Os primeiros pasos desta nova lei educativa volven repetir
unha historia sen máis garantías que a provisionalidade alternante.
Estamos lonxe de chegar a un relato compartido. A chamada “Lei
Celáa”, anunciada a finais de 2018, apenas chegada ao Congreso volveu a
suscitar as vellas proclamas en prol da “liberdade de elección de centro” e
similares, tan reiteradas desde 1901 -en que Álvaro de Figueroa y Torres, o
segundo ministro que tivemos en Educación- botaba en cara aos conservadores o
seu amor a esta liberdade educativa cando tan inimigos eran das outras
liberdades democráticas.
Libres?
Fai un ano, sen que levantasen nunca o grito en prol do outro
núcleo do art. 27CE, a universalidade equitativa, a actual ministra
enardeceunos cando, ante o Congreso de Colexios Católicos, tratou de situar o
alcance da palabra “liberdade” indicando que nada tiña que ver co que a
interpretación neoconservadora quixo entender. O rechamante foi que a propia
ministra intentou poñer en claro -para tranquilizar a lea que suscitou- o que
dixera; non fóra a entenderse que estaban en dúbida as vizosas prestacións
económicas de máis de 6.000 millóns de euros do Orzamento anual, destinados á
rede educativa concertada.
A Covid-19 está espindo, destemplada, os aspectos máis
inconsistentes das políticas sociais, nun momento nada propicio para que saia
adiante unha LOMLOE máis propicia a atendelas con cambios profundos no terreo
movedizo da educación. A atención que reclaman as fráxiles estruturas
produtivas fará que non se repare moito en se se consolida o cansazo de teimar
para que non haxa o fracaso que segue mostrando a ESO, cun 25% de alumnado que
non logra o título correspondente -malia existir un 29% de repeticións- e que, na
práctica, quédase sen acreditación ningunha. Son tantas as demandas de tantos
prexudicados por esta pandemia nos seus negocios, que non sería estraño que se
volvese a pasar no bico dos pés sobre a coincidencia de que a proporción dese “fracaso
escolar” sexa tan parello ao da pobreza infantil, que UNICEF e Save the Children, entre outras
organizacións, viñan acreditando desde hai anos.
É moi probable, con todo, que unha das matrices dos desaxustes
que, desde fai oitenta anos ten incrustada na súa estrutura o ensino español,
continúe facultando nesta LOMLOE axudas específicas para que a rede privada e
concertada sigan crecendo a conta dos impostos de todos, mentres sosteñen
idearios alleos a unha liberdade e universalidade educadoras en términos de
equidad. O precedente, aberto en LÓEA equiparando no art. 108.4 o rango do
servizo público da educación que prestan “os centros públicos e privados
concertados”, ratificouno, de novo, a reconsideración das medidas que, con
motivo da “reconstrución post-Covid-19”, pensáronse só para o ensino público e
que, a finais do pasado mes de xullo, foron revertidas para atender, “sen
segregar”, á rede concertada, privada en definitiva.
A necesidade que ten a coalición gobernante de que cataláns e
vascos os apoien para sacar adiante a LOMLOE, sumada ao que fai o PP nas
Comunidades que goberna, reafirma un sistema educativo favorable a seguir
interpretando o art.27CE segundo as posicións conservadoras. Afasta, ademais, a
posibilidade de que a lexislación española se pareza á que rexe en Francia as
relacións do Estado e a Igrexa desde 1905; mentres rexan os Acordos de 1977-79
co Vaticano -coa historia que carrexan de atrás-, unha homenaxe aos docentes e
investigadores exiliados e depurados nos anos corenta, similar ao que os
franceses acaban de tributar en nome da liberdade de expresión ao profesor
Samuel Paty, o pasado día 21 de outubro de 2020, haberá de seguir esperando.
Desiguais
Todo indica que a arqueológica división do sistema educativo
en “escolas” e “colexios” -socialmente tan determinante ata moi entrados os
anos setenta-, seguirá aí e, nalgúns aspectos, poida que aumente. A
conciliación que imaxinou a LODE en 1985 para poñer orde nas subvencións
franquistas a “os colexios”, non se produciu; a fenda social que mostran segue
crecendo. En España, un dos países máis desiguais de Europa segundo a Comisión
Europea, os aproximadamente 671.000 docentes do ensino público atenden a un
alumnado con proporcións de favorecidos e desfavorecidos inversa -en términos
socioeconómicos e culturais-, ao que ten a privada-concertada; eses profesores
e mestres son conscientes de que a relación do seu alumnado con estudos
superiores e postos de traballo de alta cualificación terá unha proporción
idénticamente inversa á de mozos e mozas que atenden os 193.972 profesores e
mestres do circuíto privado-concertado.
O sistema educativo actual segue segregando por este capítulo
como o fixo prácticamente sempre. Segundo os datos oficiais, estoutra rede de
educación pasou nestes cinco últimos a controlar un quinto dos 34.746 millóns
de Euros do orzamento educativo de 2017, un 7,2% máis que dez anos antes; no
mesmo tempo, a participación do ensino público no crecemento do orzamento só creceu
un 1,4 %. Non se perda de vista, ademais, que cando de comparacións se trata,
cuestión que a miúdo sacan a relucir os xestores de centros privados, no seu
cómputo falan do gran servizo público que fan e con menor custo; non inclúen o
que ha de atender o ensino público subsidiariamente: a ruralidade de moitas
escolas, os plus de desdobres, profesores de apoio e adaptacións curriculares
que, en desigualdade manifesta, ha de coidar para non ser excluínte de raíz cos
cidadáns máis necesitados.
Nómades
O mundo que mostra a Covid-19 non se parece ao que algunhas
memes tranquilizadoras trataron de imaxinar como ocasión para unha conversión
masiva á bondade esencial; ese perfeccionamento místico deixa comodamente fóra
a avidez de cantos ven na Sanidade, nos servizos sociais e na Educación unha
fonte de negocio. Máis pronto que tarde, os seus factores haberán de escoitar o
que, nun camping americano de caravanas, entre vítimas da economía actual,
conta Jessica Bruder (País nómada:
Supervivientes del siglo XXI. Capitán Swing: 2020), que lle dixo unha
rapariga coñecedora do mundo universitario, con ganas sobradas para estudar
pero con escaseza de recursos e moito pánico por endebedarse cos estudos: “-Para que seguir estudando se o mercado
de traballo só ofrece postos do nivel máis baixo?”
TEMAS: Covid-19.- LOMLOE.- Liberdade de elección de centro.- Ensino Público.-
Equidade educativa.
Manuel Menor Currás
Madrid, 10.11.2020
No hay comentarios:
Publicar un comentario