Turismo relixioso

Volveuse normal nos informativos de Semana Santa insistir no que chaman “Turismo relixioso”, un construto comercial relevante.

Á cantidade de turistas que asisten ás procesións en diversas cidades, engádense informacións meteorolóxicas imprescindibles para o bo desenvolvemento do acontecemento e a súa repercusión económica, e animan a expectativa mencionando as reservas de prazas hoteleiras e, sobre todo, as físgoas de bo tempo para que luza o espectáculo. Dentro da volatilidade do mercado do “turisteo”, este discurso vende ben. Pola contra, o seu tempo nos telexornais sería desbancado polo turismo de verdes prados e casas rurais, que vincula a conciencia ecolóxica con bucólicas experiencias gastronómicas ou vinícolas de proximidade. A estes outros turistas, adoitan agradarlles máis os descubrimentos persoais de historias que parezan saírlles ao encontro; disto é do que queren falar cando, de volta aos seus lugares de orixe, ensinen as fotografías do seu móbil.

Antes de aparecer en FITUR, os espabilados mozos da hostalería promoven congresos especializados en sacarlle partido a canto entenden produtivo no mercado da mobilidade. Agora que a saturación turística é unha ameaza en moitos lugares, a reorientación do negocio abrirase paso en espazos inéditos e o complexo mundo relixioso é moi rico en posibilidades para dinamizalo. Este “turismo relixioso”, á parte do mundo das peregrinacións e similares, que Thomas Cook coñeceu ben –e antes del os monxes de Cluny-, ten un amplo mundo ao que sacarlle partido, se logra darlle o selo distintivo que todo viaxeiro ou turista trata de comprar. De moi antigo, hai sitios, especialmente sacros, que sempre foron atractivos para as viaxes de iniciación e salutíferos. Os balnearios, nalgunha medida, tiveron ese carácter. Os mellores sempre foron de luxo, con accesibilidade restrinxida a moi poucos, pero as augas termais son bens desexables para outras capas sociais. Roma foi exemplar neste terreo, e as súas termas, cos seus espazos de recreo, eran máis atractivas cando ninfas e magas mediaban para aliviar os males dos humanos.

Procesos máis que procesións

Hai constancia de moitos viaxeiros que, en época romana, foron atraídos cara a estes mananciais nos que deixaron constancia do seu agradecemento ás deidades protectoras das súas augas. Nalgunhas, perviven aras votivas dedicadas a elas, como pode verse, por exemplo, nas Burgas de Ourense, onde se exhiben algunhas copias, e na xeografía europea hai topónimos abundantes relacionados coa devoción viaxeira ás súas augas. Hai lugares onde a estima en que os tiñan duroulles moitos séculos; sacralizados para contactar con poderes capaces de mandar na Natureza, os exvotos que a xente lanzaba nas súas augas, aspirando ao cumprimento de curacións ou ao cumprimento dunha protección ante males sospeitados, sucedéronse abundantes. Nunha recente escavación en San Casciano dei Bagni (en Siena), apareceu unha gran cantidade de estatuas e moedas ofrendadas ás deidades etruscas e romanas da sanación desde o século II a. C., ao século V d. C. nas augas termais da localidade. Máis cerca, nas ermidas de moitas aldeas españolas, a arqueoloxía e a etnografía descubriron perduracións similares que estiveron vixentes desde antes de a romanización ata hoxe, sen que aos do lugar lles importase se xa estaba cristianizado o territorio, secularizarase ou aínda era pagán. O certo é que, no Noroeste, a finais do século VI Martín de Dumio queixábase en De correctione rusticorum de rituais que estimaba contrarios ao cristianismo. E doutra banda, esas cerimonias, máis próximas á maxia que á recta crenza, seguiron vivas, como deixou escrito Graham Greene en Monseñor Quixote. Ao autor suízo non lle era estraña a relixiosidade e, nesta lectura de Cervantes, o protagonista sae moi cordo de  El Toboso e acaba nunha comarca de emigrantes galegos a Centroamérica; case ao final da novela, o peculiar viaxeiro recala nunha festa patronal e, ao ver o manto da Virxe ateigado de dólares para que os sucios negocios rodasen ben, a disonancia coa invocación que se festexaba escandalízao e desconcerta.

Hai moitos puntos en España en que a conxunción de ingredientes nunha viaxe de relixiosidade pode ser digno obxecto do “turismo relixioso”; caben, ademais, itinerarios con outras posibilidades de aprender vendo. Pódese , por exemplo, recrear a experiencia que moitos mozos de aldea tiveron na súa emigración educadora a un colexio ou convento da cidade: o 80% dos que  nos anos setenta tiñan Bacharelato ou estudos superiores fixeran esa viaxe dun ou outro modo. Este grupo de persoas aínda é amplo, ten acreditado afán viaxeiro, e pode incluso ampliarse con cantos pasaron por colexios relixiosos. Os relatos duns e outros, pautados por un experto neste proceso histórico, e baixo asesoramento dun técnico en educación social, serían sorprendentes. No panorama de viaxes turísticas con contorna relixiosa tamén tería sentido recrear un en que se contemplase o tránsito de España, desde aquelas masivas concentracións de novenas e procesións nos anos cincuenta, ata un presente en que ser practicante é case testemuñal, sen que se rompese nada. E outro circuíto de non menor interese podería ter como obxecto facer un documental sobre a xestión do patrimonio histórico español, inmatriculado pola Igrexa nun 80%. Como preparación, os rexistrados pasarían antes por Notre Dame de París ou a Abadía de Westminster, para tomar nota da súa gobernanza; analizarían logo a que rexe, por exemplo, na Mezquita-Catedral de Córdoba e, despois, estudarían pola súa conta tres ou catro exemplos das  narrativas que, en espazos patrimoniais de uso relixioso, oísen ás súas guías.

De realizárense, estes proxectos de viaxe axudarían á convivencia na medida en que permitirían ver que estas marabillas arquitectónicas –públicas-, ou situacións que temos diante –públicas tamén-, non caeron do ceo. Verdade é que están máis na liña de “viaxar” que de facer turismo; a actitude turística sempre é outra cousa, máis de aparencia que de aprendizaxe. Os paquetes turísticos son unidades de negocio xeneralizables, perspectiva que estenden a canta historia material acumule o relixioso que tocan: a narrativa que venden, máis de adorno, vai lixeira de complexidades e coa amable levidade comercial apropiada para unha emoción inventada. O reducionismo do turismo de procesións adoita ocultar moitas posibilidades de achegarse ao feito relixioso e ás súas ricas manifestacións plurais. Á sensiblería emocional condutista, para ser rendible, séntalle mal pensar ou relacionar o pasado e presente das institucións. Vai mellor  o esquecemento e a terxiversación.

Temas: Turismo relixioso.- Patrimonio Histórico.- Valor cognitivo da arqueoloxía.-Paquetes turísticos convencionais.

MMC (Madrid: 25.03.2024)

Transparencias escuras

Está en risco a veracidade indispensable para a convivencia democrática.

Antes do power point e, case en paralelo coas diapositivas, os centros escolares mellor dotados tiñan proxectores de acetatos que permitían usar imaxes na presentación de asuntos diversos a un público de estudantes. Coa democracia, o termo, aplicado ás relacións entre gobernante e gobernados, veu a expresar ante todo unha información que os principais organismos do Estado dispoñen; inclúe as persoas que ocupan os cargos administrativos, as súas axendas e noticias relacionadas coa xestión dos recursos públicos; mesmo teñen algunha sección disposta para atender preguntas dos cidadáns.

Opacidades

Podería dicirse que é un avance respecto a outras etapas, non democráticas, opacas en moitos aspectos operativos. A diversidade de familias que sostiñan o poder procuraba, ás agachadas, ver como o incrementaba e, nos seus alternantes postos gobernativos, tiñan tempo e disposición para repartirse unha parte importante do pastel orzamentario. As historias dos monopolios en España, engadidas ao funcionamento da autarquía económica, antes de que Berlanga contase en 1953, en Benvido Míster Marshall, as aspiracións ao “progreso” dunha España aínda rural, permiten entender como as ansias de rendibilidade máxima e custo mínimo -á conta do traballo doutros-, foron un caldo de cultivo extraordinario para posteriores adiantos en como saír adiante con cazurrería e, case sempre, tras un amigo ou parente, experto nas mañas dos Corleone.

Ao que se ve, a tan traída e levada Transición non foi capaz de evitar, entorpecer ou simplemente vixiar este comportamento . Non hai alternancia de Gobierno que non deixase ao descuberto unha trama de corrupción e, no presente, máis rico en inventivas, tampouco faltan emprendedores que pretenden epatar ao resto de cidadáns repetindo fórmulas de achegar recursos rápidos pola vía da opacidade. Nunca soñamos que, de adultos e en plena democracia, os portais de transparencia oficiais non servisen para nada; o espectáculo está a coller un camiño plenamente antidemocrático e, ademais de recursos malgastados, está a mostrar gran progreso en estilos repelentes. A vida secularizouse moito e a ninguén espanta demasiado que alguén viva con outro ou outra aínda que non estea formalmente casado. O que non ten graza é a cara con que se esgrimen despropósitos presumindo de inocencia en desaguisados en que o vixiante do tesouro público andaba por medio. En plena pandemia, todo o mundo pasábao mal e os recursos fallaban, e abandonada a honesta verdade, tratan de salvar os abundantes beneficios facilitados a “un particular” que pasaba por alí.

Esta exhibición de liberdade de mercado, ben manipulada, ben se ve que é xenerosa para quen pode controlala a gusto ; ata é capaz de demostrar, repetidas veces, a súa rendibilidade con amiguetes e familiares, Nestes casos, as megapropiedades e o luxo que permite gozar, tan distintas das que o currante normal pode soñar, son unha recompensa moi propia desta esforzada xente, cuxa habilidade colateral é agredir de palabra e obra a quen ouse dicirlles algo; senten por encima de todos e, como voces ao servizo de superiores ocultos, dinlles todo tipo de insensateces, incluída a de non terse suficientemente para saír adiante. Pase o que pase, ven ao resto dos humanos como o señorito Iván, o de Os santos inocentes, de Miguel Delibes.

Listuras

O gran problema non é que lles guste a froita, o chourizo, o Porsche Panamera, o pisazo, o Maserati ou a conta nas Bermudas. Visto o visto, é moi difícil evitar o roubo ou o latrocinio ata o nivel cero; Hammurabi (1840 a. C.) xa tentou poñerlle freo, e xa lle gustaría a Moisés (1250 a. C.), cando baixou do Sinaí coas súas táboas, que non andase máis ou menos disfrazado entre o seu “pobo elixido”. Do mesmo xeito que os pobres que, segundo o Evanxeo de Mateo, sempre os teremos preto, sobrepasará moitas vidas. Non se esqueza a súa frecuencia entre quen foi levados “bos colexios” e exaltáronse na elite.

A grave cuestión é que estas historietas, tan frecuentes, poñen en risco a saúde do sistema democrático. No canto de falar de cuestións relevantes, que deberiamos solucionar, non paramos de parlotear dos seus pormenores e contos. Coma se fosen o asunto central, entretémonos cos dispositivos que uns e outros poñen para silencialas, e nin reparamos na prepotencia que esgrimen algúns cipayos, nin nos sorprende a diferencialidade de barreiras, xurisconsultos e estrategas que algunhas destas persoas son capaces de poñer en danza para tapar presuntas desvergoñas. Tamén nos desocupamos do que non fan e canto estorban para o que se debe facer: as súas políticas parecen dispostas para empecer, máis que para arranxar algo. Os 4.000 anciáns que, segundo a Comisión cidadá pola verdade nas residencias de Madrid, puideron salvarse de morrer de calquera modo, son un bo exemplo desta deshumanizada abandono clasista.

Reiteradas, estas condutas xa parecen estruturais, como metástases do sistema. Entre unhas e outras demostracións de expeditivo capitalismo extractivo, estase anubrando o valor da democracia; está a render a idea de que a permisión destas opacidades dificulta e impide os debates que poderían facer que a vida relacional fose máis xusta e equitativa. No seu lugar, está a formarse un ecosistema de violencia irracional, crecentemente desigual. Na democracia posterior á CE78, tardía e bastante fráxil, estas historias tramposas –herdeiras do que era a vida política-, son modalidades de estupidez infantil. Repiten maneiras nada adultas que de raparigos adoitaban empregarse en xogos que toleraban “listuras” dalgúns. Mostran a présa e gran decepción de quen, competentes para as raposerías , non teñen paciencia nin tolerancia cos demais. A súa continuada secuencia -despois das aspiracións anteriores á Transición- privilexia o lado máis burocrático do sistema, desinflado do seu valor democrático. Chama a atención que para algúns medios, todo isto que a primeira vista non pasa de estúpida présa vergonzante, tan só sexa un problema de comunicación, coma se a narrativa que fan chegar a cidadáns, arranxase unha realidade imprudente e perniciosa. Desencanta moito a nudez de tanto predicador patriótico; rouba a todos a veracidade indispensable para convivir.

TEMAS: Corrupción.- Convivencia democrática. Recursos públicos. Liberdade de mercado.- Transparencia democrática.

MMC (Madrid, 19.03.2024).

Bandeiras brancas e manipuladores sofismas

Despois de 20 anos, aínda son perceptibles múltiples efectos  do 11-M. perigosos para o futuro democrático.

O Papa Francisco armouna un pouco a conta da bandeira branca; reclamaba paz, conversacións de paz, e quixeron entender que falaba de rendición, un grave pecado na moral política que rexe actualmente  nas  guerras de Oriente Medio e no Leste europeo. En latitudes próximas, a repetición de escenas, vídeos e entrevistas de hai vinte anos, puxéronnos diante outra vez os atentados do 11-M en catro estacións de proximidade de Madrid e, principalmente na de Atocha. Cantos foron testemuñas, sufridores directos ou indirectos daquel masacre, volveron emocionarse co recordo do respectuoso silencio solidario que durante todo aquel día transpirou en toda a cidade e, sobre todo nos lugares de traballo frecuentados polos feridos e mortos naqueles trens. Entrecortadas, as bágoas e voces daquelas horas falaban do limitada que é a vida e, ao tempo, de como a morte, convertida en posibilidade certeira e próxima, as rozara . Cantos nos primeiros minutos tentaban contar algo botando contas de se faltaba algún compañeiro, algún alumno ou alumna, ou alguén coñecido, lamentaban o tempo perdido en bobadas e intransixencias banais.

Desertos e montañas

Foi unha situación provisional, pero marcou a vida sociopolítica. Estabamos en vésperas de eleccións e sobreveu un interesado apagamento informativo; cando xa a policía tiña datos fiables de que fora un atentado yihadista, a peregrina comunicación informativa daquel Goberno insistía en ETA e, de entón acá, a tese oficial da contorna do PP aznarista e da súa ben amada FAES seguiu sendo que “os que idearon o 11-M non están en desertos nin en montañas afastadas”. O pretexto xustificativo de perder aquelas eleccións, cando Rubalcaba dixera que “os españois non se merecen un Goberno mentireiro”, aínda o repetían en novembro de 2007 –despois do xuízo presidido por Gómez Bermúdez- alegando que, “sexan quen sexa” conseguiron “cambiar o curso político de España”. E tanto que o cambiaron. Estamos en 2024 e as conmemoracións oficiais de antonte, día doce -máis un novo comunicado do FAES de Aznar-, deron a nota da discordia, cada cal cos seus mortos.

Despois daquela sesgada información, defendida durante anos con teimudez numantina, nada no plano informativo e relacional semellou a aquelas horas douradas en que, a pesar da dor, cabía unha gran esperanza no entendemento entre as persoas. Impúxose a estupidez da credulidade xusticiera e vingativa. Aspectos principais da democracia quedaron en dúbida, as desconfianzas conspiranoicas floreceron, e a tradución práctica de todo iso foi que a verdade non existe, e menos se quen ten o poder gobernamental é o adversario político, presunto “autor intelectual” daquela perda de poder e, por tanto, detentador “ilexítimo” do mesmo. Convertido o opoñente en inimigo, nada do que faga, propoña ou lexisle –aínda que teña o favor do Congreso de Deputados- é valioso e merece sempre unha oposición descarnada, en que ata se senten lexitimados para contravir a Constitución nun asunto tan grave como o do Consello do Poder Xudicial.

Unha lectura pausada do acontecido desde o 11 de marzo de 2004, fai ver esa data como un parteauguas da vida democrática española. O gran efecto daquela canallada infame é a desconfianza que quedou sementada e que, no transcurso de 20 anos, non foi erradicada. Segue alimentada periodicamente con manifestacións rueiras oportunistas e vilezas con que a parte do hemiciclo que está na oposición trata de abafar o Gobierno de Zapatero e, desde 2018, os de Pedro Sánchez. Esas maneiras bravías fronte á esquerda utilizan a fondo os manuais de insultos e fórmulas sofísticas para darse a si mesmas a razón; cun chisco de verdade , nula intención de entenderse e gran vontade de ocultar vergoñas, o seu ferretoso enxeño trata de que quede airoso o seu afán da verdade e a xustiza. Tan intenso é que non dubidan en estirar os argumentos de modo apodíctico ata a mentira rotunda para que o adversario quede vilipendiado e que a súa honra sexa deostada polos máis ultras. A estas alturas , locen especialistas adestrados para competir en insultos cociñados con sinónimos raros, citas de relumbre e digresións que deixan no aire unha contaminación que erosiona, cada vez máis, a verdade da democracia: non se discuten os problemas, pero atácase ás persoas. No Senado e no Congreso, nas asembleas das Comunidades, nalgunhas emisoras de radio e nas moi prolíficas redes sociais –dubidoso adxectivo ante o que din- proliferan cada día algúns ofendidos exemplares, campións dunha verdade, liberdade e outras palabras que día a día perden aprecio. A algúns, delátaos a hemeroteca; o seu currículum –protexido a miúdo por gardiáns cómplices- se compadece mal coa súa roma memoria e co que xa lles escribiron outros dos seus moitos guionistas a soldo.

O papa Francisco topou con algúns superconvencidos de que sen eles a verdade e o ben non teñen futuro: a paz, o cambio climático e canto mereza a pena repensar debe pasar polas súas neuronas. Bergoglio teno complicado para dicir algo sensato; as súas maneiras de achegarse aos problemas reais tratando polo menos de chamalos polo seu nome, son contestadas entre quen continúa no escalafón do oficio clerical insultando á intelixencia e rezando por ver se este papa morre. A esta fachosfera clerical non lle gusta o que di e como trata de contactar cun mundo cada vez máis secularizado en moitas pautas de conduta; proseguen coa nostalxia da “cultura de cristiandade”, cando Trento puxo freo á Reforma. Tamén algúns políticos –e políticas- atoparon despois dos atentados do 11-M a epifanía redentora nun  contrarreformismo cuxos matices perimetra un neoliberalismo agreste, un neoconservadurismo rancio e un equívoco anarcofascismo rico. Cando a unha “ilustre estudante” da Complutense, e Camareira Honorífica dunha Real e Ilustre Congregación, lle poñen diante un micrófono tremen cantos, sobre todo desde as Facultades de Información e Ciencias Sociais, oen que di de Educación, Dereitos sociais, Muller, Liberdade ou calquera outro asunto que a Historia cargase de gran significado. O seu modo de dicir estas palabras recórtaas de tal modo que sinala o canon para restaurar e, por efecto do 11-M, desbarata canto afán progresivo acumularan antes de 2004. 

TEMAS.- O 11-M2004.- Desconfianza políticos.- Terxiversacións da verdade.- Fachosfera clerical.- Oposicionismo sofista.

 MMC (Madrid, 12.03.2024).                           

Fatiga democrática

A amnesia non é método apropiado para a dignidade democrática. Tampouco o é para pasar páxina ao presente que estamos a vivir.

En Palestina sobrepasan os 30.000 mortos e é agora cando o “lado humanitario da guerra”, visto desde EEUU, decide soltar 36.000 paquetes desde o aire para os 2.000.000 de persoas residuais que tratan de resistir entre os bombardeos e a fame. Mr. Marshall non deixará de entregar, con todo, armas aos sedicentes elixidos pola divindade, e A ONU segue incapaz de arranxar algo. Parece acabarse o ciclo da posguerra mundial e que xa preparemos a III GM. A supostamente pacífica Europa, seducida pola OTAN, está cansada de simulacros desde1945; cada vez  hai máis europeos aburridos da paz, aos que o de Rusia e Ucraína os anima a espabilar a chegada da ansiada apocalipse. Pola súa banda, os aliados americanos expóñense as seguintes eleccións nesa perspectiva e non sería raro que o amnésico Biden dese un golpe de efecto á súa xestión desde a Casa Branca e se mostrase máis atractivo que o seu seguro adversario, o desbordante Trump.

 No plano internacional, é un consolo que, en vésperas do Día da Muller Traballadora, os franceses se espabilasen  en protexer o dereito ao aborto incluíndoo na súa Constitución. Dalgún modo, seguen dando exemplo de civismo laico: mesmo o seu sector ultra sumouse ao evento. Parecen acordes en protexer ao máximo nivel lexislativo unha das conquistas sociais máis significativas.  Noutras latitudes, como a española, a simple proposta de facelo sería, con moita probabilidade, motivo de rifa parlamentaria e rueira, unha máis na longa lista de interferencias do confesional –un  asunto particular- no que é de todos. De pouco valeu o suposto “aconfesionalismo” da CE78; non pasa día que non haxa algún asunto en educación, servizos, patrimonio cultural e, por suposto, a ampliación dalgún dereito para a maioría social; algunha das máis de 3.000 denominacións supostamente distintas -pero ben conxuntadas na defensa de intereses  confesionais-, poñerá pegas con simulacros “independentes”. O aborto -e moitos outros asuntos- deixaron nas hemerotecas un amplísimo catálogo de reaccións deste cariz.

Distopías morais

No canto de mellorar asuntos deste tipo, de complicada conversación democrática, os parlamentarios e as súas terminal mediáticas dedícanse intensamente ao espectáculo nominalista da “amnistía”. Danlles a razón as distintas opinións dos expertos, en que agora tamén contan os da Comisión de Venecia. Ben é verdade que quen máis espectáculo dan son os supostos intérpretes da verdade xurídica que non ven con bos ollos que poida saír adiante esta lei. Quítalles o sono que alguén dubide de que eles son quen sostén o fiel da balanza de Némesis, deusa da Xustiza. Calquera día, coa vista atrás, verán que acumulan excesivos quebros argumentativos nos seus currículos profesionais.

Neste momento, está a quedar fóra de foco este asunto, porque volveu á preocupación moral dos parlamentarios españois polos asuntos humanitarios. Con todo, os que desde o 25.11.2019 estiveron á vista de todos nos modos de xestionar a saúde pública, tal como están a ser mostrados, non son en grao sumo estimulante para levantar o ánimo. É verdade que a COVID-19 estimulou os mellores xestos nalgúns servidores públicos, e volveu  á memoria o bo proceder de moitos profesionais do mundo médico e educativo, sen cuxo proceder o desastre sería moito maior. Pero o que está a ser obxecto de atención  é, ante todo,  o lado escuro de quen, en competencia por “axudar aos españois”, con rancia teima de lucro incesante -e nula empatía con quen máis problemas tiñan-  achegaban máscaras e promovían evasivas maneiras de atender aos maiores nas súas residencias. O desagradable aspecto ético de l a “estafa” ou “trama corrupta” que estes días emerxe fai terribles as explicacións de quen pon por diante unha “liberdade” deshumanizada. O “total ían morrer igual”, que volveu á Asemblea da Comunidad de Madrid , afectou nada menos que a 7.291 persoas que, como dixo Carmen López, representante de ADEMAF (Asociación polos Dereitos dos Maiores e os seus Familiares), morreron “abandonadas nas propias residencias sen atención sanitaria, sen paliativos “sen atención médica no peor da pandemia”. Contundente, engadiu: “Todas as vítimas non morrerían igual; todas as vítimas non morrerían e tampouco morrerían o mesmo nunha residencia que nun hospital”. Non arranxa nada, pero estrágao máis, que acusasen a esta persoa de dicir estas cousas “por desquite”, ou tamén, que quen reclamaba responsabilidades, “retorcían a dor”.  

Os feitos deste calibre moral aconteceron hai catro anos e é importante expolos para analizar o cuestionable e reformular como deber ser o presente e futuro. Con todo, os xogos de maiorías non deixan que as interpelacións e comisións de investigación se desenvolvan sanamente. Unha vez máis -e en tempo actual- hai medo a que o pasado interrompa o marabilloso presente que moitos políticos pretenden vender, e quen non os crea non pinta nada nesta sociedade supostamente avanzada. Con este talante, non dispoñen de tempo para que a conversación democrática verse sobre as abundantes cuestións que seguen pendentes.

Antes de que saia adiante algunha que mereza a pena, os seus oíntes han de aguantar estes días formulacións e razoamentos impertinentes e mal educados, en que o único que parece importar é o holliganismo intenso, e alternante segundo vaia o monólogo. A este ritmo, tal como vai o panorama internacional, o voo galiñáceo de moitos parlamentarios conduce á desafección política; a súa exemplaridade é perversa. Este parlamentarismo é horrible como espectáculo: o guión prescrito que algúns len -e outros moitos recitan- é de mala serie televisiva, e o monólogo absolutista que transmiten soa moi arcaico. Moitos cidadáns sufrírono máis de corenta anos, e non concorda con canto supostamente quixo ser o pacto constitucional en 1978.

TEMAS: Amnistía.- Corrupción.- COVID-19.- Parlamentarismo.- Saúde pública.

MMC (05.03.2024).