Coidado coas trolas! É Día de Inocentes

Tómense estas tres como referencia posible e mudable: non teñen pretensión de valor absoluto nunha listaxe aleatoria

O 28 de decembro, día dos Santos Inocentes, durante moitos anos o peor non era que nos coasen algunha inocentada, senón que se risen porque non caeramos na conta da pifia. Nun presente tan quebradizo como o deste ano que termina, o recomendable é non baixar a garda ante a cantidade de trolas que nos poden estar contando: estas tres son focos tensos do verdadeiro e o falso.

1.- O perigo (da Covid-19) terminou

Cando estes días oímos afirmacións deste carácter, parece que se refiran á vacina. En parte, é válida esta se nos referimos a que hai un inicio de solución para conter a pandemia; a trola consistiría en dar por feito que, posto que ese desenlace xa está aí, podemos baixar a garda e regresar directamente a donde adoitabamos antes de marzo de 2020. Falta moito, probablemente un ano, para que a ansiada normalidade, non a”nova” que uns e outros se apresuran a vendernos, senón a auténtica, sexa posible sen riscos maiores que os que habitualmente ten o vivir.

Esta parte da trola ou inocentada, son propensos a inducila os que se ocupan de rendibilidades económicas de xeito compulsivo, tendentes a ver pexas á súa libre iniciativa en canto é necesario para preservar a saúde de todos; non admiten que a vida e saúde (dos demais) son valores superiores. Deberiamos tomar nota de quen son estes audaces emprendedores, inmunes á dor allea, e, polo mesmo san principio, cortar calquera tipo de relación comercial, transacional ou do tipo que for con eles: non lles importamos nada, salvo como material de desfeita e en condicións flexibles. Liberdade non é isto, e menos cando median decisións políticas que nos incumben a todos; este tipo de utilitarismo moral non é difícil de ver nestes días de supostas festas de Nadal -non só o día de Inocentes-, cando hai tanto candidato ocupado en que non nos esquezamos da falta de sustancia de supostas gabanzas que intentan facer ao noso ego. O que non deberimos esquecer é que o voto é unha prolongación das nosas neuronas, e que non debe ser para quen só saben usalo para rirse da nosa inocencia.

2.- O Brexit xa está arranxado

É en gran medida outra hipérbole que, antes de que veña o día un de xaneiro -e os que falten para que cada sector económico estea encauzado sen demasiada desfeita-, púxose en circulación para que nos esquezamos da hecatombe que supuxeron estes días para os transportistas varados na Canle da Mancha á espera dos trámites burocráticos; a máquina das supostas negociacións para apurar os prazos deixou mil flocos por remendar.

O certo é que esta historia, como outras moitas de marcha atrás, é moi desagradable; será difícil que durante un tempo máis ben longo non siga xerando múltiples inconvenientes a uns e outros. Os resabiados cultivadores da melancolía imperialista da Gran Bretaña seguirán dicindo que o seu Brexit é unha vitoria; nunca dirán que o uso da liberdade non é iso nin para iso. Mentres os deixen funcionar coas súas privilexiadas transaccións internacionais, menos o explicarán os que controlan a autonomía legal da City londinense respecto de a propia Inglaterra, Escocia, Gales, O Ulster e todo o que resta da época victoriana, incluído ese peñasco chamado Xibraltar. Á beira da preservación dese privilexio, o demais, incluída a pesca e o turismo, son cuestións menores, que prexudicarán aos ingleses e europeos do común.

3.- Atacan a liberdade de elección de centro

“Non imos permitir que se ataque ao ensino concertado”: iso dicía aínda fai dous días alguén relevante da Comunidade de Madrid, en cuxa Consellería encabezan -como non podía ser menos desde o Tamayazo- os queixumes por que a LOMLOE cercene, a piques de entrar no BOE, “a liberdade das familias á hora de elixir un centro onde educar aos nosos fillos e proporcionarlle a formación necesaria”. Dino e quédanse tan anchos: que hai máis sagrado que os fillos ou que a liberdade? E, si nolo cremos sen máis explicacións, é outra santa inocentada que nos queren coar; por repetición non queda.

Tamén nisto sucede, con todo, que tampouco en educación a liberdade é iso que din; se non soubésemos  o que calan seríalles máis fácil. A cuestión é que, como adultos, xa maiores e en risco, temos memoria de que, “cando carecía de importancia a diferenza entre o agora e o antes” -como di Antonio Gamoneda nos seus recomendables recordos de infancia: Un armario cheo de area-, sempre querían o mesmo: que os seus colexios privados, de pago, se distinguisen sobradamente do común escolar; xa entón alegaban como “función social” a segregación dos “selectos”, en corraliños particulares cara aos que conseguiran que se decantara unha parte substantiva dos recursos que o “Estado Novo” detraía do gasto público. Os Pactos da Moncloa, asinados 40 anos despois daquela infausta Guerra, contan os déficits que -non só de prazas escolares- faltaban a un cativo panorama educativo de acceso universal en equidade para todos; as facilidades que as sucesivas leis franquistas lle foran dando á “iniciativa privada” -con licenzas, subvencións, exenciones fiscais e outras enxundiosas disposicións para facilitarlles os seus negocios “de pago”-, foron totais, mentres a deficiencia acumulada, con supresión de centros públicos e, sobre todo, coa depuración e exilio de tantos e tantos profesionais, fixeran do sistema educativo un ermo. Hai un Decreto, do día 05.05.1941 (BOE do 17), que explica que, en diante, subvencionaríase ao ensino privado -católico entón en máis dun 90%- cun 50% dos recursos do que se destinase a persoal e material das escolas de primeira creación.

Probablemente estes defensores actuais da liberdade de elección de centro indiscriminada, nos digan que eles non estaban alí; si estabamos os que tivemos que sufrir esa penosa historia e sóanos a burla que digan que esta morixerada LOMLOE  os ataca ou os rouba; ser demócrata -salvo que nos equivocamos ao estudar a Declaración de Dereitos do Home e do Cidadán de 1789- non se compadece ben con soster privilexios inxustificados a conta do diñeiro do común; se o miran ben, o art. 27 da CE78, tampouco.

TEMAS: LOMLOE.- Ensino concertado.- Liberdade e igualdade educativas.- BREXIT.- Vacinas contra a COVID-19.

Manuel Menor Currás

Madrid, 28,12.2020

A libre elección deste Nadal non é libre

Conflúen nas festas deste ano investimentos do sentido que estas festas teñen como acontecemento nas nosas vidas.

As diferenzas veñen propiciadas non só polo que acontece, senón polo que se di respecto diso. O que conta o Evanxeo foi peor, se se  toma ao pé da letra a matanza de Herodes; tan selectiva foi, que o 40% das mortes de maiores no que levamos desde a primeira onda desta pandemia é un mal menor. Dan dabondo feitos e ditos de agora mesmo.

Nadal e Covid-19

Non se levan ben; o que pasa coas festas e o bulicio comercial que xeran é indiferente ao que acontece coa vida da xente ata os datos da primeira quincena de xaneiro. Namentres, a contorna mediático e propagandística teme que non festexemos adecuadamente estes días, e que non compitamos en gastar. Todo propicia que sintamos que seriamos desgraciados se non fixésemos festa e non fósemos a donde haxa que ir. Ao final das mensaxes subliminales deslízase, como na letra pequena de moitos contratos de servizos, que os protocolos de coidados nos sitios son seguros, e non cesan de repetirnos incesantes, en voz baixa, que contan coa nosa responsabilidade persoal; pero, entre tanto ruído, esta “responsabilidade” é un aguafestas; non é bienvenida ao que facer nestes días por obrigación social ou ganas de epatar e non sabemos a que aternos por falta de adestramento.

Tampouco nos axudan moito as antipedagóxicas présas que os nosos políticos se dan nisto da vacina, por exemplo, que é moita mágoa que non estea administrada uns días antes do día 25: que vaia a estar dispoñible uns días despois non é o mesmo. Menos nos incentivan as súas  premuras por disentir cunha hora máis ou menos de penitencia, ou con distintas perimetracións e confinamientos nos seus territorios de taifas; non nos axuda que digan ou deixen de dicir as cifras duns ou outros; máis ben nos aturullan, pois case sempre bailan e interprétanse como enquisas de encarga. A lea que están montando a quen aínda lles queden ansias por facer turismo dunha a outra autonomía, concello ou distrito, fai urxente -para lograr a verdadeira unidade ibérica ou española- unha web en que se poidan ver, actualizados, todos os datos do día a día, un GPS apropiado que orientase ao persoal nada máis saír do portal da súa casa.

Tal como vai a situación cambiante, é un martirio que algunhas das nosas personalidades políticas compitan tanto por mostrarnos o ben que nos queren a base de competir por quen sexa máis listo en contar milongas; total, para ir vendo día a día as súas leas, no canto de liderar a lóxica do importante e o imprescindible.

A libre elección de centro

Vai do mesmo e complementa o que queren e non queren -ou din que non queren- que suceda este Nadal. Cren que non nos decatamos de que vai isto, ou que se nos borrou o que, nos anos sesenta e setenta -por non dicir os anteriores-, tiveron que facer os nosos pais para que fósemos á escola porque o colexio era de pago; xa entón fixéronnos aprender que non era o mesmo ir á escola ou ao colexio e quen estaban chamados ao un -cando se podía, porque moitos non tiveron escola- ou ao outro se se tiñan posibles. Parecen empeñados en repetírnolo e que pensemos que agora é distinto e que cada cal pode ir estudar a donde queira: que iso é a liberdade de escoller que di a CE78. Poida que moitos papás e mamás o queiran crer e que así cumpran os seus soños, pero, logo de oitenta anos de neglixencias deliberadas coa igualdade, esta liberdade de elección de centro séguelle sendo imposible a un 69% da poboación española.

Os Pactos da Moncloa deixaron constatado, en 1977, como, nos corenta anos anteriores, o Estado forrara á iniciativa privada do ensino mentres a pública tiña un déficit abismal, e a “subsidiaridade” desta quedou reflectida en cifras e en moitas dificultades para a racionalidade organizativa do sistema educativo. As leis que viñeron despois, especialmente desde a LODE en 1985 ou a LOE en 2006, tiveran un indescriptible respecto cos avances que había ter o privado a conta do público; e o que prevé a LOMLOE respecto diso, esixindo que se cumpran as condicións contractuais das concesións de concertos, prolonga cesións que veñen desde Recaredo polo menos. O público -o de todos- non conta na historia desta liberdade de elección e, para continuala, coma se non soubésemos nada de nada, este Nadal vén precedida do alarde de blindaxe que a Consellería de Educación quere facer para protexer os excesos por distinguirse e dar envexa coa diferenza.

Un 29% de nenos e nenas madrileños van ser os privilexiados neste Nadal nos orzamentos comunitarios; son os cruzados infantís en prol da civilización occidental: o resto, con que as súas familias vaian de paganos destes custos estraños, bastante ten cun ensino público deteriorado por estes avezados defensores da liberdade. Non cadra, de todos os xeitos, que os seus principais mentores na Conferencia Episcopal sigan proclamando que hai que apoiar o sentir cristián das súas familias; esa iniquidade contradi as Benaventuranzas evanxélicas, polo menos as que deixou anotadas Mateo 5, 1-10, e tampouco é acorde coas enquisas do INE e do CIS á propósito dos crentes practicantes, cuxa ratio actual non chega á metade dos clientes destes colexios concertados que pretextan un ideario confesional para recibir subvención pública.

Esta falcatruada navideña que pretenden perpetrar no corazón de España, como adiantados tardíos de de Reagan&Thatcher&Trump, coincide cos mesmos resquicios legais que no pasado empregaron anteriores alianzas conservadoras e ultras contra instituciones tan prestixiosas como a ILE (Institución Libre de Enseñanza), á que, para preservar privilexios non dubidaron en atacar con mentiras, planfletos e sangue e lume para que non existiran liberdades profundas en educación. Esta fazaña da suposta blindaxe segue no mesmo, y a liberdade de cátedra, a liberdade de conciencia, a liberdade de investigación e coñocemento, a libertad de creación seguen intactas; estes cruzados de última xeración pretenden, en 2020, que o Nadal, a Liberdade e o negocio educativo  se alíen para explotar un pouco máis o Portal de Belén en exclusiva. O Nadal no ía doutra cousa, máis ligada á bondade universal ou algo así?

TEMAS: COVID-19.- Nadal.- Libre elección de centro.- Equidade educativa.- Escola e colexio.

As vacinacións traen un raio de esperanza

Nun panorama no que abundan os motivos desesperanzadores, paga a pena saber que existe unha solución estable á pandemia.

O longo período percorrido desde marzo deu pé a todo tipo de posturas, trazos e xeitos de actuar, con gamas tan diversas como as que teñen cabida nun bo dicionario de anomalías dunha vida corrente distorsionada e atrofiada. Que a Ciencia farmacéutica pareza nesta coxuntura adquirir prestixio e, ademais, valor nos futuros bursátiles -que algúns axentes propagan para captar clientela inversora-, obriga a repensar, en paralelo, algúns indicadores da situación en que andamos.

A información de PISA

Teoricamente, a Educación é o sector máis próximo ao científico; o Ministerio homónimo levou desde os anos sesenta o dobre determinativo: Educación e Ciencia. Hoxe, Educación é algo distinto no organigrama político, mentres o outro ámbito pasou nas últimas lexislaturas a ser dependente da carteira de Universidades, ou de Ciencia e Innovación. No entanto, segue sendo imprescindible unha boa base educadora dos ámbitos estritamente escolares para que ese cumio do sistema educativo -e científico- teña consistencia e sentido.

De pouco vale a entoación de ditirambos a ocasionais proxectos, se o común dos españois se queda noutro mundo galáctico porque o circuíto en que lle foi posible estudar algo, empezando en Infantil -que marca distancias para a Primaria-, e continuando nos tramos da obrigatoriedade ata os 16 anos ou nos de calquera das vertentes profesionalizadoras, só pode percibir que é curto, escaso de recursos, que a súa organización é obsoleta e que, en definitiva, o promedio de doce anos investidos para transitalo non mereceu a pena.

Sen ser partidario de que o pretexto dos informes da OCDE sempre propicie que os gobernos de turno -e os opinadores- nos entreteñamos, unha vez máis, en repetir tópicos máis ou menos agudos, case sempre inclinados a defender posicións prexuizadas, os datos actualizados do 25.09.2020 amosan que, no rendemento do alumnado ao final da Primaria, nas áreas de Matemáticas e Ciencias, hai disfuncións, en que parece ter que ver en grado relevante -segundo consello da propia organización que fai estas avaliacións estandarizadas- a preparación do profesorado nas devanditas áreas, á vez que non sobresae a capacidade de razonamento que mostran os encuestados.

Cousa da LOMCE?

O que en liñas xerais debuxa este informe é o nivel acadado cunha lei orgánica que ha ter moitos detractores. Tería interese por canto que a LOMCE avogaba por ter as claves da “calidade educativa”, e foi defendida polos seus promotores amparándose nun retorcido uso dos datos doutras avaliacións da OCDE logo de relegar un pacto educativo que estaba practicamente concluído e que, de xeito evidente, fose máis rendible; pero once anos máis tarde de que se empeñaron que non fóra adiante -porque tiñan todas as bazas para ter maioría nas inmediatas eleccións-, o mellor que se pode facer con todo ese historial acumulado é non esquecer as súas senrazóns.

Con ese fondo de memoria, non se debería perder de vista que se trata dunha foto fixa, puntual e xenérica, do nivel de destrezas para aplicar coñecementos que teñen os alumnos de 15 anos, adquirido non só na escola ou colexio, senón tamén nas súas outras circunstancias ambientais e domésticas en que están inmersos desde antes de nacer. Nos medios adoita destacarse, case soamente, a listaxe comparativa resultante cos países que están na cabeza, que, neste caso, en ambos tipos de competencias son: Xapón Corea, do Sur, Estonia ou Finlandia, mentres os nosos alumnos, nos datos actualizados do 25 de setembro de 2009, non chegan á media dos outro 38 países (A media é de 489 puntos e España rolda entre 481 en Mat. e 483 en Ciencias).

Ten interese advertir que o problema principal que mostra este Informe é que a proporción de alumnos ou alumnas que están no nivel máis alto é mínima, o que fai que o promedio estatístico baixe. Debería inducir a pensar que as cuestións a que apunta estarían inscritas no sistema que temos de ensino, e a mirar ben que e como se ensina, ademais de observar se reafirma e reproduce -pero apenas corrixe- problemas previos á entrada de cada alumno ou alumna no círculo escolar, os que configuran o capital cultural de que é portador desde antes de pisar unha aula.

Desesperanza?

O informe di reiterar “unha posición estable”, aínda que lixeiramente máis baixa que outras veces, da educación española; é dicir, que indica vellos problemas de equidade e inequidade que o sistema educativo existente debería resolver e que -á luz da súa historia anterior- parece reacio a enfrontar. Todas as preguntas principais para corrixilo deberían dirixirse, pois, cara ao que debería suprimirse, que debería modificarse e que debería innovarse; sería máis efectivo que poñer tanta paixón en novas leis educativas, máis empeñadas en soster alternancias partidarias no BOE, que en emendar con paciencia e constancia o que debe emendarse.

O primeiro informe PISA foi en 2002; pero o primeiro informe da OCDE sobre a educación española -de carácter estratéxico, sobre a política americana no Mediterráneo-, é previo a que, en 1969, se editase o Libro branco que anunciaba a Lei Xeral de Educación en 1970. Talvez non chovera abondo para que moitos dos problemas que alí aparecían fosen erradicados; o certo é que, dentro das diferenzas lóxicas, hai capítulos en que a inequidade segue viva e que, pese á CE78, seguen vivos logo de 42 anos. Non todo se debe á Educación; pero cun equilibrio máis xusto que o que estamos mostrando na súa xestión -igual que en canto incumbe á Sanidade e á Dependencia- non habería tanto persoal empeñado en que nos metamos o dedo no ollo uns a outros.

Atentos!

TEMAS: Vacinas Covid-19.- Informes PISA.- LOMCE.- LOMLOE.- Inequidade educativa.

A LOMLOE introduce menos cambios que os que lle achacan

Deixa intactos núcleos que arrastra o sistema desde moi atrás. A Constitución aparentou concilialos, pero non cesan de motivar desavinza

Como era previsible, a LOMLOE, desde antes de aparecer no BOE, empezou a dar sinais de que molestaba a unha parte da poboación. Non é nada novo e hai corda para rato. As protestas duns e o documento que se vai a votar no Senado son provisionais; forman parte dunha tradición alternante que, de entrada, provén dunha redacción complicada e estraña do artigo 27 da Constitución, coa que ata agora non foi nunca posible un pacto educativo firme; máis atrás, ten unha longa historia de conflitos, algúns moi graves.

O produtivo conflito educativo

Manifestacións como a que días pasados houbo en moitas cidades españolas, da que quedan pegadas en moitos colexios cos seus globiños anaranxados, repiten as que houbo, sobre todo, en 2005 -previas a LOE e á ampliación- e, tamén, a algunhas anteriores como a daqueles quince meses de desencOntros continos -na rúa, nos púlpitos e nos medios afíns- anteriores a 1985, en vésperas de que Maravall lograse convencer aos bispos de que aceptasen a LODE, en que se oficializaban os seus colexios.

Aos dous principais partidos débelles ir ben con este renovado alboroto. Ningún se rende na súa pelexa por ter un motivo simbólico tan forte para contentar aos seus votantes máis fieis, causante, ademais, de que mentres se fala disto, pareza que non existen cuestións máis inquedantes. Neste momento, os do PP teñen nesta LOMLOE unha causa capaz de unilos no conservadurismo; á súa vez, ao PSOE satisfaille frear algúns excesos en que incorrera a LOMCE se ninguén pregunta que foi daquela “Alternativa para o Ensino” que apareceu no Boletín do Colexio de Doutores e Licenciados de Madrid en febreiro de 1976 e reclamaba “escola única”. Non era esa a base do programa socialista en 1982?

Namentres, moitísimos opinadores que pasan por este asunto como diante dun cotilleo máis, din o primeiro que se lles ocorre e non teñen inconveniente, ata, en sacar a relucir aos seus fillos como sufridores duns malévolos que se empeñan en meter o dedo nun mundo de xente guapa e de moito éxito. Estes días, pódese oír de todo; cada cal saca a relucir as súas propias frustracións co sistema educativo; todos teñen algunha experiencia escolar ata os 16 anos como mínimo, e invocan a San Narciso con prontitude.

En verdade, ninguén debería estrañarse moito de todo isto; pero cabería esperar máis coherencia dos nosos xestores políticos; do que fixeron nestes vinte anos últimos por exemplo, e do que van facer agora que Casado anima aos seus a continuar unha guerra como taifas desde cada Autonomía, fronte aos supostos despropósitos desta oitava lei orgánica que propón o PSOE.

Unha historia longa

Os intereses contrapuestos desta película veñen de antigo. Claudio Moyano, cando iniciou en 1857 a lexislación xeral sobre o sistema educativo xa foi condicionado polo Concordato de 1851. A outra metade do século XIX e o primeiro terzo do século XX non foron unha balsa de aceite: os bos coñecedores da historia da Institución Libre de Ensino coñecen ben que a “liberdade de ensino” -que tanto se menciona- foi invocada para perseguir despiadadamente aos mentores daquela gran institución. Se se avanza un pouco máis e se entra nos porqués da insurrección contra a II República, ademais de seguir sendo de gran interese o libro de Mariano Pérez-Galán en 1975, se non teñen moito tempo lean no BOE o preámbulo á Lei de Educación Primaria (BOE do 18.07.1945) e, se teñen vagar, tamén nese medio oficial atoparán unha secuencia metódica de ordes polas que se pecharon institutos públicos e se deu carta aberta aos colexios da Igrexa; por exemplo, unha de abril de 1939 (BOE do 15.04.1939), en que os 13 institutos que tiña Madrid foron reducidos a seis e, polo menos a dous deles, cambiáronlles o nome anterior. En pouco tempo, o 70,7% dos poucos españois que, en 1943, puideron facer Bacharelato Superior pasaran por colexios vinculados á Igrexa; en 1931, a proporción só era do 28,9%.

Con algo de paciencia, en 1953 verán que hai outro Concordato que, a cambio de facilitar ao réxime acomodo internacional, reiterou innumerables privilexios ao Vaticano no mundo educativo; era fama que os bispos levaban as ordes e decretos ao ministro de quenda para que os asinase, e a lei de Ensino Medio de 1953 deixa ben claro que pasou a supervisión dos bispos. Cando Marcelino Oreja apresurouse en 1977 a reafirmar esa situación, nos artigos 16 e 27 da CE78 -e nos Acordos de 1979- quedou a matriz de canto desde entón vimos roldando sen tocar. Tanto se o PP como o PSOE queren que acabemos con esta pantomima de estar xogando a bos e malos nos asuntos de todos con regras medievais, empecen por considerar adultos aos seus votantes; expliquen por que non queren ou non poden denunciar estes Acordos. O seu grado de modernidade estará en dúbida mentres non o fagan; do refuxio na CE78 esquézanse: xa sabemos que foi un paripé.

Igualdade de que?

Doutra banda, as razóns que invocan neste momento as persoas implicadas na concertada, non se sosteñen ante a suposta igualdade democrática, que é o que ten que procurar, ante todo, calquera rede educativa que financie o Estado. O seu avidez monopolística aparece especialmente interesada nun momento en que a COVID-19 está espindo implacable as adherencias inútiles que ten a nosa organización social. Non estaría de máis que se fixesen ver, sen ficción, a proporción inversamente diferencial co PIB que ha ter o orzamento do ensino Público e o da Privada desde 2008; e, se tanto aman a esta España de todos, auditen a fondo as prácticas das Autonomías ás que todo lles foi pouco para incrementar os recursos de quen menos o necesitan. A repercusión das prácticas desleais que, no canto de ocuparse da mellora interna do sistema educativo só  se ocuparon das aparencias que tanto gustan á liberdade de mercado, tamén as pagamos todos, aínda que as bendigan os bispos…

A LOMLOE tamén é unha lei provisional

Antes de ser votada, xa foi sentenciada polos grupos conservadores do Congreso de Deputados.

A LOMLOE -nome atrabiliario para unha lei con pretensión de servir a unha educación de todos- está a piques de pasar ao BOE coa provisionalidade alternante das anteriores. Con ánimo de minusvalorala, os seus opositores reiteraron estes días que “xusto, equitativo e de calidade” é o que, para cando volvan gobernar, din terá “o seu” sistema educativo.

Dedúcese, xa que logo, que, a ollos da oposición conservadora, esta nova lei nin é xusta, nin equitativa nin de calidade, supostamente porque, ao facer desaparecer coa LOMCE algúns dos aspectos máis denostados desde antes de que nacese en 2013, non queren que esquezamos os ingredientes que, salvo eles, ninguén votou. Algúns quererían, tamén, que unha grande maioría cidadá se unise a quen estes días demandou, na Carrera de San Gerónimo e nalgunha web, seguir gozando dos privilexios que prácticamente sempre tiveron, moi reforzados nos anos do nacionalcatolicismo franquista.

Aínda polarizados

A polarización en torno á escola e a súa cultura segue viva, non tanto como en 2005 -naquela manifestación histórica que arrastrou á rúa a un puñado de bispos en demanda de que a ampliación de dereitos civís non chegase a bo término-, nin como en 1985, cando Martínez Fortes e Carmen Alvear poñían obstáculos á LODE, unha lei que daba cobertura oficial ás súas anteriores subvencións e salvagardáballes da man aleatoria do libre mercado. Hoxe, son as mesmas organizacións, con idénticas dependencias orgánicas detrás e algúns medios informativos máis, as que seguen reclamando tan privilexiada situación, aínda que a coxuntura non propicie o dramatismo de entón para maximizar a súa nostalxia.

Hase de recoñecer, de todos os xeitos, a pervivencia do apego a se é ou non é verdade aquel modo de entender o que é “xusto, equitativo e de calidade” no mundo educativo escolar. Algúns, ao proclamar que teñen do seu lado, de sempre, o ben e a verdade, cústalles aceptar o principio de realidade, obxectivable estatísticamente cos datos relativos a recortes no ensino público e paralelo crecemento de recursos na privada que reflectiron os Orzamentos Xerais de Educación entre 2008 e 2018 -vixente aínda-, sen máis xustificación que predileccións dos que manexaron os diñeiros de Facenda. Se a iso se suma o desafecto que, malia ás facilidades dadas pola LOMCE, tivo a clase de Relixión, o seu sentido de equidade, xustiza e calidade, que volven reivindicar, fai inexplicable o peculiar baremo de “función social” que esixen aos repartos de recursos públicos.

Cun razoamento tan particular como pouco equilibrado coas necesidades reais da maioría de cidadáns, o suposto “pacto educativo” con que tentaron ao hemiciclo do Congreso nun pasado non tan antigo -a última vez foi con Méndez de Vigo-, seguirá no beirado das boas intencións, sempre aptas para non entenderse e seguir mantendo vivo un espazo sempre a punto para pelexas máis que simbólicas, con todos os ingredientes dispoñibles para ser axitados cando conveña.

En ton menor

Ao común dos cidadáns, con todo, especialmente a ese terzo de alumnado que, desde antes de nacer, está sentenciado ao “abandono” ou ao “fracaso escolar”, este debate bizantino non lle di nada. Séntese abandonado por máis que a palabra “equidade” e “xustiza” sobrevoe agora o combate mediático unida a “calidade”, o construto que desde os anos setenta, sobre todo, persegue á educación española sen que alcancen a percibila os que máis a necesitan.

Aos promotores desta lei, pola súa banda, parece que non lles inquiete moito esa situación nin o avaricioso uso das palabras con significados contrarios aos que en boa lei reclama a  súa semántica orixinaria. Con salvar a cara polos tres anos de lexislatura que restan, dispóñense a defender o progresismo desta LOMLOE por lograr derrogar parte da anterior; verdade é que foi especialmente ominosa e -como dicía Rubalcaba- técnicamente atroz, capaz de romper os consensos supostos que encerraba o art. 27 da CE78. Non lles asusta, con todo, deixar case como estaba a diverxencia que supoñen os concertos educativos; esta lei volve practicamente ao que dicía LOE no seu art. 108.4; víase vir, ademais, por decisións anteriores deste Goberno de coalición e polos oportunismos de vascos e cataláns para ter a man máis cotas de poder discrecional. Pola súa banda, o lado máis conservador do PSOE ve con bos ollos que esa divisoria do sistema quede nunha ambigüidade similar á de sempre, acompañada pola que -por razóns de suposta perda de votos entre as súas clases medias-, auspiciaron introducir no currículo como alternativa á clase de Relixión -e deixando a esta no currículo- unha redundante área sobre “valores da cultura relixiosa”.

Sobriedade

De saír adiante no texto definitivo este aspecto normativo -que tamén interesa á xerarquía católica-, os profesores das áreas de Historia, Historia da Arte, Historia da Filosofía e Historia da Literatura, deberían erguerse contra esta intrusión tan aleivosa nas súas especialidades. Os primeiros, os das facultades universitarias e, a continuación, cantos como docentes noutros niveis educativos, ou como discentes e lectores, reclamen do tempo escolar que se ocupe do que debe e non do que algúns expertos na sofística queiran coar ao común dos mortais como imprescindible para as súas vidas. É hoxe o día internacional da Filosofía? Que raro!

Se a COVID-19 está reclamando sobriedade e precisión nas decisións, non parece que no ámbito oficial de Educación exista esa exemplaridade. Séguese estilando unha paisaxe propicia ao barroquismo do horror vacui, sen ansia por clarificar o panorama e a conveniencia provisional. Nun momento en que é importante non confundir o urxente e o importante, é lastimoso que, unha vez máis, os desvelos dun pasado xa ido determinen improvisacións para un presente que se desfía por momentos.

Dosier

TEMAS: Covid-19.-LOMLOE.-Equidade educativa.- Segregación social.- Orzamentos Xerais do Estado.

Manuel Menor Currás

Madrid, 17.11.2020.

A LOMLOE iniciou a súa andadura no Congreso

Os primeiros pasos desta nova lei educativa volven repetir unha historia sen máis garantías que a provisionalidade alternante.

Estamos lonxe de chegar a un relato compartido. A chamada “Lei Celáa”, anunciada a finais de 2018, apenas chegada ao Congreso volveu a suscitar as vellas proclamas en prol da “liberdade de elección de centro” e similares, tan reiteradas desde 1901 -en que Álvaro de Figueroa y Torres, o segundo ministro que tivemos en Educación- botaba en cara aos conservadores o seu amor a esta liberdade educativa cando tan inimigos eran das outras liberdades democráticas.

Libres?

Fai un ano, sen que levantasen nunca o grito en prol do outro núcleo do art. 27CE, a universalidade equitativa, a actual ministra enardeceunos cando, ante o Congreso de Colexios Católicos, tratou de situar o alcance da palabra “liberdade” indicando que nada tiña que ver co que a interpretación neoconservadora quixo entender. O rechamante foi que a propia ministra intentou poñer en claro -para tranquilizar a lea que suscitou- o que dixera; non fóra a entenderse que estaban en dúbida as vizosas prestacións económicas de máis de 6.000 millóns de euros do Orzamento anual, destinados á rede educativa concertada.
A Covid-19 está espindo, destemplada, os aspectos máis inconsistentes das políticas sociais, nun momento nada propicio para que saia adiante unha LOMLOE máis propicia a atendelas con cambios profundos no terreo movedizo da educación. A atención que reclaman as fráxiles estruturas produtivas fará que non se repare moito en se se consolida o cansazo de teimar para que non haxa o fracaso que segue mostrando a ESO, cun 25% de alumnado que non logra o título correspondente -malia  existir un 29% de repeticións- e que, na práctica, quédase sen acreditación ningunha. Son tantas as demandas de tantos prexudicados por esta pandemia nos seus negocios, que non sería estraño que se volvese a pasar no bico dos pés sobre a coincidencia de que a proporción dese “fracaso escolar” sexa tan parello ao da pobreza infantil, que UNICEF e Save the Children, entre outras organizacións, viñan acreditando desde hai anos.
É moi probable, con todo, que unha das matrices dos desaxustes que, desde fai oitenta anos ten incrustada na súa estrutura o ensino español, continúe facultando nesta LOMLOE axudas específicas para que a rede privada e concertada sigan crecendo a conta dos impostos de todos, mentres sosteñen idearios alleos a unha liberdade e universalidade educadoras en términos de equidad. O precedente, aberto en LÓEA equiparando no art. 108.4 o rango do servizo público da educación que prestan “os centros públicos e privados concertados”, ratificouno, de novo, a reconsideración das medidas que, con motivo da “reconstrución post-Covid-19”, pensáronse só para o ensino público e que, a finais do pasado mes de xullo, foron revertidas para atender, “sen segregar”, á rede concertada, privada en definitiva.

A necesidade que ten a coalición gobernante de que cataláns e vascos os apoien para sacar adiante a LOMLOE, sumada ao que fai o PP nas Comunidades que goberna, reafirma un sistema educativo favorable a seguir interpretando o art.27CE segundo as posicións conservadoras. Afasta, ademais, a posibilidade de que a lexislación española se pareza á que rexe en Francia as relacións do Estado e a Igrexa desde 1905; mentres rexan os Acordos de 1977-79 co Vaticano -coa historia que carrexan de atrás-, unha homenaxe aos docentes e investigadores exiliados e depurados nos anos corenta, similar ao que os franceses acaban de tributar en nome da liberdade de expresión ao profesor Samuel Paty, o pasado día 21 de outubro de 2020, haberá de seguir esperando.

Desiguais

Todo indica que a arqueológica división do sistema educativo en “escolas” e “colexios” -socialmente tan determinante ata moi entrados os anos setenta-, seguirá aí e, nalgúns aspectos, poida que aumente. A conciliación que imaxinou a LODE en 1985 para poñer orde nas subvencións franquistas a “os colexios”, non se produciu; a fenda social que mostran segue crecendo. En España, un dos países máis desiguais de Europa segundo a Comisión Europea, os aproximadamente 671.000 docentes do ensino público atenden a un alumnado con proporcións de favorecidos e desfavorecidos inversa -en términos socioeconómicos e culturais-, ao que ten a privada-concertada; eses profesores e mestres son conscientes de que a relación do seu alumnado con estudos superiores e postos de traballo de alta cualificación terá unha proporción idénticamente inversa á de mozos e mozas que atenden os 193.972 profesores e mestres do circuíto privado-concertado.

O sistema educativo actual segue segregando por este capítulo como o fixo prácticamente sempre. Segundo os datos oficiais, estoutra rede de educación pasou nestes cinco últimos a controlar un quinto dos 34.746 millóns de Euros do orzamento educativo de 2017, un 7,2% máis que dez anos antes; no mesmo tempo, a participación do ensino público no crecemento do orzamento só creceu un 1,4 %. Non se perda de vista, ademais, que cando de comparacións se trata, cuestión que a miúdo sacan a relucir os xestores de centros privados, no seu cómputo falan do gran servizo público que fan e con menor custo; non inclúen o que ha de atender o ensino público subsidiariamente: a ruralidade de moitas escolas, os plus de desdobres, profesores de apoio e adaptacións curriculares que, en desigualdade manifesta, ha de coidar para non ser excluínte de raíz cos cidadáns máis necesitados.

Nómades

O mundo que mostra a Covid-19 non se parece ao que algunhas memes tranquilizadoras trataron de imaxinar como ocasión para unha conversión masiva á bondade esencial; ese perfeccionamento místico deixa comodamente fóra a avidez de cantos ven na Sanidade, nos servizos sociais e na Educación unha fonte de negocio. Máis pronto que tarde, os seus factores haberán de escoitar o que, nun camping americano de caravanas, entre vítimas da economía actual, conta Jessica Bruder (País nómada: Supervivientes del siglo XXI. Capitán Swing: 2020), que lle dixo unha rapariga coñecedora do mundo universitario, con ganas sobradas para estudar pero con escaseza de recursos e moito pánico por endebedarse cos estudos: “-Para que seguir estudando se o mercado de traballo só ofrece postos do nivel máis baixo?”

TEMAS: Covid-19.- LOMLOE.- Liberdade de elección de centro.- Ensino Público.- Equidade educativa.

Manuel Menor Currás

Madrid, 10.11.2020

A Covid-19 é mestra de mundos paralelos ao real

Comportamentos e procesos que Daniel Defoe narrou en 1722 parecen os dunha testemuña dos que estamos vivindo desde marzo de 2020.

A segunda onda da Covid-19 propicia que as malas aprendizaxes da primeira aumenten os riscos nunha sociedade que, en boa medida, segue tendo un alto grao de desconcerto. Grande parte do que está sucedendo xa o narrou Daniel Defoe en 1722, referido á peste bubónica de Londres sete anos antes. Suprimidos ou modificados elementos coxunturais da narración, O diario do ano da peste ten moitos paralelismos coa que estamos sufrindo.

Ata, o que aconteceu cando afrouxou a primeira onda, que “o carácter precipitado” das xentes, ao difundirse que afrouxara o perigo, “adquiriron un valor tan temerario que se volveron descoidados de si mesmos e do perigo de contaxio”… “As audaces criaturas estaban tan posuídas da primeira alegría que eran incapaces de sentir terrores novos, e o tratar de convencelas era como clamar no deserto; abrían as súas tendas, deambulaban por todas partes, resolvían negocios, charlaban con calquera que se cruzase no seu camiño…”

O dilema

Como agora, naqueles días do século XVII  rumoreouse que aparecería unha orde do Goberno para poñer valos e barreiras nos camiños a fin de impedir que a xente viaxase; e que os pobos dos camiños non tolerarían o paso dos londinenses por medo a que levasen consigo a epidemia. Entón, moitos comezaron a pensar seriamente sobre o que facer; é dicir, se deberían decidir quedarse ou pechar a súa casa e fuxir como moitos dos seus veciños. Enfrontábanse a dúas cuestións importantes: unha delas era o manexo das súas tendas e negocios, en que estaba embarcado todo o que posuían; a outra era preservar a súa vida da calamidade tan funesta que ía caer sobre a cidade.

Os botellóns

En xeral, a xente era amable e cortés e de carácter moi servicial. Pero había un grupo horrible de individuos que frecuentaban algunhas tabernas, os cales, no medio de tanto horror, reuníanse alí todas as noites e comportábanse con todo o bulicio e as ruidosas extravagancias que tales xentes adoitan cometer en tempos normais, e de modo tan irrespetuoso que ata os donos se avergoñaban e espantábanse... Seguiron con esta perversa conduta burlándose continuamente de cantos se mostraban serios, relixiosos ou simplemente impresionados polo que estaba acontecendo, e do mesma xeito facían escarnio da boa xente que facía o que podía para apartar o risco de contaxio.

Os erros

Era un gran erro que unha cidade tan grande tivese un só lazareto, porque se houbese varios en lugar de un.., “estou convencido -dicía Defoe- de que non morrerían tantos, senón moitos miles menos” Non houbo nada máis fatal para os habitantes, con todo, que a neglixencia imperdonable das xentes mesmas, quen durante o longo período de alerta e de coñecemento da calamidade que se aveciñaba, non fixeron preparativo ningún... e tampouco evitaron conversar cos demais

A calamidade propagábase por contaxio, é dicir, por correntes ou emanacións que os médicos chaman efluvios, pola respiración ou a transpiración, ou ben por algún outro medio que quizá estivese mesmo fóra do alcance dos médicos mesmos; afectaba aos sans que se aproximaban demasiado aos enfermos, penetrando inmediatamente nas súas partes vitais, e así estas persoas recentemente contaxiadas transmitían o mal a outros de igual xeito” E era asombroso que houbese xente que dixese que fora un golpe directo do Ceo, enviado para castigar a determinadas persoas.

As consecuencias

Entre as sorpresas que causou, estivo que non había nada disposto para auxiliar aos pobres; se estivese previsto puiderase aliviar a desgraza de moitas familias que entón se viron reducidas á penuria máis angustiosa... A maior parte dos pobres e familias que antes vivían do seu traballo ou do comercio polo miúdo, dependían agora da caridade...

Cando se soubo que a cidade sería visitada pola peste, a partir dese instante todo o comercio, salvo o de artigos de primeira necesidade, quedou totalmente paralizado., foron moitísimos os empregados que foron despedidos e abandonados sen amigos nin axuda ningunha, sen emprego... Desaparecidos todos os ramos da actividade, desaparecendo o traballo e con el, o pan dos pobres, os queixumes eran moi desgarradores.

As disensións

Con motivo dos efectos da peste moitos disidentes deixaron oír a súa voz publicamente, sen animosidade nin prexuízos. Outro ano máis de peste eliminaría estas diferenzas, o conversar de cerca coa morte apartaría o rancor dos corazóns, eliminaría a inquina e faría ver as cousas con ollos diferentes.

Pero non vexo probabilidades -continuaba Defoe, case ao final do seu relato- de que este discurso sexa eficaz; as disensións máis parecen agrandarse e tender a ser cada vez máis fondas que a diminuír. Aínda que é evidente que a morte nos  reconciliará a todos, máis aló da sepultura; seremos todos irmáns novamente... alí seremos todos da mesma opinión e teremos os mesmos principios

Universos paralelos

Naquela pandemia a confusión era moi grande, e ségueo sendo nesta. Os rumores e disensos seguen abundando como norma; renden o cansazo e a perplexidade polas variables decisións que adoptan as nosas Administracións. Todos, con todo, dicimos estar á espera de que a malignidade da epidemia cese, e de que a mortandade, contaxios, hospitais e ocupación das súas UCI baixen aos ritmos anteriores ao mes de marzo, mentres cada cal vai o seu coma se nada pasase.

Parece que esteamos nunha repetición paralela á da narración de Defoe. Sorprende que, en días como hoxe, decisivo nas eleccións de EEUU -cos avances tecnolóxicos que este país ten-, a lentitude que se dan na tarefa do reconto de votos; cun candidato que deu mostras de xogar con lume coa pandemia e, neste instante, co propio escrutinio de votos nun país fragmentado en dous. Menos pode sorprender que esta Covid-19 esperte en España, envanecidas imitacións políticas: menosprezo á moderación, gran estima polo espírito de contenda, e orgullo pola ignorancia e a difamación, coma se os cidadáns estivésemos inmunizados contra esas formas desleales e faltas de educación democrática; ben vemos que se lles pegou, como a Trump, vivir noutro mundo paralelo.

TEMAS: Covid-19.- Medicina.- Medidas políticas. Comportamentos cívicos. Educación social

Manuel Menor Currás

Madrid, 04.11.2020

A apertura do Vaticano actual é ambigua

 

Non está próximo o que en Francia existe desde 1905, unha separación nítida dos intereses do Estado e da Igrexa.

Cando se menciona o Estado Vaticano, non prima a natureza da Igrexa, senón o ser sé do cumio piramidal da Igrexa. Consolidada en 1929, en trato con Mussolini, despois de que, en 1871, perdese os Estados Pontificios, consolidou a imaxe do “Papa prisioneiro”; non son agora Las sandalias del pescador (de que falaba Morris West en 1968) o que está en xogo senón intereses terrenais enlazados con outros sedicentes espirituais; como na coroa de Augusto, pero con máis anos de peso en España que os daquel imperio.

Vaticanismo post 1871

En 1896, Émile Zola, logo de documentarse ben, escribiu Roma, segunda novela dunha triloxía sobre un Papado moi ocupado en preservar a hexemonía perdida nas revolucións burguesas; as súas 806 páxinas mostran a dobre cara ao lado máis “social” do Vaticano naquel fin de século. Os máis cinéfilos vírona en Roma de Fellini, por exemplo, e a súa contraposición en Roma cittá aperta, de Rosselini. O seu reflexo na Democrazia Cristiá, aparece nunha pequena novela de Leonardo Sciascia, Todo modo, cuxa edición española mostraba, en 1982, o escudo do partido italiano coa palabra LIBERTAS campeando sobre unha cruz vermella; no centro do seu nó narrativo, o Pai Gaetano protagonizaba sentenzas como esta: “Por favor, señores, espero que non vaian darme o desgusto de dicirme que o Estado segue existindo…Aos meus anos…, resultaría unha revelación insoportable”.

A presenza cultural vaticanista vén de cando a xerarquía eclesiástica asentou o seu poder no século IV d. C. tralo “triunfo” sobre o “paganismo”. Sería un erro esquecelo ao oír ao papa actual, sensible como parece cara a persoas da LGTBIQ , ou expresándose en aberto como fixo con motivo da audiencia ao presidente do Goberno español. Falouse da súa “apertura” -non de aggiornamento, como se dicía de Xoán XXIII- sen fixarse en que, cando se refería ao colectivo de orientación sexual non hexemónica, falaba unha posible lexislación civil que lles fose propicia; menos dá unha pedra, pero nin marca tendencia a estas alturas nin dixo nada do que a súa Curia faría para darlle cabida dentro da Igrexa que dirixe, con igual dignidade xurídica que ao resto de crentes. Os lectores deberían estar advertidos, igualmente, de que a Igrexa Católica é tan diversa que, sobre as máis de 3.000 especificacións que acolle o seu nome, sempre hai unhas “comunidades cristiás” -término xenérico en que conflúen opcións supostamente fieis ao primeiro cristianismo- discrepantes da “xerarquía católica” ou funcionariado que dirixe a sociedade eclesiástica desde o Vaticano e as sucursais diocesanas.

Nese denso contexto ha de lerse o que o papa Francisco dixo a Pedro Sánchez; a súa invocación ao “diálogo”, a “caridade” e á “ideoloxía” dá fe das ambigüidades do Vaticano actual, non tan diferentes das da súa xenealogía. Deslizamentos semánticos da súa historia son iluminadores; cando León XIII decidiu incluír “o social” na súa axenda de 1891, xa o movemento obreiro tiña unha longa andadura e, nos oitenta do mesmo século, abriuse paso o “Estado Social” para atender -en dereito- cuestións que causaban a pobreza máis lacerante; o papa “social” non excedeu, con todo, as formulacións caritativas, tan similares ás que propiciaba a burguesía con “beneficencia” e “filantropía”.

E a España de hoxe

Aínda que a achega de segmentos da Igrexa foi valiosa -como acreditan os Informes FOESSA desde mediados dos sesenta-, como corporación mediadora segue sendo ambigua e nunca dá oficialmente o paso á reivindicación en xustiza; J. Mª Castelo advertiuno hai anos respecto da súa vinculación á Declaración de Dereitos Humanos. Se arroga, con todo, a suplencia ao Estado en atencións a través de Cáritas e outras ONGs, cuxos principais subsidios proceden do propio Estado sostendo, baixo ese paraguas “social”, pouca transparencia para as súas presenzas en Sanidade, Educación, e ámbitos artísticos, mediáticos ou sociais. A todas elas debería térselles aplicado o que o Papa dixo na audiencia do día 24:”construción da patria por todos” sen “coartadas de modernidade”, “restauracionismo” e “ideoloxías” ou que -segundo asegurou- “as ideoloxías deconstruen a patria”, palabras que pareceron advertencias a un Goberno que non encaixa no ámbito conservador. Separadamente de que non indican que sexa esa a “onda” de actuación de moitos delegados xerárquicos en España, o que trasluciron en público semellaron máis a rifa dun “superior” a aceptar en silencio por un “inferior”- que un sentido aceptable de “diálogo”.

Para que a mensaxe non resulte máis escura, do comportamento de IGREXA S.A. -como a chama Munárriz- está pendente que mostre a súa propia capacidade de emenda respecto da súa historia en España desde os anos trinta e en canto a liberdade de conciencia, asuntos aos que a educación pública é moi sensible. Os recursos que lle asigna Facenda, segundo o asinado nos discutibles Acordos de 1977-79 -repetitivos dos Concordatos de 1953 e 1851-, poucas veces non serviron para propiciar as políticas máis conservadoras da vida española. En tempos de Covid-19, con tales medios debería haber máis “sintonía” nas relacións bilaterales; pero a suposta apertura actual do Vaticano renxe se prosegue o seu uso pola senda por onde -servatis servandis- adoitaron ir desde as Cortes de Cádiz. Amparando, ata, negocios moi privados, o primeiro desorientado é o “ben común” -común por ser bo para todos, máis que bo por ser común-, que orientou a Summa Theologica de Tomás de Aquino.

A exemplaridade de Samuel Paty

Aos crentes españois, partidarios a un tempo da crenza e de criterio autónomo no político e social, séguelles sendo difícil conxugar os intereses eclesiásticos cos democráticos do seu país ata en asuntos tan terrenais como os impostos; probablemente para o propio papa Francisco o sería igualmente se se pronunciase sen ambigüidades. Sen dúbida, falaría algo co presidente español en privado antes da parte pública desta audiencia, pero polo oído, os españois aínda non alcanzarán a ver o que os franceses han ter a man desde 1905. O noso art. 27 da CE78 nin se lle parece, e unha homenaxe a profesores ou mestres españois, como o tributado a Samuel Paty o pasado día 21 en París, está pendente en España desde hai oitenta anos.

TEMAS: Igrexa-Estado.- Acordos 1979.- Tradición cultural.- Dereitos Humanos.- Exemplaridade institucional

A moción de censura foi clarexadora

No contexto da Covid-19 e das normas de prevención comunitaria que van propoñerse no Congreso, resulta moi educadora.

Que estreemos cambio de hora, non quere dicir que cambiemos as sinapses neuronais; pode parecer que cambie moito, cambia cando todo segue co ritmo implacable do tempo astrolóxico e, sobre todo, co que o paso do tempo histórico deixa nos comportamentos e actitudes que nutren iso que os antropólogos (non os economistas e os políticos) adoitan chamar “cultura”, un puzzle característico dos humanos cuxa sociabilidade se nutre de compoñentes tan asentados que, ás veces, resúltanos xa difícil distinguir o cultural do natural.

Moción construtiva

Do acontecido estes días, houbo un momento propicio para que se mesturasen e confundisen ambos planos da realidade sociopolítica. A moción de censura do pasado día 21 e 22 pretendía lograr, segundo o art. 113 da CE78, unha maioría parlamentaria absoluta que cambiase ao Goberno de coalición existente. Pronto se puido advertir, con todo, na exposición de motivos dos demandantes que nin había programa a propoñer -como esixe o art. 177.1 do Regulamento do Congreso- e que o que pretendían era aproveitar dous días de atención mediática gratuíta para botarlle un pulso ao liderado conservador.

Ao Goberno nin o rozou o evento, e os votos solicitados foron estritamente os da obediente agrupación de exaltados con palabras tan cargadas da súa inspiración particular como baleiras do sentido actual que lle dá o común; doutra banda, o líder do partido conservador hexemónico mostrou máis destreza en manexar esta situación que durante os dous anos últimos, en que creu atoparía nese campo semántico a súa propia terra prometida. Ao desmarcarse da pretensión “construtiva” que os seus socios lles prestan en varias autonomías e concellos, deixou descolocado ao seu competidor sen que, en aparencia, parecese importarlle moito esa vella alianza que, desde a fundación de AP existiu con este sector político desde dentro do partido. Queda por ver ata onde alcance - se por antinatural ou por contracultural- a improbable ruptura de relacións de cooperación “constructiva” en diante.

Moción educadora

De momento, o teatro de alianzas continúa, algo máis tenso talvez, pero prosegue. Serve de orientación para sabelo o que acontece en Madrid, territorio en que tanto se pilotan as iniciativas políticas do conservadurismo para o resto de España. En detrimento da Historia verídica que debe ensinarse nos centros educativos, sen que resulte adoutrinante senón sustentante das decisións pertinentes en políticas sociais, seguen ocupados en defender -de modo similar ao escoitado no Congreso estes días- trincheiras combativas de tempos pasados e non asumidos. Por tal motivo, o discurso de Casado parece meramente táctico, e fai inquietante a posición de perfil que adoptan, tanto no Concello como na Comunidade, ante as esixencias dos seus socios.

No Concello madrileño, con cesións en asuntos de Historia que, para moita xente, están moi vivos, e máis para os que lean análises razoadas e ben documentados sen prexuízos de partida -máis aló do que contaba a Enciclopedia Álvarez-, transmiten ignorancia provocadora; Prieto, Largo Caballero e, nos últimos días, Tierno Galván, ademais de poemas de Miguel Hernández, entre outras minucias, foron atropelados polo alcalde parlante cunhas xustificacións impresentables, causantes de rubor en responsables do seu propio partido menos antolladizos co que debe unir a todos os seus representados.

Desde a presidencia da Comunidade, á súa vez, a xesticulación ao estilo que se supón tiveron os numantinos, busca físgoas defensivas dun Madrid omnicomprensivo do ser español e case bate o récord de despropósitos ao entrar en cómputos e cálculos para parar á Covid-19; todo vale con tal de que sexa distinto do que outros teñen pescudado, aínda que poña en risco a moitas máis persoas. Esta actitude, con ser grave, o é máis desde o punto de vista exemplarizante para estudantes: a invocación continua a supostos científicos parece máis á propósito para desvaríos pedantes que para dar autoridade a cantos profesores e mestres indiquen como coñecemento científico, de modo que non poida ser objetado por calquera que, para xogar un intre, pida que haxa de votarse se é non científico o que ensinan e esixen saber.

A este paso, querendo ou sen querer, parece que estean adoutrinando aos adolescentes e novos para o futuro curricular que auspician os do “Pin parental”. Nas demostracións da presidencia da Comunidade de Madrid, cadra ben que as escolas e colexios, institutos e universidades que dependan dela pronto acrediten aos negacionistas en moitos campos do saber, a terraplanistas e diversos conspiranoicos; a ironía do “que inventen eles”, que esgrimía Unamuno para esixir máis atención á Ciencia, quédase vella polo dispar que segue sendo a dotación da Ciencia e Educación públicas respecto de outros países da nosa contorna. Trazas ten este asunto de que seguirá moi parecido ao acontecido coa propia morte do reitor de Salamanca que -segundo conta un recente documental de Manuel Pachón- tan mal nola explicaron, en gran parte porque o seu desencontro con Millán Astray o 12.10.1936 foi por non querer confundir a cultura e a forza.

Sentidiño

Os guións de campaña electoral permanente aconsellan mal no que a educación cívica corresponde; ao continuar coa mesma néboa de outrora fan que sexa cada vez máis difícil vivir sen que se lle nuble a ninguén o que propugnaba Aristóteles para o uso da palabra; a medida que crecen os efectos da pandemia, deberíase insistir en non confundila coas voces distorsionadoras da racionalidade democrática. Independentemente da secuencia do pacto frentista das dereitas onde cogobernan, se quen desde a representación política -a que sexa- vocean e non falan, a desconfianza de moitos cidadáns crecerá máis; por moito que se proclame un longo “Estado de alarma”, o comunitario perde sentido e o moi privado gana adeptos.

TEMAS: COVID-19.- Moción de censura.- Estado de alarma.- Medidas comunitarias.- Educación social.

Manuel Menor Currás

Madrid, 25.10.2020