A realidade -política- non ten a obriga de ser interesante e menos no verán.

As arduas repeticións do que sucede só son molestas para a nosa conversación estival e para o traballo dos opinadores, que aparece monótono e repetitivo. Pura ficción, con todo.

Preguntar de novo á realidade é voluntarioso afán de non renderse e seguir recomenzando coma se nada estivese pasando. Pero é inefable o que nos está ocorrendo. Todo é relativo, claro, e máis se de asuntos de convivencia falamos, nos que a educación recibida e propugnada para outros está en xogo.

O Bulldozer negro

A ninguén parece importarlle, por exemplo, que en máis do 78% dos casos o ensino da chamada “Historia actual” que reciben os nosos estudantes -o sucedido nas últimas tres xeracións de españois- estea tendo graves deficiencias en canto a conceptos expresados, periodizacións dos tempos e metodoloxías empregadas. Cóntao moi ben Fernando Hernández en El Bulldozer negro del General Franco (Barcelona, Pasado, Presente, 2016). As repercusións en canto a saber relacionar calquera noticia de prensa, explicala coherentemente cos seus antecedentes do pasado e saber decidir en asuntos cívicos que nos incumben a todos -como pode ser o caso dunhas eleccións democráticas-, poden ser máis graves aínda, polas repercusións que ten en canto a conciencia, responsabilidade e afecto polas institucións democráticas.

Depurando, que é xerundio

Xa nos empezan a dicir que pode haber terceiras eleccións. As sondaxes empezaron o seu lento gotexo de paciente labor preparatorio de lectores e oíntes dos medios. E, namentres, non saímos do asombro de ver que no primeiro terzo do século XXI se invoque repetidamente -en distinguidos lugares de Europa- a yihad ou o que baixo talsuposto se queira incluír, coma se once séculos atrás nos atopásemos e non sucedese nada desde entón. E máis nos desconcerta aínda, se cabe, que nos arredores da UE esteamos asistindo a intentos de vez e concienzudo contragolpe. O acontecido estes días en Turquía vén acompañado de amplas represalias,depuracións e demais festivais da unicidade de criterio obediente ao poder instituído. A iso están sendo sometidos todos os corpos administrativos e, en particular, os da educación. Unha actitude que recorda amplamente o sucedido en España con motivo da guerra e postguerra, cando a depuración ditatorial de mestres,profesores e persoal dos incipientes institutos científicos trouxo un regueiro de mortes, abusos e exilio, que deixaron un país máis poboado de ignorancia e atraso, e impuxo un sistema educativo cheo de fundamentalismos estériles.

O atoamento

Aquí e agora, perdura o atoamento subseguinte aos abusos maioritarios que ninguén parece querer asumir. Por iso uns soñan coa aclamación. Outros coa posición relativa: se marxinal, de referencia ou compañía, e as súas vantaxes. Todos, aprendendo aínda a sumar, tratan de tensar a situación sen luxarse demasiado de realidade, que segue ao seu aire, necesitada de que alguén a contemple con ganas de modificar o seu rumbo trastabilleante.

Non se adiviña aínda como será a seguinte Legislatura e xa estamos vendo que, moitos dos que están en funcións, seguen actuando con premeditación e descaro, sen dar a cara no Parlamento. Confían claramente en que todo seguirá como está, con plenos poderes para seguir machucando canto soe a interese polo ben común compartido en igualdade. As decisións da Consellería de Educación da Comunidade de Madrid, emblema de “as melloras” da LOMCE, no referente a nomeamentos dedirectores a dedo -con todas as súas consecuencias na xestión burocrática e tan pouco educativa dos centros- é bastante máis que un síntoma. O de Bustarviejo e o seu CEIP Montelindo, por exemplo-un caso entre moitos outros como o “IES Miguel Hernández” ou o “Xataf”? ou o “CEIP Quevedo”, en Getafe -, non é casual, desde logo. Cando parece que se lles acabaron os candidatos dispostos a ser capataces que, baixo supostos proxectos innovadores, impoñan o ideario neoliberal, botan man -a finais de xullo- de voluntarios ambiciosos, dispostos a sacrificarse descabezando calquera formulación que priorice os intereses democráticos das comunidades educativas e afundir canto antes ao ensino público.

Naomí Klein podería facer un magnífico apéndice ao seu The Shock Doctrine (2007) co que estes aproveitados imitadores tardíos dos aires de Milton Friedman e a Escola de Chicago están levando a cabo para aumentar “o capitalismo do desastre”. Nin no verán descansan. Por iso Agustín Moreno suscita medidas urxentes para evitar os destrozos da LOMCE. E por iso tamén, moitas familias ilusionadas con que aos seus fillos se lles trate doutro xeito no sistema educativo, están reaccionando -aínda que sexa un verán moi caluroso- ao que entenden unha clara conculcación dos seus dereitos cívicos: Non pasaramos a Transición?

Cara a novas feudalizacións?

Namentres, a suposta esquerda parlamentaria -a esquerda contra a esquerda, que di O Roto- todo parece estar volvendo a donde estaba moito antes do 20-D . A inoperancia dos novos efebos da política non é moi distinta da que había cos séniors. Xa non se sabe demasiado de que vai cada cal: iso da ideoloxía non pasa de eslogan cambiante, o barullo é inmenso e, a este ritmo de parladoiros indiferentes ao que sucede na rúa, acabaremos recalando confortablemente en torno á consabida paixón polos asentos de primeira fila. Os que non saben ben se pertencen ás clases traballadoras ou ás clases medias -por máis que as reformas laborais traten de recordarllo- parece que vaian ter difícil saber os que os  poderían representar ao fin se isto volve desembocar nunha terceira convocatoria electoral. Entre abstenciones e cambios de voto, a expectativa xa considera que a historia española pode regresar cara aos tempos medievais: as novas feudalizacións que están en marcha poderían ser un gran avance. Menos traumático parecería todo se antes dunha nova convocatoria se chegase a consensos que pouco tivesen que ver co que sofre a xente, pero non sería moi distinto. Cando espertemos do verán seguramente seguiremos falando da xordeira e inmobilidade dun mundo equívoco e lánguido en que o ben e a felicidade son alleos á especie humana. Ambas -como o dinosauro de Monterroso- seguirán aí, nada alleas ao que nos estea pasando. Ao tempo. 

TEMAS: Situación postelectoral. Terceiras eleccións. Sondaxes electorais. Esquerda. Feudalizacións. LOMCE. Dirección de centros. Proxectos educativos. Depuracións educativas. Historia actual de España.

Manuel Menor Currás

Madrid, 27/07/2016.

Para non perderse nas repeticións, hai que avogar pola lectura e os bos mestres

Na equívoca provisionalidade do presente, o único modo de non perder o tempo e o seu sentido é escorrentar a ignorancia e a superstición: ter bos mestres e lelos.

Aínda hoxe, os que non leron a tempo Rayuela (en 1963), séntense sorprendidos polas instrucións que dá Julio Cortázar sobre como seguir lendo a partir do capítulo 56. Os que se tomen a molestia de seguir tan detallado número de orde, concluirán con benevolencia que -salvo o que prescriban sabios hermeneutas- esta canónica secuencia é tan atrabiliaria como calquera outra, propicia sempre á confusión. En total, son 175 capítulos, e cando o autor trata de orientar o lector no seu labirinto, vaise máis ou menos pola metade das súas páxinas.

Provisionalidade

Cincuenta e tres anos máis tarde, con máis pasado que futuro -e con máis memoria que proxectos-, o impasse postelectoral que nos tocou, logo de seis meses de parsimoniosa provisionalidade gobernamental, non gaña en claridade de indicadores. A indecisa realidade só achega múltiples repeticións, pistas que despistan, volta a empezar de Penélope á roca, sen que se adiviñe un sentido direccional orientador. Coma se alguén barallase mal os días, volvemos ter diante revisións do devandito, consignas insolventes e mensaxes xa oídas que nada nos din ou descolocadas á mantenta. Cursamos xa todo isto moitas veces, aumentou a nosa desmemoria e, sen desentrañar o misterio do que sucede, temos a tentación de reescribilo como profecía sen incurrer en tautoloxía.

É verán e podemos non crelo, pero a incredulidade desaparece con só revisar unas cantas primeiras páxinas de prensa. A infraestructura, a estrutura e a superestructura do que acontece andan descabaladas, como nun bosque desanimado e carente de carreiro a ningunha parte: nin se sabe se imos moi apresa ou moi amodo, como nos atascos de autopista. O movemento é incerto, como de tartaruga detémonos e arrincamos bruscamente para volver ao momento morto e volver frear. Tantas veces o fixemos xa que é imposible levar a conta do que vai e vén, desde cando non votabamos porque non dabamos a talla e eramos “democracia orgánica”. Ata agora, que tan maduras nos din estar as institucións, que aguantan todas as fechorías e o retorcimiento das súas palabras máis fermosas.

O labirinto

Mira que é mala pata que haxa unha crise e todo pareza sen xeito nin modo. Agora que iamos tan ben, que o PIB, o crecemento e o emprego parecía que se disparaban, o medo tivo que volver para que non se despistase o rebaño. E fíxoo ben, case perfecto, coma se unha vontade de Deus salvadora houbese sobrevenido. Pero deixou outra vez a sensación de provisionalidad, de que non se sabe ben en que momento estamos e xa o cronolóxico non coincide co vivido, como empezan a supoñer ospensionistas.

É momento multiforme, como cabe sospeitar da ambigua mensaxe da OCDE, sempre tan atenta a contentar a tirios e troianos polo si ou polo non. Case podemos discernir os tranquilos avances do cansazo e a corrupción que non cesan. Imos postergando o postergable e o presente vólvese outra vez ingobernable, de tan nídio que pode aparecer a cantos tratan de ver ben o que se mira , escoitar mellor o que se oe e non perder a memoria ninguneada. Razóns vitais poderosas impiden manter como definitiva a inquietude do medo: non somos illas, compartimos un mesmo espazo e, con todas as dificultades que se queira, unha sa convivencia enriquece a todos. É complicado, claro, e por iso parece que todo segue igual, sen saber a que páxina e capítulo vaiamos parar.

Bibliotecas e mestres

Todo volveu ao seu ser labiríntico, calquera combinación é posible e ninguén parece levar a conta do que suceda. O que temos non está para moitos trotes e son demasiadas cousas e persoas as que están con respiración asistida: Obama felicita a Rajoy. As máscaras da suxestión e a esperanza, da imposición e a impostura, seguiranse superpoñendo e xa volven noticias do que sucede e non sucedía antes de votar o 26-X. De novo haberá, ata, quen teña tentación de modificar o pasado, aínda que xa non sexa tan dócil nin plástico como foi. Non é difícil: un amplo conxunto cidadán propende a esquecer con facilidade e encoméndase ao azar impredicible. É verán, e meterse nunha biblioteca ou nun museo é unha aventura improbable para sete de cada dez españois. 

Pola súa banda, ensinar con mínima dignidade e proveito para todos seguirá sendo asignatura pendente: non sexa que mestres e profesores se envicien. No verán, moitos se metamorfosean en aves migratorias. Probablemente, cara a ese limbo onde dá igual o post quem e o propter quem, a confusión da ximnasia coa magnesia, as churras coas merinas ou a velocidade co touciño. Non fai moito estaba de moda que recordasen aos seus pupilos: “a ver se os vosos pais me veñen pagar” e xa apeitugan coa docencia estacional, reflexo evidente do nivel comparativo no escalafón do marabilloso aprezo polo seu traballo. Mentres non hai consenso en se un profesor ha de acentuar o seu perfil de peón ou as súas competencias profesionais, este adianto de futuro segue combinándose harmoniosamente con opinólogos que non desvíen a ninguén da recta doutrina nin da orde debida. Se non queremos perdernos no intrincado labirinto e perdernos, non esquezamos estes detalles.

TEMAS: Eleccións 26-X. Ambiente postelectoral. Incerteza. Medo. Pensións. OCDE. Obama. Docencia estacional. Bibliotecas e Museos. Índices de lectura. “Rayuela”.

Manuel Menor Currás

Madrid, 11/07/2016

Pensárono moitos votantes do 26-X?... E se non fose así?

As expectativas de Goberno reafirman os proxectos organizativos prefigurados na LOMCE. A ansiedade por controlar a dirección dos centros educativos, sen contar co profesorado, o exemplifica.

Menos mal que a selección española desapareceu da competición europea o día 27. De ser o 25, a depresión colectiva sería maior e a abofé que habería unha variación do voto aínda máis forte respecto do presaxiado polas enquisas. A apocalipse da demoscopia neglixente habería ter lugar de xeito máis expeditivo, pero non teriamos esta risoña expectación de se Rajoy se dá présa ou non en formar novo Goberno ou se fai os deberes como lle esixen Merkel e Bruxelas. Sánchez, Iglesias e Rivera desaparecerían do mapa o 26-X sen ter que buscar razóns incómodas para o voto perdido coas súas candidaturas. Sen pena nin gloria, Del Bosque e Casillas desaparecerían antes e asegurariamos con maior contundencia a tan anceiada tranquilidade que moitos españois habían ter medo a perder.

Nada impide, de todos os xeitos, que esta parsimonia sobrevida en boa hora para 7,8 millóns de votantes -o 33% do electorado-, estea reclamando “o dereito de gobernar e ser útiles aos españois”. Antes de que o asesoramento de TMG e os seus expertos en redes sociais guiasen decisivamente o sentido do voto, unha paralela estratexia de laboreo intensivo preparara, desde hai tempo, o alumeamento dun novo “diálogo con todos” en que parecese que outras tendencias ían ser oídas para que continuasen fóra de xogo por bastante tempo. Como un adianto de “recuperación”, a única présa era meter man no Fondo de Reserva da Seguridade Social. Continuidade, ante todo. E aí conta decisivamente a incesante preocupación de moitas Comunidades -detentadoras da responsabilidade principal en Educación e Sanidade- por proseguir tanta mellora impune como estiveron facendo. A relativa maioría que terán no Congreso as posicións de centro dereita producirá a tranquilidade -sorpresiva para eles mesmos- de que nada pase.

A prolongación do ollo panóptico

O que vén sucedendo coa dirección dos centros educativos é un un bo símbolo dunha metódica colonización de longo alcance á que o vento a favor destas eleccións animará moito: dirixir, controlar, vixiar, redimir, castigar, gardan estreitas relacións a pouco que se desexe con educar, como ben nos ensinou a socioloxía crítica. A boa nova melloradora da educación española pola que avogan as altas instancias de FAES, Xerarquía católica e IBEX-35, baixo o ollo panóptico da OCDE, requiría como cobertura normativa a LOMCE. A unicidade de criterio dos máis selectos impoñería os seus foros aínda que deixase ao carón as pretensións de igualdade de todos. Logrado este obxectivo, tras denodados esforzos anteriores, impoñíase agora o desenvolvemento dunha estratexia, con varios ámbitos de acción coordinada. Coma se o final deste impas de seis meses estivese previsto e as dubitacións que suscitaban as enquisas non pasasen de lixeiro sarabullo, aí continuou o ubicuo J.A. Marina, animado desde a Universidade Antonio Nebrija a lograr adeptos ao seu plan redentor do profesorado. E mérito ten a constancia mostrada pola Comunidade de Madrid, ocupada en dar exemplo desde fai moitos anos.

Esa tradición, que Aguirre traballou con desenvoltura desde o “tamayazo”, converteu a Madrid en faro adiantado do resto de Comunidades. A LOMCE experimentouse nesta desde antes de 2013, pero facía falta bastante máis para granar o froito. A estas alturas -logo de 115 anos-, non é arriscado dicir que deron co xeito de facer realidade o que Romanones lamentara nun Decreto de 18/06/1901: “Serán infrutuosas todas cantas reformas se intenten no ensino se ao mesmo tempo non se efectúa a renovación do persoal que ha de realizar a modificación proxectada”. Ao fin, contando con xente adestrada no Opus, cielinos e similares, máis algúns arrepentidos de “progresías” dos anos setenta e oitenta, deron coas claves para logralo. Os conversos aos hábitos de “os bos” -que dicía Rajoy na campaña pasada-, trazaron as tácticas para desarbolar calquera iniciativa obstruccionista, centradas primordialmente na Inspección e as direccións dos centros educativos públicos. As gravacións do Ministerio do Interior son un símil perfecto de como se puido tramar o golpe definitivo aos profesores descontentadizos con que a obediencia debida ás pautas emanadas da Consellería puidese ser imposta por inútil que fose.

A metodoloxía utilizada aínda recorda, en demasiados aspectos, o sistemático afán que percorreu España nos tempos en que se pugnaba por que o Estudo Xeral de Navarra, elevado en 1960 ao rango de Universidade, dese cuantiosos froitos de todo tipo e Antonio Fontán trataba de refutar aquela “lenda das cátedras” (Los católicos en laUniversidade española actual, Rialp, 1961). Desde entón, modificouse levemente a terminoloxía, importada da xestión empresarial americana globalizada. Pero os “indicadores de logro”, en que agora se centra para dirimir aleatoriamente os proxectos educativos -e a súa consiguiente interiorización- seguen practicamente idénticos.

A elección de director

Ten particular interese nesta utopía ?agora ?neocon?- o que viñeron facendo coa cúpula dos centros escolares públicos. A tradición electoral, a cargo do claustro de profesores, non é moi antiga; a tradición democrática xeral de España tampouco o é. Foi nos primeiros anos oitenta do PSOE, cando os compañeiros profesores empezaron a ter presenza neste asunto principal para a boa marcha destes centros escolares. Nos privados-concertados é outra película, particular, claro, moi controlada de sempre. Non vén ao caso directamente, pero debuxa, con moitas outras cousas, o pintoresco contraste das redes do noso sistema educativo, financiadas ou subvencionadas con diñeiro público directo ou indirectamente.

Viña sucedendo desde 2006 sobre todo, pero últimamente acelerouse o proceso polo que a Administración autonómica entrou a ser parte resolutiva na elección dos directores. Teoricamente, os profesores seguen participando, pero agora máis ben a título consultivo. A aritmética que a Consellería impón no protocolo de selección correspondente, fúrtalles a decisión. Minorizados en canto ao relevante -e condicionadas as obediencias dos elixidos-, as comunidades educativas de moitos centros viron de todo nos dez anos últimos: destitucións inxustificadas; directores novos que chegaban coa súa parella a un centro para que lles axudase ou asistise no labor; directores/as, en fin, cuxo “liderado” tiña que ser rendible para a Consellería correspondente á marxe de como resultase ao profesorado e ao alumnado na parte que a cada cal corresponde nos procesos educativos.

A repercusión no microcosmos duns centros de traballo con ampla diversidad profesional e intensa relación humana, non se fixo esperar. Non é a menor a do cómputo de profesores/as que decidiron adiantar a data da súa xubilación a causa do celo manifesto destes directores/as da nova fornada comprometidos na fidelidade a un burocratismo excelso que lles están impoñendo inspectores -tamén de novo cuño- que se prestan a ese papel de capataces sen autonomía para exercitar o seu papel. As tradicións de colaboración mutua crébanse e abundan xa os casos de centros en que o que prima en situacións complicadas con adolescentes, é que a dirección non se pille os dedos e quede ben ante a Consellería. As estatísticas serven para focalizar os problemas, pero rapaces e rapazas circulan por esta fría escolarización obrigatoria acompañados de múltiples informes burocráticos, que, a miúdo, nada teñen que ver co posible arranxo dos problemas que poidan arrastrar.

Hai case trinta anos púxose de moda o psicoloxismo para pasar das historias destes rapaces. Con suposta ciencia podíase determinar que razón ou sinsentido poderían ter as súas vidas, sen preocuparse de máis. Agora, os novos tecnócratas seguen determinando como o protocolo establecido, cun cúmulo máis amplo de papeis e os seus códigos de barras, conduce inevitablemente á papeleira. Mellor é, xa que logo -din os profesores máis conscientes e sen hipotecas-, saírse deste traballo de selección a ningunha parte, que, ademais, crea mala conciencia. E moitos que deixaron a pel neste duro traballo de educar, ao ver que o seu esforzo é baldío con estes novos directores que lles coartan -e os fartan- de contino, se teñen os anos precisos, anticipan a xubilación aínda que lles vaian penalizar. Non era destes de quen falaba Romanones no decreto citado, pero aos emprendedores asesores de Consellerías educativas como a de Madrid, dálles igual. O arquitecto Chueca Goitia sostiña que os conservadores non saben conservar e poñía como exemplo a historia do urbanismo madrileño, que coñecía moi ben. A cidade, os edificios nobres, a educación ou o que sexa, dálles igual. Todo o miran como negocio contable e, ante todo, particular.

Estes avatares que semellan pequenos golpes de Estado xa non son pura anécdota. Desde hai oito ou nove anos xa son categoría. O campo de proba experimental que foi Madrid irase estendendo a todas as Autonomías contando cos case oito millóns de votantes destas eleccións. As pautas que están na LOMCE como norma a seguir, están en fase de aplicación e desenvolvemento. Sabemos a onde van desde bastante antes de que Marina e os seus compinches viñesen simular diálogo inexistente. A proba última de que esa liña de actuación -pese ao rexeitamento de moitos- xa entrou en vigor sen pausa nin control das comunidades educativas concernidas, é que as últimas noticias insisten na “imposición de directores a dedo” ou “Dedocracia”. Os twiters que están circulando na Rede son abundantes nese sentido.

Cantidade de directores son destituídos para que ocupen o seu lugar os que saiban transmitir mellor os designios salvadores duns poucos -os que agora teñen case todas as bazas de Goberno- para a escola de todos. Prolongan un despotismo ilustrador de tranquilidade fronte ao medo, a inconsciencia, ou ambas cousas á vez. A moitos cidadáns que se abstiveron ou lles votaron, non lles importou que, en 4 anos, manexen os orzamentos ao seu antollo, ou que eleven a modelo de xestión ao estilo Rato, Gürtel, Bárcenas e moitos outros dos que, segundo vaian saíndo as vistas xudiciais, avergoñarémonos tanto que as subvencións de Aguirre ao benévolo entramado de Ausbanc serán pecata minuta. É probable que lles gustase como reorientaron a mellora da escolarización. Pode, ata, que moitos ambicionaran que os seus fillos nacesen cara a 1970, antes da aceleración posterior dos cambios neste país. De ser certa esta hipótese, é que considerarían un estímulo para a nosa boa educación colectiva obrigar aos discrepantes a que aprendesen a comulgar con rodas de muíño. Nin advertirían o desafecto correlativo que todo iso poida carrexar. Na España aparente hai tradicións antropolóxicas persistentes.

Esperando a ancianidade

Choveu moito desde que, en 1972, Nino Bravo cantaba aquilo de “Ten vinte anos e xa está cansado de soñar”! E parece non ser suficiente: só entre 2008 e 2013, emigrasen de España 300.000 mozos ben formados, unha sangría que non cesou nunha España que se despoboa rapidamente. A ancestral obsesión que sempre ha ter a nosa dereita coa educación e as súas formas -tan diversas como desiguais para unha suposta “unidade nacional”- centrouse nos últimos anos na disciplina do emprendemento competitivo. A este idealismo aparente dedican os seus lemas máis pegañentos. Todo o demais é desvarío. De aí as súas invectivas incesantes fronte á pedagogía, especialmente a que propicie a comprensividade e igualdade. Toda mención a tales términos entra para eles no campo do fantasioso. Empeñados están en demostrarnos, por demais, que o tempo non existe e que a memoria é un perigo retardatario: o hoxe é indefinido, o futuro non está e o pasado non conta: para qué se é irrecuperable. E en canto ao espazo, tampouco hai que preocuparse moito. Stephen Hawking móstrase radicalmente descrido de que a humanidade poida sobrevivir neste planeta máis de mil anos. A súa particular Filosofía “perenne” e a súa tradución en dereito “natural” nada cambia e a vida segue igual. Non parou de dicilo, desde 1969, Julio Iglesias. Como signo de razón, aí están as 137 actas logradas nas últimas eleccións -14 máis que nas do 20-D. Se superou ampliamente ao PSOE e ás outras instancias políticas , “O PP merece un respecto”.

O que está sucedendo en Educación fai previsible nun 90% o que ocorrerá na Lexislatura. O denunciado nos últimos anos como retorto, rañicas, segregador, ou ata ilegal para as normas seguidas en moitas actuacións, seguirá acontecendo en gran medida. Os xeitos de solapalo baixo aparencias de “modernidade”, “calidade”, “progreso” e similares, tamén, sobre todo se hai quen llo crea, que é do que se trata. O noso sistema educativo está deseñado para que só uns poucos -os menos posible- saiban distinguir ben de que vai realmente a cuestión. Bertolt Brecht describiuno en 1932, na súa Balada do consentimento a este mundo. Moitos só se decatarán da acidez desa aprendizaxe na ancianidade, cando a cohorte demográfica a que se pertence poida ser cautiva de que o leven a votar.

Entretéñanse

Preocupados están moitos profesores: vailles niso a profesionalidade do seu labor. No Estatuto que agora se aveciña -que quedou previsto por Wert nunha proposición de lei en abril de 2013, antes de que a propia LOMCE remarcase ben que se esperaba deles- poderemos apostar ata onde deba chegar que se subordinen a canto queiran impoñerlles. A liberdade na educación volve ser pouco compatible coa liberdade de pensamento e de opinión, por non dicir “liberdade de cátedra”, pola que se pugnou duramente no último terzo do século XIX. Máis aló da chamada “liberdade de elección de centro” que se confire a algúns pais, “liberdade” seguirá sendo a gran palabra denostada no tempo que se aveciña, polas connotacións igualitarias que, desde a caída do Antigo Réxime, sempre encerra.

Todo isto entreterá moito a profesores e mestres. Pero teñan presente que caerán en distracción grave se non advirten que, namentres, unha parte importante da poboación escolar coa que deben traballar con medios limitados non estará suficientemente atendida; sobre todo, a que máis necesidade ten de boa educación. Augurios hai, ademais, de que crecerá o espazo para os voluntaristas entregados á causa: escasean as vocacións pola vella e, en sinalados momentos, facilitará que se gaben os seus “esforzos”. Esta literatura afagadora non curará os males endémicos do sistema, pero axudará a transixir cun abaratamento tantas veces denunciado.

O reto

Imaxínanse que en vez do sistema de seguridade social volvésemos ás políticas de caridade e beneficencia do século XIX e anteriores? Pois aí proseguimos en virtude do 33% dos votantes do 26-X. As entidades complementarias -e non tan complementarias- dunha suposta solidariedade xa empezaron a florecer neste terreo, en que a obra visible dos detentadores da próxima maioría relativa no Congreso é fácilmente enumerable. Na inminente lexislatura volverán, desde o BOE, á súa ideoloxía favorita: a educación é asunto individual, voluntario das familias e voluntarista en aspectos claves da súa execución. O deplorable sería que o outro 66% de votantes se limitase a calarse ante o entusiasmo vulgar dos quen tenden a deixar de lado un dereito instituído para que toda a cidadanía teña plena conciencia de selo. Para os ensinantes, ese é o reto neurálxico do seu oficio. Como o xuramento de Hipócrates para os médicos, o seu é que non esquezan a quen serven co seu traballo, a imaxe e semellanza de qué ten sentido.

TEMAS: Eleccións 26-X. PP. Electores/Escanos. Perspectivas e programas de Goberno. LOMCE. Estatuto da Función Pública Docente. Solidariedade. Igualdade. O dereito educativo. Liberdade de educación.

Manuel Menor Currás

Madrid, 04/07/2016

Tamén hai que aproveitar este verán: non nos rendemos, volvemos empezar

Saia o Goberno que saia, nada se adiantará en Educación con mediocridade conceptual e maltrato á profesionalidade docente. Será precisa maior lealdade e altura de miras.

137 escanos no Congreso, -14 máis que o día 20-D de 2015- son unha tentación para dar por bo o realizado en catro anos de Goberno. Aínda que non acaden a maioría absoluta, case oito millóns de votantes -un de cada tres se se prefire- así parecen recoñecelo e dan ao PP moitas bazas para que poida proseguir co seu modelo de reformas “polo noso ben”.

Brexit, enquisas e outras cousas

Todo ten as súas razóns, pero que nos cremos as enquisas cando tanto fallan e tan instrumentalizadas adoitan estar, non deixa de ser un castigo dos deuses, expertos en cegar aos máis crédulos -e máis a cantos se deixaron levar pola desmesura ou “hybris” grega-, pois non permiten que se gaben da súa condición (Herodoto: Historia VIII, 10). En xeral, todos nos quedamos nas pavías por facerlles caso: a gran divisoria que vaticinaban non se produciu e o sorpaso, tan temido por uns como anhelado por outros, quedou ad kalendas graecas.

Se en decembro pasado un 25 % dos votantes decidiu o seu voto nos días anteriores ao 20-D e un 10% esperou ao último día para decidirse, non é desdeñable pensar que boa parte do sucedido este 26-X estea mediatizado pola celebración do referendo inglés tres días antes e, sobre todo, polas reaccións de medo que suscitou. Moitas das mensaxes que a campaña puxera en circulación puideron verse amplificados, particularmente os do PP coa súa incitación ao “voto útil” e a súa apelación constante á seguridade, “estabilidade” e un presunto saber facer. O recurso omnipresente á brocha gorda dos datos económicos compasouno todo de tempo atrás, sen entrar nos matices do “crecemento” económico e de emprego contrapostas a unhas desastrosas “herdanzas” sen conto. O contrario, é dicir, o que vaticinaban -interesadamente?- todas as enquisas para os partidos emerxentes, só xeraría “incerteza” e regresión para unha suposta “boa senda da recuperación”.

Continuará a desmesura?

O primeiro gran risco, logo deste baño inesperado de realismo, sería atribuír sen máis o logro destes 137 escanos a unha suposta moderación e acerto nas formas gobernamentais da lexislatura que empezara o 13/11/2011 e que, agora, habería que completar. A síndrome do vencedor, a impiedade e a vaidade andan por medio en demasía para validar cantas políticas se fixeron nestes catro longos anos de aumento da desigualdade social e desapego profundo cara ás políticas sociais, xusto as que permiten adozar as asperezas da vida colectiva. A Reforma laboral, a Lei de Educación, a “Lei Mordaza”, a xestión da Sanidade e dos dependentes son fitos principais dunha traxectoria de conceptuosas reformas que poden ser moi aplaudidas pola prensa económica internacional e coreadas por palmeiros moi interesados, pero nunca poderán ser invocadas como boas decisións a seguir profundando, para afondar máis nos desequilibrios e distancias crónicas existentes.

Se xa é lamentable a falta de moderación e humildade exhibida ata aquí nos recortes e normas executadas, sería desatinado orgullo que seguise sendo o modelo de xustiza coa parte máis débil da sociedade, tan abundante entre nós como recordan de continuo UNICEF, Cáritas ou Save the Children. E sería tráxico que a ebria desmesura que lles puidesen infundir os resultados do 26-X aos seus máis directos beneficiarios, fixese unha lectura compracente. Na realidade subxacente seguen vivos os desfalcos e corrupcións de diverso calado que afectaron a sectores completos da administración. A retorcida administración dos fondos públicos coma se dun botín se tratase, pode ser irrelevante para moitos votantes. Sería, con todo, pura cegueira non invocar a sobriedade, equilibrio e sostenibilidad que debe rexer a xestión dos asuntos de todos, pois volverán saír á praza pública os Gürtel, Génova, Granados, Bárcenas, Baltar -e unha incesante lista de invitados- para reclamar o restableceminto da orde moral debida. Moitos destes comportamentos antidemocráticos reaparecerán nesta XII Lexislatura. Aínda que neste momento pareza que non pasen factura, ampliarán o espectro de desafectos á democracia.

Por máis que os medios hexemónicos nos queiran mentir con milagrosa lealdade, ningún resultado electoral arranxa os desaguisados morais e non vén mal recordar o que lle pasou a Nixon co Watergate, pese a gañar as eleccións presidenciais americanas o 07/11/1972 co 60,67% dos votos, é dicir, máis de 47 millóns de votos populares. Dous anos máis tarde, o 08/08/1974, antes de terminar o proceso que se lle iniciou na Cámara de Representantes para revogar os seus poderes, tivo que presentar a súa dimisión. Os abusos de autoridade e os dereitos da xustiza volveron polas súas razóns e a vella sentenza do res clamat dominum logrou abrirse camiño. Xa na mitoloxía grega, os exemplarmente castigados polo seu “hybris” foron moitos, desde Agamenón a Casandra, Héctor ou Ícaro, ata Orestes, Prometeo, Tiresias ou Sísifo. E tamén na narrativa bíblica, particularmente na veterotestamentaria, son ben perceptibles os casos vitandos de Adán e Eva, expulsados do Paraíso; o dos construtores da Torre de babel, castigados coa confusión lingüística; ou o do propio Moisés, a quen Yahvé só deixaría avistar a Terra prometida (Num. 20, 1-13). Nin este Deus único nin o olimpo gregos permitía a soberbia ou a desmesura. Por iso Solón, á procura da “eunomía” fronte aos abusos, sentenciou que “a riqueza que buscan os homes por mor da súa insolencia non vén con orde, senón que, obedecendo ás obras inxustas, sen querer ségueas e rápidamente mestúrase coa desgraza” (Elexía ás musas, 560 a.C.)

Os riscos da desmemoria

Evidencia principal destas eleccións é que a corrupción sae gratis en España. Sexa por mala táctica, por personalismos desorbitados ou por razóns técnicas que algúns din estar en proceso de pescudar, certo é igualmente que a desmemoria colectiva segue xogando un relevante papel nas decisións persoais do voto. Desmemoria unida, neste caso, a un sentimento de supostos medos a perder unha comodidade tranquila, propia do apracible individualismo aburguesado. É esta unha cultura labrada a conciencia desde os tempos do antagonismo civil no primeiro terzo do século XX. Todos os medios ao alcance do réxime nacionalcatólico trataron de insuflar na poboación abundantes dose de tópicos interpretativos da historia española, moitos dos cales seguen primando na conversación ordinaria, en non poucas supostas interpretacións intelectuais e na maior parte da novelística dosúltimos anos. Os máis frecuentes séguense repetindo, ademais, nas aulas coma se de algo irrelevante se tratase: é puro voluntarismo dalgúns mestres e profesores o contravir este hábito, como evidencia o recente libro de Fernando Hernández, El bulldozernegro del General Franco (Pasado&Presente, 2016)

O título deste incitante ensaio é cita textual dunha ameaza profética que Vázquez Montalbán deixou impresa en 1992, nunha apócrifa autobiografía de Franco. Á desmemoria instituida desde a súa vitoria, séguense sumando capas de esquecemento e desmemoria sobre canto sexa pensamento, palabra e acción proclives á democratización da convivencia neste país ao longo de case un século. Desde antes da LOXSE (1990), pero con evidencia neste momento, a ignorancia que os nosos estudantes universitarios mostran, en xeral, sobre o realmente sucedido na nosa Historia contemporánea é supina. O grave non é só que sexan os libros de texto os que se encargaron de propagar ambigüidades ou falsidades alleas ao coñecemento histórico contrastado, senón que nunha proporción alarmante, os profesores que han ter nas etapas escolares non estean á altura. Segundo Hernández (páx. 187), “só o 21,5% dos seus profesores abordaron os temas con detenimiento e profundidade fronte a un 28,4% que o fixo rápido e superficialmente con pretextos como refuxir a polémica política ou a proximidade aos feitos ( case 80 anos despois da guerra e 40 da morte do dictador!)?. E do resto mellor non falar, porque dan a entender que estas cousas son absolutamente opinables. Imaxínanse que sucedese o mesmo, por exemplo, respecto á análise das causas do cancro, a utilidade das vacinas ou a estrutura do átomo? Non ten isto nada que ver co que cada cidadán teña que saber para votar con mínima consciencia cando vota ou se abstén de votar?

Credulidades inducidas

O risco da ignorancia e os medos propagados á súa costa é tanto que quedaron agora moi abertas as posibilidades de proseguir políticas erradas. Tamén, que poidan estimularse consensos falsos que deixen fóra a amplos grupos de cidadáns, cuxos dereitos poden ser arbitrariamente soslaiados ou sometidos a intereses primordialmente mercantilistas. A atrevida desmemoria induciría deste xeito decisións difícilmente compatibles coa xustiza distributiva e, de rebote, unha convivencia colectiva crecentemente difícil, non exenta de riscos. sucedeu na nosa Historia e nada impide que non poida volver suceder.

Os deuses confabuláronse para cegarnos ou iso parece. Segundo o que din os medios non hai moito espazo para o optimismo. Seguimos peor se, por exemplo, lemos que 14.483 nenos non foron admitidos no centro públicosolicitado, mentres hai prazas en concertados próximos, sostidos polo orzamento comunitario madrileño.

Outro exemplo destes días ten maior percorrido. Se a saúde democrática require que sexa ben coñecida a historia da maioría que perdeu a guerra e foi brutalmente reprimida. Ou se é deprimente que aínda hoxe, o que os nosos adolescentes estudan nos seus centros “con libros distintos da mesma editorial, ata, segundo se trate de centros privados ou públicos- sexa a historia dunha España profundamente conservadora, allea aos valores democráticos polos que moitos arriscaron as súas vidas..., non pode ser, ademais, que moitos dirixentes sigan reproducindo esta visión, profundamente opresora das clases populares, como as defendidas estes días no Concello de Madrid. Quen siga a breve historia da Comisión de Memoria Histórica municipal entenderá pouco os reproches do PP á decisión de retirar os honores concedidos noutras épocas a personalidades do franquismo, por exemplo, Carlos Arias Navarro. Prefírese o ruído e a masa entontecida, como no pop dos cincuenta.

Ninguén debería supoñer que os votantes españois, sexa cal sexa a súa opción, sexan persoas exasperadas, inxenuas ou idiotas. Pero tampouco os elixidos deberían presupoñer que os cidadáns, sexamos como sexamos, crémos o primeiro que nos queiran contar para ir saíndo do paso estraño en que lles colocamos o 26-X. Todos demos en crer que o azar nos deparou un ámbito mesquiño e que podería ser máis glorioso; todo resulta, en todo caso, bastante anacrónico. De que “diálogo” falan, pois, cando falan de diálogo? Que “consenso educativo” se suxire, cando -coma se nada existise do pasado anterior-, alégase que o partido que agora ten todas as bazas para ser opción de Goberno só ha ter un ano para a súa LOMCE -unha lei que estiman moi boa- e esquecen todos os recortes e obstruccións que, desde 1990, impuxeron nas comunidades onde gobernaron, a máis diso as decisións que foron tomando en Educación con Aguirre, Rajoy e Pilar del Castillo, antes de que en 2011 entrase Wert nese Ministerio? É perturbador empezar por aclaralo? Falamos dunha especie, un modo de proceder neste asunto, e non de individuos illados. Van ser capaces de non estrañar o sistemático recurso ao rodillo como fórmula de “diálogo”? E, por outra banda, cando a vaidade palabreira abunda tanto en política, creen -uns e outros- que os grandes problemas poden arranxarse con mera metodoloxía tecnocrática, sen variar para nada o concepto de Educación que se quere nin o do tipo de profesionais requirido para lograla?

Que non fagan máis dano

É unha mágoa que se morrese Bud Spencer, o gran experto en mocadas a fantoches e “pantasmas”. Cando falamos de Educación, sempre estamos discutindo doutra cousa: vanse sucedendo reformas e contrarreformas para “mellorala” e co tempo o fomos tratando de entender. Sexa o que sexa o inminente acordo de Goberno que se aveciña, que ninguén faga máis dano a un dos escasos bens que fomos capaces de conquistar para todos. A tentación do fácil e irresponsable adoita ser moi socorrida, pero non deberían esquecer que a Educación, como a Sanidade e outros dereitos e liberdades democráticas ninguén nolas regalou. E que moita xente disposta a proseguir esa tarefa inconclusa, xa está dicindo como o apicultor de Lars Gustafsson: “Empezamos de novo. Non nos rendemos”.

TEMAS: Eleccións 26-X. Resaca electoral. Inminente Goberno. Compromisos e Dereitos educativos da cidadanía. Novas reformas. Futuro da LOMCE. Historia da educación. Historia non ensinada.

Manuel Menor Currás

Madrid, 30/06/2016.

Carta de un director de Educación Primaria....

Publicada no blog Desde mi azotea

por Miguel Rosa Castejón

o 1 de xullo de 2016.

 Estimadas familias, estimados profesores y maestros, permitidme que os dirija unas palabras:

Acaba el curso 2015/2016 , un año mágico y lleno de vida en nuestro centro , a pesar de haber contado con menos recursos materiales y humanos, un curso donde se han trabajado muchísimas horas para paliar las carencias que teníamos; los profesionales docentes somos capaces de reinventarnos y crear donde es casi imposible soñar, somos profesionales y nos guía el cumplimiento del deber con nuestra comunidad ante todo.

Esto lo sabe la administración y cada año ha dado  un giro más a la tuerca de los recortes porque cuenta con la complicidad (involuntaria) de quienes lo dan todo ,y mucho más, día a día en sus centros.  En tan solo tres años nos han  reducido los gastos de funcionamiento en más de un 30% , nuestro colegio, de dos lineas ( dos primeros, dos segundos….) disponía hace tres cursos de 14.000€ , este curso sólo hemos recibido  10.000€. Además nos han eliminado a 2 profesores: Uno de refuerzos y apoyo y otro que cubría las horas de las reducciones horarias al profesorado mayor de 55 años. A pesar de todo esto hemos conseguido  sobrevivir a duras penas,  aún no nos  habían atacado la línea de flotación de los centros, la que va paralela a la ilusión. Pero la administración ha decidido que ya ha llegado el momento de dar el corte final, de eliminar unidades sumando lo que no se debe ni puede sumar sin tener en cuenta ningún tipo de necesidades para el funcionamiento de los centros ni los intereses adquiridos de un gran número de profesores que han visto suprimidos sus puestos.

Estamos asistiendo , por desgracia, al desmantelamiento de la educación primaria, ¿En qué cabeza cabe que un alumno de primero de primaria tenga , al menos, 6 profesores diferentes: Tutor, especialista de inglés, de E.Física, Música, bilingüe primera lengua, bilingüe segunda lengua, religión o alternativa…?

Ya está bien, hasta aquí hemos llegado,  !!No podemos más!!

Para el curso 2016/1017 en nuestro centro solo contaremos con el profesorado justo para atender a las tutorías, nos han quitado a un profesor más , lo que significa que el director será tutor de una clase con 27 alumnos y 10 horas de (imposible) atención educativa, además deberá organizar el Plan de Apertura (aula matinal, comedor y actividades), será el coordinador TIC y asistirá a decenas de reuniones (inútiles casi todas)  de inspección y  diferentes servicios.

Definitivamente, las bajas no podrán ser atendidas , no hay módulos horarios , lo que obligará a juntar clases, repartir niños o, en el peor de los casos, llevarlos al patio.

No se podrán atender apoyos y refuerzos, lo que obligará a cambiar metodologías y a olvidar la posibilidad de trabajar la inclusión y le equidad por mucho que nos duela. No podremos educar, solo podremos instruir.

El clima escolar empezará a deteriorarse, queramos o no, somos seres humanos y ya se han sobrepasado todos los límites .

Y por supuesto ni siquiera podremos pensar en hacer una educación de calidad.

Estimados padres, estimados profes, a largo plazo este modo de actuar saldrá en las estadísticas en formato de abandono y fracaso escolar, delincuencia, pobreza de todo tipo, escasez cultural … Perpetuando la sensación de sociedad tercermundista que vivimos en algunas zonas de Andalucía, !!Qué pena!!

Está claro, no hace falta un pacto por la Educación, necesitamos dirigentes políticos, estadistas, que vean más allá de una papeleta, de un voto.

Decía Winston Churchill : “El problema de nuestra época consiste en que los hombres no quieren ser útiles sino importantes”. Pasan los años y esta sentencia cobra vida con fuerza.

También decía el estadista británico:”El éxito es la capacidad de ir de fracaso en fracaso sin perder el entusiasmo.”  Muchos ya estamos , incluso, perdiendo el entusiasmo.

La única salida coherente es olvidar la dirección, presentar la dimisión, pero los compañeros , las familias ,no aceptan que me vaya, que abandone la tarea y, ciertamente ,me duele abandonarlos, cerrar un proyecto que ha ilusionado y cambiado la vida de cientos de niños y niñas, que ha facilitado el entendimiento y el éxito de muchos de ellos , !!!pero es tan duro seguir siendo cómplice de quién no cree en nuestros sueños!!!!

Si eres Director o Directora, ánimo y suerte!! Si eres profe preocúpate y si eres madre o padre es el momento de poneros al lado de los maestros y defender una Educación auténtica para vuestros hijos.

Si eres administración , si ya sé que todos somos parte de la administración, habla con los docentes, pregunta cuáles son sus necesidades, es tan necesario conocer la realidad…

Te recuerdo, Amanda

Rosa Enríquez

Publicado en La Región o 30 de xuño de 2016

Sinxela, en efecto, mais estremecedora. Amanda ficou no imaxinario colectivo daquela xuventude vibrante dos setenta, habitada por ese impulso necesario para a loita. Ás veces, a melancolía é inevitábel. Sabemos que as comparacións son odiosas. Temos claro que non é aconsellábel facelo, porque o contexto político-social era diferente e aquela xente nova tiña unha inocencia, que, a día de hoxe, apenas existe. Ou si existe e comeza a espertar? Recuperar a devandita inocencia é, certamente, un proceso lento, mais revolucionario para unha sociedade acomodaticia e aburguesada. Seremos capaces de vibrar novamente con tanta paixón? Podería ser. “Nunca es tarde, me dice ella -reza outra das cancións de Víctor Jara, e continúa- la paloma volará”. Ogallá que si, aínda que, cos resultados electorais, caer no desánimo é moi fácil.

En todo caso, volvamos a Amanda, a Víctor Jara. A Manuel. Creo que, a pesar do paso dos anos, esa canción pervive na memoria de moitas persoas, ata tal punto que, sen medo a esaxerar, Amanda se materializa nas nosas cabezas. Vémola polas rúas enxoitas, á procura do abrazo de Manuel. Sentimos a enerxía dese abrazo e pensamos no voo da pomba. E voará?-, preguntámonos. En palabras do cantautor chileno, si. “La paloma volará”. No entanto, non confíamos plenamente niso. Se cadra porque o pesimismo nos atrapa na súa arañeira e non conseguimos saír. Igual somos como a pomba do poema de Alberti e erramos a nosa traxectoria... “Se equivocó la paloma./ Se equivocaba./ Por ir al norte, fue al sur./ Creyó que el trigo era agua./ Se equivocaba”.

Co paso do tempo saberemos máis ao respecto do que aquí sucede. Mentres, pensaremos en Amanda e Manuel. Na forza dese abrazo. En Jara. É bo distanciarse un pouco, por aquilo de coller perspectiva. Daquela, lembrar as torturas que sufriu o cantautor chileno, previas ao seu asasinato -ordenado polo exmilitar Pedro Barrientos, condenado por un tribunal de Orlando nestes días-, nos facilite este labor tan difícil de introspección. Até que punto nos deixamos contaminar polo cinismo e entramos nese absurdo xogo de tronos? E non será que esquecemos iso de que a revolución non vai ser televisada? A Víctor Jara, despois de 43 anos de espera. En homenaxe a súa inocencia. A Amanda. A Manuel.

.