas, confesaba indirectamente a deixación inquiedante ocorrida. E ao bispo de Astorga, a quen se lle encargou a citada comisión, cústalle entender que o procedente non é que o agraviado acuda á xustiza, senón que sexa a institución que silenciou tantos abusos a que os leve aos tribunais e, en caso necesario, pague as indemnizacións correspondentes. Ser “sociedade perfecta” no dereito canónico, non debe ser eximente ante os códigos civís e penais dos países con quen, como en España, se teñan asinados privilexiados acordos eximentes.
Pola súa banda, no plano máis estritamente político, estes días foron pródigos en mensaxes cruzadas. Os lanzados polo TribunalSupremo respecto ao exceso de celo dos bancos cos impostos dashipotecas, son dos que deixan tremendo todo o sistema democrático. Os dos líderes políticos á propósito de España e os españois con motivo dos PXE (Orzamentos xerais do Estado), para pillar de paso todo tipo de votos desafectos, son máis desatados, moi propicios para a indiferenza cívica. Non fai falta escoitar aos de Vox, Democracia Cidadá e similares. Abonda ver e oír que din os do PP -Tejerina estivo solemne coa educación primaria en Andalucía, e Dolors Montserrat moi pasada de teatralidade- , con Casado tentando facerlle a cambadela a  Sánchez ante Merkel, ou con Cidadáns procurando que non se note o que é.

E Filosofía

Alguén no Ministerio de Educación, próximo a Isabel Celáa, ha ter a prudencia de que a Filosofía recobre en Bacharelato un espazo que perdera con Wert. Poida que nos axude a ter máis sensatez para saber oír o que estorbe ou axude á sa convivencia. Para quen esa área de coñecemento sexa un estorbo ou perda de tempo, seralles de interese volver ler a Nuccio Ordine e o seu recente  Clasicos para a vida (Acantilado, 2017) no que continúa reflexionando sobre A utilidade do inútil (2013), resaltando a importancia dos saberes humanistas que nos legou o pasado, fronte a quen só dan valor ao diñeiro e a ganancia.

Engadan na cesta de lectura  ao americano  Michael J. Sandel, filósofo de éxito en Harvard e recente premio Princesa de Asturias pola exemplaridade pedagóxica dos seus traballos “sobre os fundamentos normativos da democracia liberal e a defensa tanto das virtudes públicas como do pluralismo de concepcións do ben nas nosas sociedades”.

Temas: Imperialismo. Colonialismo. Manipulación da linguaxe. Control social. Privilexios e igualdade. Filosofía. Educación cívica.

Manuel Menor Currás

Madrid, 21.10.2018.

O negacionismo obstinado acrecenta os problemas

O abandono dos ritmos da natureza e a acumulación de dogmas e cerimonias da confusión fan perigar, ata, o medio no que vivimos.

Denso é espeso, á vez que, por amazocado e plúmbeo, pode facer que algo resulte incomprensible e, ao final, indiferente. Na intensidade informativa destes días mesturouse de todo e, como case sempre, política e educación bailaron xuntas.

DANA
De primerísima intensidade é o ocorrido cunha DANA “gota fría” basicamente- ocorrida en Baleares. Episodio meteorolóxico cada vez máis frecuente, deberíanos facer menos reticentes a considerar que uso estamos facendo do sistema Terra, que reacciona tan fieramente un día si e outro tamén. A ONU acaba de recordalo para antes de 2030, pero a resposta volverá ser negacionista de parte dos que sempre teñen algo máis importante entre mans, como ganancias fáciles, tecnoloxías obsoletas ou hábitos de mala educación que non estiman necesario cambiar. As decisións das Conferencias do Clima seguen brillando polas reticencias, e moitos políticos por non pensar non pensar máis aló do seu embigo. É a tormenta perfecta para a catástrofe. Ao ritmo que imos, paisaxes que vivimos frondosos pronto serán irreconocibles desertos. Con fenómenos no interior peninsular similares ao de Baleares, inusuais gradacións de temperatura e pluviosidade, erosión e insolación crecentes, son cada día máis detectables as consecuencias na flora e fauna, especialmente nas áreas climáticas de transición entre os dominios atlántico e mediterráneo.

Baleiros
De similar profundidade é o que acontece no plano demográfico. Unha proxección do INE para 2033 di que dentro de 15 anos haberá 49 millóns de habitantes, pero a transición cualitativa da poboación é moi inquietante. Mais envellecida, un de cada catro españois terá máis de 65 anos e un estilo de vida cada vez máis illado e dependente. Aínda por riba, a súa distribución está producindo un interior peninsular baleiro, menos denso que Laponia, con centos de aldeas en proceso de abandono, mentres algúns núcleos urbanos e, sobre todo, a periferia marítima -un 30% da superficie- estáocupado polo 90%. Xuntos, estes dous parámetros -que estes días foron noticia- mostran uns problemas sociais bastante novos e de difícil arranxo a curto prazo, ademais, porque esixen unha mirada distinta do cortopracismo e un reparto solidario de recursos, contrario ao dogmatismo das mensaxes cegamente individualistas.

Freos
Neste contexto, pode ser celebrable que, no medio do fraccionado panorama político que exhibe o Congreso de Deputados, abriuse paso a oportunidade dun acordo básico para uns PXE que empecen a corrixir deixacións perentorias de case dez anos, que agrandaron outras que deberían terse corrixido moito antes. Pero, para que o optimismo sexa curto e que todo camiñe lento, co freo posto, renacen explícitas voces e estilo de entón. A praza de Touros de Vistalegre acolleu un mitin sintomático, e noticias que chegan de Valencia van pola mesma senda de proclamas e xestos imperativos. Queren impoñer a súa propia visión de liberdade sen concesións, un ultraliberalismo regresivo e agresivo a ton co triunfo ultra en Brasil e as aproximacións de Le Pen e Salvini. E para que nada falte, as denotacións dun sector importante da Igrexa deixan idénticas mensaxes. Sen desautorizalos, o Papa, á súa vez, seguindo unha enfática imaxe de apoloxía eclesiástica -da Idade da penumbra, segundo C. Nixey-, culpabiliza ao diaño dos escándalos últimos que a súa congregación non logra acalar en todo o mundo. E mentres, unha universidade americana propaga que Trump e as súas políticas son un agasallo divino. Todo un recordo das cruzadas golpistas dos anos 30 e do lema das correaxes dos SS: “Deus connosco”.

Culpa e débedas

O artista alemán Dierk Schmidt acaba de inaugurar no Palacio de Velázquez (no Retiro madrileño) Culpa e débedas, unha exposición que denuncia como se fixo, en 1884-85, o imperialista reparto de África. Multitude de asuntos que pasaron ao baúl da desmemoria -masacres colectivos, ventaxismos economicistas ou, máis aparentemente inocuos, enriquecimentos ilícitos de moitos museos europeos-, son postos en evidencia nesta mostra en que as crenzas e motivaciones do colonialismo europeo serviron de pretexto para o expolio e a rapina. A pintura de Schmidt, complementada con documentación, pon en dúbida o esquecemento, o silencio e, en particular, o pretencioso eurocentrismo académico dominante no discurso didáctico de currículos escolares e proxectos museográficos.

O afán de titulitis existente -un xeito parvo de coller o ravo polas follas- non nos fará máis sabios: nin nos dispoñerá para unha mellor convivencia nin para pacificarnos coa Terra. Tampouco as pautas educativas que manipulen as perspectivas de análise crítica: por moita innovación aparente de que se revistan só activarán pautas inanes. É urxente, por iso, a outra liberdade de ensino, en que os educandos alcancen autonomía e criterio colaborativo para afrontar os problemas reais, e na que, para xerar tal dinámica de independencia, o profesorado estea formado para iso.

É fácil comprobar que lonxe está a aceptación desta educación en liberdade, que os fundadores da ILE xa proclamaban en 1876. Acábannos de recordar que Saramago, pese ao seu Nobel, foi acusado de “populismo extremista antirrelixioso”. Ou como o coñecemento histórico pode ser anulado a conveniencia de quen se senten incómodos con el. E, entre outros moitos ítems de similar adoutrinamento, pode inscribirse que vaia a ser o Vaticano quen teña a última palabra respecto da nova tumba de Franco na Almudena: nin os responsables da cripta foron sensibles ás súas vítimas, nin o Goberno considera que sexa asunto da súa xurisdicción. Eppur si muove: probablemente non o dixo Galileo en 1633 ante o seu inquisidor, cando a represión do coñecemento non era sutil. Ao suave autoritarismo que hoxe emiten difusas emboscadas informativas e educadoras, séntalle ben a lentitude da ignorancia, indiferente á mala baba e os abusos. Os de pederastia e bebés roubados, ou os motivados por desprotección infantil, nos sobrecollen sen remedio. Os de índole ecolóxica ou desastrosa xestión antrópica do territorio xa nos están matando. Todo moi denso e intenso.

TEMAS: Museo Reina Sofía. Orzamentos Xerais do estado (PXE). Cambio climático e acción antrópica. Envellecemento. Densidade demográfica. Ultradeita.

Manuel Menor Currás

Madrid, 12.10.2018

Amnesias cultivadas que provocarán efectos non desexados

As demencias de memoria provocan problemas serios no comportamento. Educar na amnesia tamén se paga con actitudes sociais aberrantes.

Entre a amnesia e a ximnasia revanchista cabe a honesta verdade: José María Aznar debería telo en conta, aínda que só fóra por ser representante electo para presidente dos españois. Como lle recordou Antón Losada, parece que o esqueceu.

A tumba e a memoria

Similar recomendación cabe respecto das apreciacións do arcebispo Carlos Osoro sobre anova tumba de Franco. Moitos bispos admirárono en vida, pois debíanlle o cargo, e á súa morte case o canonizaron, pero o coñecemento histórico crecente que temos daqueles 40 anos esixe coherencia. Moitos eclesiásticos, con todo, cando se fala das dimensións temporais das súas actividades, remítense á orixe divina da súa institución. E ao revés, se se suscitan esixencias á súa dimensión relixiosa, non engalan dunha terrenalidade pedestre. En principio, este arcebispo parece inclinado a que sexa a súa Igrexa máis próxima ao século I que ao III, pero ese compromiso resulta volátil cando explica este asunto funerario. A historia da primitiva Igrexa que mostran as investigacións non sometidas a condicionantes liñas apoloxéticas, permite advertir que foi na época constantiniana -ao pasar o cristianismo, no 370 d.C., a relixión oficial e exclusiva do vasto Imperio Romano-, cando as adherencias do poder temporal orixinaron unha crecente acomodación das esixencias evanxélicas primeiras.

Ahistóricos

É posible que do dito estes días por este prelado, ademais de falta da sensibilidade denunciada por algúns colectivos cristiáns- haxa moito de cómodo apego ao poder, ao de cando a Igrexa tivo a exclusiva da confesionalidade -e era en expresión de Maquiavelo instrumentum regni-, ao recibido nos anos da ditadura nacionalcatólica e ao sostido por Acordos do Estado co Vaticano en 1979. Suscitarse, pois, a dimensión do novo enterramento de Franco como mero asunto de conciencia ante Deus -metodoloxía dun antecesor seu na diocese de Ourense-, non é suficiente. Custa tempo desprenderse do ambiguo, pero os propósitos de emenda, se van en serio, en casos como este escandalizan máis se prescinden dos homes e mulleres deste bendito país, tan pacientes como foron. O de Bendito país foi título dun fermoso libro de Bernardino Hernando en 1976, catro anos despois do 2º tomo de Celtiberia Show, de Luís Carandell, Naquel repertorio casaría ben, á beira do dito por Osoro, a sentenza da Conferencia episcopal: “Os mortos non teñen carné político”. Asombrosa a amnesia que, ex catedra, teñan que ter os crentes sobre este morto -que non se adozou nin nas vésperas de morrer-, deixando de lado ademais a longa historia anterior en que a mestura de Economía política con Teoloxía nunca foi ben cos crentes no Evanxeo. Ao escándalo do versátil ollo da agulla han de engadir o da restrictio mentalis a comenencia.

O problema é que as palabras -e máis as do Evanxeo- dificilmente toleran o acomodaticio vaivén ahistórico de significar segundo conveña. A verdade de “confesionalismo” e “laicidade”, “xustiza social” e “os débiles”, “o sagrado” e o profano, “liberdades” e “dereitos”, “discriminación” e “igualdade”, “poder” e “servizo”, ou “educar a conciencia social”, pode soar atractiva nun congreso como o daFundación Pablo VI. Pode, con todo, quedar meramente oportunista se se entrecruzan entre si estas palabras para contextualizar o seu histórico ser eclesial. A consistencia da súa encarnación real pode distar moito dunha suposta nova imaxe que algúns bispos queren mostrar, se este elenco de significantes se somete -noutro escenario en que prescindindo do privilexio de sentirse xuíces e parte aínda tempo- á fervenza de preguntas que suscitan nos que teñen ou han ter trato coa xerarquía eclesiástica.

Para ser crible, á estratexia deste laudable intento -ao que un rochoso sector reaccionario pon obstáculos- fáltanlle unhas cantas renuncias per se, e compromisos claros cos cidadáns en xeral -os pobres en particular- sen esperar a que a disminución de crentes poña máis en evidencia o afán demostrativo de seguirse crendo indispensables e, se é posible, privilexiados. E, internamente, fáltalle recoñecer -entre outras moitas resolucións garantistas- a dignidade dos traballos que, con hostilidade manifesta da xerarquía en moitos casos, levaron a cabo sacerdotes, monxas e cristiáns de base nestes 80 anos últimos. Nisto de captar a atención xa non vale todo e menos cando se vén dunha avidez de amiguismo co poder. Non casa, por exemplo, o arribismo que reflicten algunhas afirmacións do Sr.Casado -desmemoriadas tamén- nunha mesa redonda dun congreso recente, en que se falou da relación entre Igrexa e Democracia. Por que no caso español ten abertos tantas frontes -tamén no ámbito educativo- cando en Francia, por exemplo, xa quedaron resoltos en 1905? (É posible que haxa algunha resposta interesante: haberá que velo).

O ollo do abismo

Con tales amnesias -e coa complicidade de bastantes destes peóns-, a educación, sanidade e tantas outros servizos con posibilidade de rendibilidade económica teñen máis fácil ser obxecto da obsesión privatizadora. A sanidade madrileña, por exemplo, acaba de ser denunciada ante a Fiscalía por presunta corrupción, á luz dos sobrecustos que implicou a súa crecente privatización. E mentres, nalgúns distritos de Madrid -por poñer outro exemplo-, a educación foi privatizada ata un 70% invocando a amnesia que se esconde baixo o lema da “liberdade de elección de centro”, coma se o crecemento inxusto da fenda de desigualdade entre uns e outros cidadáns e o crecente deterioro dos distintos aspectos da educación pública non importasen. Ou que a non reversión do recortado nestes anos non estea tendo lugar nin, tampouco, que as familias que apostan pola escola pública non teñen liberdade de elección.

Para que non decaia, aí está, favorecendo o esquecemento indiferente, o paro á alza, mentres o FMI recorda que ás pensións españolas iralles mal os seus perceptores son vistos como persoas e non como números contables de pura mercadoría. Segundo poetiza Antonino Neto, no ollo do abismo toma da man o arco iris. seguir corrompendo a memoria dos nados é autodestructivo.

TEMAS: Relaciones Igrexa/Estado. Acordos España/Vaticano. Democracia. Igualdade. Dereitos Humanos.

Manuel Menor Currás

Madrid, 05.10.2018

Importa máis a obediencia aos números que o deterioro das palabras e da alegría de vivir

Arrólannos con palabras. Pero xa somos “máis pagadores que cidadáns”: a única liberdade, -por imperativo legal-, está sendo “a das mercadorías”.

A verdade agachábase

diariamente entre as liñas do xornal

e a esperanza furgaba

inutilmente polos vertedoiros

Todo era gris, dun gris tirando a negro... (Jesús Munárriz: Cuarentena, 1977 trad.)

Esta síntese do que foi o franquismo ultimátum volve resoar nas palabras que, gratuitamente se ceibaron logo da celebración do 1-0. Cando xa van seis anos de procés, agora resulta que o que trae e leva o vento -con son estereofónico, estridente para un mínimo diálogo- é un ultimátum rupturista. Complícaselle un pouco máis a este Goberno dos 84 a posibilidade de ampliar o seu paso pola Moncloa sen pasar por unhas eleccións: ao mal perder do PP/Cs parece querer unirse agora o dereitoso independentismo de Torra/Puigdemont. E neste proceloso mar de fondo, desde Italia soan tamén ventos de fronda que poden complicar aínda máis os problemas que incumben á Unión Europea.

Incribles

Palabras incribles para tapar buracos e gris escuro é o que nos seguen transmitindo intensamente os xornais. As de Isabel Celáa nun recente congreso en Madrid de Interculturas, a ONG dos xesuitas, onde recordou o moito que faltaba por facer en España en cuestións educativas cando un 18,3% do alumnado abandonaba os estudos de maneira temperá. Viña indicar o desexo de que os obxectivos que Europa fixara en Lisboa para 2020 a ver se lograban cumprirse nos ODS (Obxectivos de Desenvolvemento Sostenible) da Axenda 2030 da ONU. Somos o segundo país en Europa en canto a este problema que, sen contar o relacionado co “fracaso escolar”, medrou estes anos. O da igualdade é un reto, para o sistema educativo español, se de emancipar aos cidadáns da pobreza se trata, pero á vontade do Goberno -que creou un Alto Comisionado para o cumprimento destes obxectivos globais- fáltalle credibilidade por parte dos seus destinatarios. Ás manifestacións que entre os días 24 e 27 deste mes terán lugar, convocadas por unha pluralidade de organizacións, engádese agora a folga convocada polo Sindicato de Estudantes para o14 de novembro. Co pretexto do machismo expresan o malestar de que o Goberno de Sánchez “mire para outro lado”: non se trataría dunha “folga contra o Goberno, senón unha folga para que o Goberno faga cousas, que deixe de falar e pase das palabras aos feitos”.

Isabel Celáa, exalumna da Universidade de Deusto, aproveitou a inauguración dese congreso para mostrar a súa admiración polo labor das escolas católicas. En xeral, sen precisar cales. Na clausura deste congreso estivo tamén Carlos Osoro, actual arzobispo de Madrid logo dun coidadoso cultivo de imaxe ao seu paso por Ourense, Oviedo e Valencia. Preocupado por “a linguaxe do noso tempo”, tratou de relacionar cinco termos que empezan por “D”: desenvolvemento, dereitos humanos, democracia, desarme e Deus para insistir na perspectiva trascendente do ser humano. Sobre esa base suscitou eliminar “a anestesia da indiferenza” ante as realidades inxustas, pero a súa elaborada mensaxe quedou tapada polo que dixo respecto de a nova tumba de Franco na cripta da Almudena: “A Igrexa acolle a todos”. Logo viría a súa petición de “que non se implique á Igrexa en disputas políticas”. O voluble tempo dirá, pero sobre a esmerado rostro deste arzobispo sobrevoa o pasado da súa institución, complice cun réxime ominoso. As súas palabras, lixeiras, non borran as autoritarias que en nome de Deus impuxeron os que o antecederon na diocese madrileña “Eijo e Garay, un dos redactores da Carta colectiva dos bispos españois en 1937 e que ofrendou a Deus a vitoria de Franco ao mes de entrar este en Madrid, Morcillo, Guerra Campos ou o propio Rouco Varela-. Sen outro respaldo, seranlle tomadas como palabras baratas e gratuítas, carentes de valor por ahistóricas.

Imperativo legal

O vento tamén trouxo estes días as palabras do Supremo, que volveu a funcionar como terceira ou cuarta cámara (lexislativa), ao rexeitar investigar o mestrado de Casado. Ao referendar por maioría o sobresemento, quedaron nas pavías os indicios de culpa que, a ollos da xuíza instrutora e do que alegaba indirectamente o propio fiscal no escrito exculpatorio, podería terse producido nos tratos do actual secretario xeral do PP e o director do Instituto de Dereito Público da URJC, Álvarez Conde, o cal segue encausado, xunto con Cifuentes neste turbio asunto de privilexios. O PP celebra a decisión, pero as contradicións acumúlanse. O que pase coas outras tres alumnas, por non estar aforadas, non parece ser da competencia do alto tribunal, como tampouco o descrédito que sufra esta Universidade -e a Pública en xeral- ao quedar exentos asuntos que, de similar cariz, proliferen. Non haberá autoridade para investigar e limpar todo ese barro logo desta decisión de non investigar a un dos seus beneficiados.

Quen queira consolarse coas supostas vantaxes propaladas polo neoliberalismo fronte ao público, aí ten o desasosegante exemplo das escusas de POVISA: en Vigo, hai 139.000 cartillas sanitarias polas que o Sergas (da Xunta de Galicia) lle paga uns 542 euros ao ano por cada unha. Os cautivos da súa ineficiencia irán tamén a ese limbo que, segundo se agoira, aumentará se se cumprea creba desta concesionaria privada.

Antonino Nieto, poetaeminente nado en Verín -de quen son os entrecomiñados que subtitulan este comentario- avisa:

Antes era Deus, ou a patria ou o sangue

agora, os números

a mesma morte en vida

o mesmo noxo enriquecendo o salón da alegría.

Ou é o mercado?

TEMAS: Tribunal Supremo. Igrexa católica. Universidade pública. Folga estudiantil.
Privilexios. Neoliberalismo. Proceso catalán.

Manuel Menor Currás

Madrid, 03.10.2018

Autoenganos tralos conflitos crecentes entre ética e política

A conversación ocúpase de se son galgos ou podencos. Anda distraída das necesidades crecentes dos cidadáns, razón central da política.

Este momento é propicio para entender mellor que nunca as distincións que, por pragmatismo, adoitan borrarse entre o ético e o legal. A fraxilidade económica -e tamén a política- mostran máis descarnadamente as diferenzas cualitativas do un e o outro, e desa tensión afloran con vigor as reivindicacións de calidade democrática. A proba está, con iso, na presunta superioridade moral da esquerda, que cando, por exemplo, a corrupción de políticos da dereita desbordou as primeiras páxinas dos xornais quixo marcar este territorio do moral como propio.

A unha velocidade de vertixe estanse sucedendo as ocasións de comprobalo. Primeiro foi a cuestión dos foguetes “intelixentes” que, ao parecer, distinguirían perfectamente aos malos. Por medio, houbo que atender a variados supostos que carrexaron tres importantes dimisións. A dubidosa ética da legalidade de másteres e tese de doutoramento tamén afectou a membros do Goberno, non só todo o máis selecto do PP. E continuamos nese vaivén, onde a corrección política se debate entre a moral e o oportunismo coxuntural: a ministra de Xustiza e o de Ciencia esfollan agora a margarida de se dimitir ou esperar a ser destituídos. Ha de prevalecer o moral ou o legalmente máis comenenzudo a un Goberno ao que, en todo caso, a súa debilidade aritmética acrecéntaselle a de credibilidade?

Unha paisaxe moral abrupta

Momentos como este son propicios tamén para as desculpas. Pero é difícilmente asumible o que está sucedendo coa aplicación do lexislado para cortar a sangría humana que implica o que, no que vai de ano, xa sexan 44 as mulleres asasinadas, ademais de varios nenos e nenas que poden entrar no cómputo da “violencia de xénero”. Sería impresentable que calquera outro colectivo social tivese estas cifras, repetidas polas estatísticas ano tras ano desde que en 2003 empezamos a contabilizalas. Con todo, case forma parte da paisaxe, só levemente alterada coas manifestacións de dó que adoitan reiterarse nos municipios onde se producen estas desgrazas.

En tan abrupta paisaxe empezan a destacar os damnificados por pederastia e por ser separados das súas familias como bebés roubados. Sobre do primeiro, o máis accidentado ata agora foi -en espazos educativos da Igrexa- danos detectados nas dioceses de Astorga e Granada, máis algúns casos noutros colexios. Polo que nalgunhas novelas de fai anos -e nalgún libro recente sobre Os internados do medo (2015)- ha ir aflorando, é moi probable que sexa un fenómeno máis amplo. Apúntano, ademais, as crecidas denuncias en EEUU, Irlanda, Australia, Chile ou Alemania, que fixeron que o Papa Francisco pedise perdón. Aquí, preventivamente, algún prelado, separadamente de repetir o do perdón -coma se bastase para non ter que resarcir en xustiza aos damnificados-, trata de remitir o problema á “responsabilidade de todos”, unha forma de escapismo que dificilmente aceptarán os que teñan que sufrir ser confiados na súa infancia a sacerdotes ou monxas incompetentes, non controlados eclesiásticamente nin na xurisdicción civil.

Do mesmo cariz é que, despois de 1936, e con variado pretexto “redentor” dos vencedores daquela contenda incivil, moitas nais fosen privadas dos seus fillos mentres a maioría dos bispos españois, admiradores de Franco durante 40 anos, o canonizaron nas súas homilías cando morreu. O recente libro de Neus Roig, Non chores, que vas serfeliz, -en que aparecen referencias a congregacións relixiosas de carácter hospitalario e a deixación do Estado en canto a facilitar que os afectados poidan atopar ás súas familias biolóxicas- é unha denuncia en toda regra

Paco Lara, mestre 

 

Podemos autoenganarnos coa epiderme da paisaxe política actual e pechar os ollos, pero nada é o que parece. As raíces da súa aparencia actual -como en todo paisaxe xeográfica- teñen o seu fundamento cuasi xeológico ben atrás. Quen viva eses anos anteriores verá que -con raras excepcións de apelación ao Evanxeo primitivo, como a do Colexio San Antonio no barrio madrileño de Tetuán-, case un terzo estrutural da educación española segue hoxe de modo moi similar a como era antes, mentres ao ensino público se lle denegan instrumentos adecuados para atender a unha poboación plural, en que, segundo Cáritas, catro millóns de persoas viven en situación de “marxinación severa”. A moral social en que navegamos políticos e cidadáns, si ten moito que ver con ese sistema, por efémera que poida ser a conxuntura política. Paco Lara -recentemente falecido- en barrios con máis problemas, ha de ser un estímulo para cantos pelexan por que a ética e a legalidade vaian da man.


TEMAS: Ética e Política. Educación Pública e concertada. Violencia machista. Marxinación. Pederastia.

Manuel Menor Currás

O duro traballo educador que, entre outros, desenvolveu

Madrid, 25.09.2018

Dúbidas e enganos coa linguaxe como formas de educación política

O desinhibido regreso de Aznar ao liderado ideolóxico do PP é bo momento para repensar como o inestable debate político potencia a desigualdade.

A pouco máis cen días de Goberno e a dez anos de que Leman-Brothers iniciase a crise que trouxo tantos pretextos para recortar case todo o interesante, as dúbidas sobre do que é “progreso” e “retroceso” non deixan de medrar. No que á linguaxe se refire, sempre mutable, o que se mantén é o afán por controlar o que aparece ou desaparece nos medios.

Linguaxes educadoras

Non cabe estrañarse de que na linguaxe política habitual a precisión non sexa un ben. Adoita, iso si, pillar as palabras polos pelos e valerse da repetición de tópicos como fórmula pedagóxica. Dicir, por exemplo, que “Caudillo de España” é un termo histórico, é confundir o presente en que se está falando cun pasado en que esa denominación de Franco era obrigatoria. Non se emenda o lapsus argüíndo coa existencia de libros con ese título, senón respondendo ás razóns polas que deba ser ou non exhumado do Val dos Caídos, que é o que se debatía. Pola senda en que se moven estas escusas -entre a ignorancia e a imposición doutrinal-, non é descamiñada a conclusión de Borrell: “En Estados Unidos e en Europa pensan que en España Franco segue vivo”. Ninguén debería esquecer a insistente prédica en que se explaiaba Aguirre con “a excelencia” e o “esforzo”, mentres a auga, o metro, a Sanidade, a Educación pública, a Cidade da Xustiza ou o seu campo de golf en terreos públicos, resultaron impropias dunha cazatalentos.

Tampouco pode dicirse que os tribunais -esa especie de terceira Cámara de aleatoria composición doutrinal e lingüística- nos saquen de dúbidas en situacións que deberían terse substanciado fóra dos platós televisivos. En canto á calidade intrínseca de másteres e tese, ou a do traballo exixible ao alumnado en correspondencia á oferta educativa regulamentada en que se sustenten, non parece que sexa o espazo máis apropiado para resolvelo. E en canto a dirimir cumprimentos regulamentarios, o trato diferencial que está transmitindo o Supremo -ou que a prensa traduce- é aínda máis arduo admitir o seu criterio: as alumnas que acompañaron a Casado na súa experiencia coa URJC parece que non son tratadas igual que el.

Disputada paisaxe

Os casos de confusión de linguaxe e oportunismo non se lle escaparon ao filósofo alemán Schopenhauer, quen sintetizó as pautas habituais nestas lides. A súa Arte de ter sempre razón ensina como, con decididos sofismas, pódese levar o gato á auga fronte a opoñentes e discrepantes incautos.

Cando George Lakoff puxo en dúbida os modos de argumentar dos demócratas en EEUU fronte aos republicanos, o seu libro Non penses nun elefante (2007), volveu poñer en primeiro plano como as palabras non son inocentes, xa que teñen un campo semántico que convén non perder de vista.

Os usos da linguaxe e a súa lóxica -nos medios e no Parlamento, sobre todo nalgunhas comparecencias- seguen sendo formas de manipular e ocultar, máis que de esclarecer e concordar. É mágoa que González e Aznar non falasen de como o facían eles, no canto de lamentarse dos que os suceden no presente. En todo caso, non está ao alcance de calquera persoa, que ela soa poida darlle a volta a esa tendencia instrumental. Sen entrar nunha dinámica de “conspiranoses”, é de gran interese non perder de vista a tenacidade e coidado que poñen algunhas organizacións no control da opinión pública. Algunhas, con moita historia detrás. Con menos recitados de laudationes (alabanzas), xa soubésemos como llas gastaron desde antigo eclesiásticos moi eminentes nisto de convencer aos que tiñan poder decisorio facéndolles ver que a súa organización e credo eran imprescindibles para que todo funcionase de marabilla.

Esa historia de séculos, afincada en Acordos supuestamente indispensables, segue sendo base de votantes aínda que a crenza lla coma o gato. Similar camiño leva a ultradereita mundial nos seus afáns populistas: Bannon & Company xa están aquí e ata teñen un convento (sic) en Italia desde onde impartirán doutrina aos seus prosélitos. Movementos españois afín pronto se gabarán de estar na onda mundial. Mentres, Garrido, o presidente da Comunidade madrileña, pecha aulas públicas, fala do cheque para os bachareles, e decidiu -a raíz dos problemas detectados con másteres e teses- que a Asemblea de Madrid investigue ás universidades publicas, pero non ás privadas (como a UCJC). Segundo estas políticas, o capital cultural con que se anceia que estean dotados os cidadáns para entenderse entre si e entender aos seus líderes sociais neste século, non é o de palabras con significados compartidos. Vailles mellor cultivar a desigualdade do divide e vencerás. Atentos!

TEMAS: Neolinguaxe política. Campos semánticos. Comparecencias parlamentarias. Manipulación lingüística. Educación e igualdade.

Manuel Menor Currás

Madrid, 23.09.2018