Breve máster de "recuperación firme e intensa": oportunidade de inicios de curso.

O final do verán volve ser para recuperar. Reviven xa os cursos PPO dos setenta, para non perder as mil oportunidades de emprendemento neste momento crucial.

Non tes por qué saber qué era o PPO, pero sábeno os maiores; de cando aquela acelerada reconversión da man de obra dispoñible; indispensables entn para unha industrialización e urbanización masiva de quen non habían ter oportunidade de irse á emigración ou non pasaran practicamente pola escola. Hoxe, temos evolucionado moito: sóbrannos parados de novo, pero interésannos máis que nunca a empresa pública, a escola pública e a sanidade pública. Da súa marcha dependen os indicadores económicos que máis nos pracen, agora que o emprender por confirmar que sesos queccionesres aspiracins. Ver de sempre para que os teus descendientes epiecen a situarse dálle “vidiña” a case todo como obxectivo vital, sistema e valor en alza; e cando existen nesas lindes cada vez máis practicantes desta fe entusiasta e rompedora, denostada polos eternos pesimistas. Déixate guiar pola prensa: din que ten limitacións, pero non cesa de mostrarnos cumpridos exemplares, modelos de tan elevado evanxeo redentor que, non só pasan olimpicamente do vanitas vanitatis do que tan preocupado se sentía o Eclesiastés cara ao 300 a. C., senón que se desviven para que este afán penetre profundamente en cada elector.

Esperamos que o verán revitalice os nosos cursos PPO, rediseñados para estar onde corresponde. É cando adoitan fraguarse algúns dos más prestixiados plans no logrero escalamento dos valores máis cotizados. A Bolsa non descansa: non pensarias só no bronceador; hai cousas más importantes, como esas reunións familiares onde adoita falarse de todo un pouco e que son moi aproveitables. Como sen xeito, os más intelixentes terán aproveitado para planificar adecuadamente o futuro dos seus vástagos. Xa deberías saber que máis do 50% dos primeiros empregos que obteñen os nosos universitarios, teñen moito máis que ver co que dan de si as relacións familiares que co que realmente estuden. Non creas que é así desde que Wert toma medidas para que este asunto sexa más redundante: este home só está encargado de reforzar o de sempre. E ti debrías ser consecuente con esa arraigada tradición de aproveitar as fortuítos encontros cos amigos –fíxate ben con quen andas, por favor- para que os teus descendentes empecen a situarse, e que máis tarde poidan ser cooptados decentemente. Xúroche que este o modo máis perfecto de ver cumpridas as túas mellores aspiracións: se segues esta regra rudimentaria, satisfarás esa necesidade que tes de demostrarte privilexiado, en plan low cost e sen o indispensable pedigrí doutros. Entendemos que crear é imaxinar unha empresa produtiva e os xeitos de que o producido traia algún benestar na contorna, moi arduo. Moito máis accesible é estar preparado para conquistar algo que xa estea en marcha. Non esixe demasiado esforzo persoal, imaxinación ou recursos materiais, pero hai que estar listo no momento propicio. Ese o noso traballo: xa nos ocuparemos de inculcar a estes cachorros as vantaxes dunha empresa do que sexa. Indicarémoslles que aproveiten o posto que lles deamos para que creen algunha, independentemente da súa utilidade; e se xa existe e cumpre unha ben demostrada necesidade e ata é moi eficiente, mellor que mellor: poñerémolo no brete de que se quede co santo e a peana por calquera medio: alegal, legal ou mediopensionista. Os nosos máis destacados emprendedores actuais son deste cariz e non son poucos. E o mellor chollo, como verías visto que repiten unha e outra vez os mellores xornalistas e reporteiros: estes que filtran moi ben o que lles dicimos, porque saben que sempre dicimos a verdade.

A información que circula polas redes sociais non sempre está acorde e sempre hai incontrolados. Sabémolo moi ben e estamos niso. Pero también entenderás que se houbese unanimidade absoluta, todo sería demasiado incrible, e necesitamos a confianza dos demais. No entanto, para desgusto de incorrexibles resentidos, España vai e ata se recupera das malas herdanzas, como os nosos máis lúcidos voceiros non deixan de proclamar porque os nosos datos dino. Temos unha gran “saúde institucional e o bo é que que haxa certidumes e seguridade”. Din outros que hai suborno, malversación e, sobre todo, prevaricación, sen ver a ignorancia que nos corroe: cada vez máis excelentes persoas recoñécense nesta educación herdada. Pero xa o Informe PISA e a LOMCE están tratando de emendar este desvarío. Son cousas que pasan, como digo, pola mala herdanza que, no tocante ao educativo, todos temos. Xa que logo, iso non conta. Imos cara a mellor: digan o que digan, estamos nas posicións máis altas da enquisa do CIS deste pasado mes de xullo, e que, como nos terás oído ultimamente, non se trata da terceira recesión, senón de que “a recuperación é firme e cada vez más intensa”.

Volvendo ao que che decía, nestes novos cursos PPO pensamos en contornas profesionais moi atractivas polas oportunidades que, neste momento, se xeran sen demasiado risco. Garantimos competencias de alta cualificación e moi eficientes, ata para situacións complexas en que o código penal puidese poñerse en dúbida. Somos expertos en deixar a deontoloxía profesional a recado, aínda que –como sempre- haxa quen dubide do non esixido para desempeñar traballos en que o máis valorado é a confianza a toda proba. Cando tan difícil é ter emprego, porque é un ben escaso –como tan ben reflicte esta útima enquisa do CIS-, o certo que tanto no privado como no estritamente público caben moitas posibilidades de actuación produtivas a condición de que se preserve esa confianza. Non sei se me segues… Por exemplo, en nome do público en calquera das súas formas e institucións –do exercicio político máis alto ou do meramente funcionarial rudimentario- os máis decididos teñen xeitos de xogar ao escondite con “ transparencia”. Iso de que todo, todo, estea á vista, ningun o cre: por pudor e por tradición xudeo-cristiá, ¿non?

O das “portas xiratorias” entre público e privado –cun antes e un despois, ordenadamente secuenciado-, a partir dos valores recoñecibles en moitas axendas de “servizo” na cousa pública, xa está moi sobado. Temos, en cambio, veciñanzas máis sutís -que os radicais protestóns non entenden-, pero con moitas oportunidades para succionar ao máxim o diñeiro dos orzamentos. Poñer en connivencia o privado e o público é relativamente fácil, a condición de estar ben asesorado e niso somos moi bos. Claro que é difícil facelo…, e que ás veces váisenos a man. Pero para iso temos unha ampla gama de recursos que mostren que non estabamos alí. Aí, os nosos cursos son moi intensos porque, por moito que prediques métodos adecuados para salvar a cara, sempre hai algún despistado que, no momento delicado, aflíxase e dá marcha atrás. Por iso, aos intelixentes teimámoslles moito neste punto: non sexa que nos deixen tirados … á primeira.

Aínda hai algo mellor que “as portas xiratorias” e que non está tan fiscalizado polos fuchicadores. Os nosos más precavidos alumnos, cando chegaron ao máis alto e adiviñan que non hai más percorrido por razóns aleatorias, deciden contravenir as leis da física e dedicarse ao esoterismo. Nunha das especialidades más demandada polos máis selectos, insinámoslles a percibir os sinais de esgotamento e caída dos cargos que poidan desempeñar; a lei da gravidade, vamos, pero sen que esquezan que, se co que adoita gañar traballando non queda máis remedio que ser virtuoso e aspiran a maiores rendas que as da virtude, han de aproveitar o exemplo do bo administrador do Evanxeo: bruxulear oportunamente para buscar onde situarse a bo resgardo durante un tempo. O etéreo deste limbo esixe unha finura e elegancia espiritual que convén desenvolver a tempo. Hai quen nace con iso, pero moi poucos teñen oportunidade de alcanzar as mellores proxeccións de tan larpeiras iniciativas. Xeradas para paliar o decimonónico pánico das cesantías, adoitan consistir en relaxados postos en niveis apartados do bulicio mediático, con moita moqueta, orzamentos avultados e indeterminadas esixencias de eficiencia. Igual que algunhas moi privadas iniciativas ben situadas, con posibilidades inmensas de nutrirse indefinidamente do público. Despois dun tempo vexetativo en tales criadeiros, os elixidos máis conspicuos poden saír outra vez a exhibir as súas calidades imprescindibles para algún proxecto posterior –que non póstumo necesariamente- a tan sabia como nutritiva hibernación cíclica.

Case todas as cidades ou concellos que se precian, deputacións e autonomías –también o Estado central-, teñen a man algún destes invernadeiros para a flor e tona de eximios emprendedores, cuxo único mérito –recórdao ben- terse sabido incrustar dalgún modo nun sistema amical que só nalgunhas minucias significativas, que non veñen ao caso, contraven o modelo estudado fehacientemente polo Profesor José Varela Ortega a propósito da Restauración borbónica do último terzo do XIX. Nesta España en que nos tocou vivir –e sen que sexamos unha reserva endógamica de curiosidades evolutivas-, estes aparellos institucionais son o xeito más frecuente para reproducirse na elite para quen se deixou educar na acertada obediencia ao que se mande. Non me digas que non che interesan estes cromos e que non queres que os teus prezados vástagos alcancen a beneficiarse deles.

Aquí chegan algúns consellos máis e que isto non se alongue máis. Recoñezamos que é unha ordinariez falar destas reviravoltas, pero como che digo unha cousa, dígoche a outra. E ante todo, se ves a ocasión de situar ao teu fillo/a como promesa emprendedora, apta para estes circuítos, non o dubides. Convénceo pronto, iso sí, de que non se lle ocorra achegarse a canto soe a Ciencias Humanas e Sociais xa neste curso que empeza. Para nós é de mal agoiro: estes mozos son moi difíciles de endereitar e adoitan entorpecer o seu proxecto de empregabilidade. Por iso, terás moito futuro adiantado se previches desde a súa máis tenra infancia que algo disto podería suceder. Xa sabes o moito que temos traballando esta trincheira e terás oído aos nosos contendentes e opositores que somos moi bos niso. Fai anos que tentamos cambiar de raíz este lío pedagóxico da igualdade, liberdade e diversidade educativas. Coa LOMCE xa temos, ata, expertos afinando, máis profesionalmente, os xeitos de erradicar as malas herdanzas. Un pouco máis ao temón do que hai que facer –“como Deus manda”-, e pronto teremos un sistema educativo “excelente”, moi bonito, e perfectamente limpo –máis barato, ademais, oe- para que as túas mellores expectativas, tamén para os teus netos, se vexan cumpridas. Sobran profesores e mestres en todos os tramos educativos e, no afán de deixalo todo brillante como debe ser, xa estamos quitando alumnos do medio: nin a educación infantil, nin a ESO e esa educación profesional temperá doutros rapaces -tan pouco homologables aos da ta familia e os teus-, nin menos a universidade, serán obstáculo para que a túa xente chegue, sen líos impredicibles, a situarse onde debe. Queremos a túa satisfacción: pagas o teu –que che rebaixaremos- e os bos mozos do MEC e as Autonomías cumpren amplamente o seu. Non me digas que non é para estar agradecido nunha época de crise como esta. Non viches que en Sanidade estamos deixando perfectamente niquelado o que había? E en Xustiza, e en tantas outras cousas…?

Se decidiches compartir o noso afán, podes sacar algunha vantaxe engadida: experto en politoloxía. Non descansarás moito, pero poderás analizar e catalogar os movementos dalgúns dos nosos mellores alumnos. Este final do verán especialmente apto para aprender das súas xogadas posibles nun panorama incerto, pleno de intrigantes dimes e diretes ante as cifras do CIS e outros augures demoscópicos. E é que en setembro non sóo empezará outro curso académico máis: tamén haberá eleccións no seu momento más arduo, ¿non? Todos, non só eles, estaremos ante unha situación dubitativa existencial para a que as precaucións do Eclesiastés –Cohélet para os xudeos- soarán a pouco: “Todo ten o seu momento, e cada cousa o seu tempo baixo o ceo: o seu tempo o nacer, e o seu tempo o morrer; o seu tempo o plantar, e o seu tempo o arrincar o plantado… O seu tempo o chorar, e o seu tempo o rir; o seu tempo o lamentarse, e o seu tempo o danzar…” (3,1-8). Pois iso, sé previsor: non che indignes a destempo”.

TEMAS: Enquisas CIS, Emprego, Corrupción, Empresa pública, Escola pública, sanidade pública, LOMCE, Información económica, Política, Indignación, Eleccións.

Manuel Menor Currás 

Madrid, 28/08/ 2014

Los republicanos españoles del 25 de agosto de 1944 en el Ayuntamiento de París

El 22 de abril de 2013, se cambió el nombre de la céntrica plaza municipal, para recordar el final nazi en la ciudad del Sena, “liberación” a que contribuyeron muchos republicanos españoles.

Rebautizada como Explanada de la Liberación, esa plaza es uno de los puntos emblemáticos de París, muy cerca de Notre Dame, les Halles y el Centro Georges-Pompidou. La preside un imponente edificio neorrenacentista de 1873, recargado de estatuaria historicista, desde donde se gobierna la ciudad. Antes, se había venido llamando Plaza de Grêve y, desde 1803, de l´Hôtel de Ville. Allí –en ese espacio hoy tan lúdico y protocolario-, actuó por primera vez la guillotina revolucionaria, continuando la función de lugar ejemplarizante de ejecuciones que había tenido desde la baja Edad Media. Cuando la propuesta de cambio nominal fue sometida a deliberación del Consejo de la ciudad hace más de un año, la exposición de motivos aducida fue que “en la noche del 24 al 25 de agosto de 1944, París fue liberado por la policía parisina, las Fuerzas Francesas del Interior sublevadas en la capital por el coronel Rol-Tanguy y la 2ª División Blindada del general Leclerc con el capitán Dronne al frente de los elementos avanzados”. (http://a06.apps.paris.fr/a06/jsp/site/plugins/odjcp/DoDownload.jsp?id_entite=25257&id_type_entite=6). Igualmente, se hacía mención a que, al día siguiente, allí había tenido lugar la recepción del general De Gaulle por miembros de distintos comités y destacados combatientes, al que había seguido su discurso a la población: Paris outragé! Paris brisé! Paris martyrisé! Mais Paris liberé!. La liberación de París –se añadía- “es una victoria militar, que contribuyó también a una victoria política de Francia, fruto de la acción conjugada de la resistencia interior y exterior”. La modificación de nomenclatura era propuesta por la actual alcaldesa de la ciudad, Anne Hidalgo, gaditana de origen e hija de inmigrantes españoles. Y el entonces alcalde, Bertrand Delanoë, añadía que se pretendía “rendir homenaje a los resistentes, a los franceses libres, a los aliados y a todos los insurgentes que han liberado París en la noche del 24 al 25 de agosto de 1944”.

Tampoco en tan reciente ocasión administrativa, sin embargo, fueron nombrados expresamente los españoles que habían tenido tanto que ver con dicha “liberación”. El relato oficial los dejaba subsumidos -e invisibles- debajo de una pluralidad de “elementos avanzados”, pese a ser el núcleo principal de esa avanzadilla del capitán Dronne al entrar en el corazón de París y alcanzar su Ayuntamiento a las 21,22hs. del día 24 de agosto de 1944. Se alargaba, aunque más matizado, el afrancesamiento de esta historia en que tan importante había sido el papel de los españoles, tantos años expulsados de la memoria colectiva francesa. Y no es que Anne Hidalgo, entonces vicealcaldesa, no supiera nada. Por sus circunstancias concretas –abuelo republicano exiliado, padres también emigrados a comienzos de los sesenta, doctorado en Lyon, inspectora de trabajo y militancia socialista-, le venía dada la familiaridad con los 144 españoles mandados por el teniente alicantino Amado Granell, el primer uniformado aliado que entró en el palacio del Ayuntamiento parisino donde, con otros compañeros al mando del capitán Dronne, había enlazado, por fin, con Georges Bidault y el Consejo Nacional de la Resistencia, ocupantes de ese edificio desde unos días antes. Esa entrada en la plaza de l´Hôtel de Ville, y la fotografía de Granell con Bidault, publicada al día siguiente por Liberation proclamando: Ils ont arrivées, debería haber formado parte del bagaje cultural de esta mujer nacida en San Fernando en 1959. Y seguramente también lo había sido la alegría de Victoria Kent aquellos días, por la lectura de sus memorias de exiliada. Le han tenido que ser familiares las fotografías de estos hombres subidos a aquellos primeros camiones artillados y tanquetas que, rotulados con los nombres de Guadalajara –el primero en entrar en la plaza-, Madrid, Teruel, Guernica, Ebro y, también, España Cañí, Don Quichotte y Almirante Buiza, llenaron de alusiones a España y su pasada guerra el centro de París en un momento tan especial. Más de una vez en su entorno familiar tuvo que escuchar el ¡Ay Carmela! que, esa noche del 24 al 25, se cantó en las cercanías del Sena, como si de la batalla definitiva de la República española se tratara. Dronne sí había captado ese sentimiento: “¡Qué satisfacción –había escrito- y qué felicidad para aquellos españoles, combatientes de la libertad. París era un extraordinario símbolo para ellos”. Hidalgo tenía que haber visto, además, las fotografías en que aquella bandera republicana había ondeado en el primer desfile patriótico que siguió el día 26, al lado de De Gaulle, por los Campos Elíseos. E incluso unas cuantas veces más, porque a lo largo de tantos años transcurridos desde entonces, los menguantes luchadores de aquellos días y sus amigos pronto empezaron a organizar, por motivos de exilio y peleas contra el olvido, resistentes actos reivindicativos de su memoria en suelo francés año tras año; en el cementerio del Père Lachaise, por ejemplo, o ante el propio Hôtel de Ville, mientras los relatos oficiales de las jornadas liberadoras de agosto marginaban siempre, de manera consciente, la presencia española –y otras presencias extranjeras- en aquella guerra. Prueba fehaciente de que la ahora alcaldesa de París sabía todo esto es que la propia Ana -o Anne- Hidalgo ha prologado una atractiva y bien documentada narración gráfica titulada LA NUEVE, les républicaines espagnoles qui ont libéré Paris (Editions Delcourt-Mirages), con dibujos y guión del valenciano Paco Roca. En ese prefacio, Anne, consciente de esa historia de desmemorias y de que, de algún modo, esa presencia española era un pago a los brigadistas que habían ayudado a sostener los ideales republicanos en España, escribía en abril de 2014 que, entre las tropas que habían liberado París y restablecido el orden republicano en Francia, “no olvidamos nunca que había hombres cuyo país no había sido liberado y que no lo sería durante mucho tiempo”.

No era la primera vez que el dibujante valenciano plasmaba en viñetas de cómic -documental, no inventado como en las Hazañas bélicas de los años cincuenta- lo acontecido a españoles exiliados en Francia. Este très beau roman graphique –que dice Hidalgo- había sido editado ya en España por Astiberri Ediciones como Los surcos del azar con buen éxito de crítica especializada el año anterior. En El País (28/12/2013), por ejemplo, sus lectores lo habían calificado como mejor cómic del año. En la corriente de algunos narradores gráficos que, desde los primeros años de este siglo, sobre todo, han asociado su creatividad con el trabajo de documentalistas e historiadores y han popularizado lo que éstos han logrado investigar. Esta historia de “aventura heroica y trágica” ya había salido de la penumbra para entonces. Desde 2008, la corresponsal de Tiempo en París, Evelyn Mesquida, tenía ya tres ediciones -una reciente en francés, en 2012- de su libro- reportaje La Nueve: los españoles que liberaron París (Ediciones B y, en 2010, Zeta-bolsillo), donde dejaba a la luz, a través del testimonio de algunos supervivientes con quienes había logrado contactar –pero también mediante la incursión en la documentación administrativa francesa, en que hay constancia de las múltiples condecoraciones del más alto nivel para nuestros compatriotas-, la ruta vital seguida por aquel grupo de perdedores de la guerra civil española. Desde que en 1936 habían cogido las armas para defender a la República con apenas 20 años, hasta que entraron en la plaza parisina en agosto del 44, con pasos intermedios, desde Alicante, en Orán, el Tchad, Casablanca, Liverpool, Southampton y Normandía, para culminar sus hazañas –cuando en “La Nueve” ya sólo quedaban 16 españoles- en Berchtesgaden, el 5 de mayo de 1945. Algo antes del libro de Evelyn, Rafael Torres había escrito El hombre que liberó París: Amado Granell y la última batalla de la República (Temas de Hoy, 2007), donde podía seguirse el mismo periplo de los exiliados que, abandonada España en 1939, fueron a parar a la legión extranjera francesa y, más en concreto, a la NOVENA, donde Granell ejercería como teniente. Al calor de este libro y del de Evelyn, también el capitán de esta compañía de la División Leclerc, Raymond Dronne –muy destacado ya en el libro de Evelyn-, encontraría en El Diario de Burgos (26/10/2008) una semblanza muy cercana: R. Pérez Barredo había averiguado cómo le habían puesto al frente de aquella Compañía de españoles altivos, entre otros motivos porque conocía bastante bien nuestra lengua desde un temprano curso de verano en la ciudad castellana. Y destacaba lo bien que se había entendido con sus subordinados en el tiempo de milicia y después, preocupado por “el honor” que se les debía: “Los voluntarios españoles de La Nueve –dejó escrito este francés en una especie de memorias- contribuyeron a escribir una gran página de la historia con su valor y su sangre. Tuvieron la gloria de entrar los primeros en París, de participar en el camino hacia Estrasburgo, y de terminar su epopeya en Berchstesgaden”, el nido de Hitler, “aunque muchos de ellos no llegaran a ver el final de la guerra europea” (Ver: http://gredos.usal.es/jspui/bitstream/10366/24843/3/THVIII~N85~P14-29.pdf).

La menor reticencia de la ahora alcaldesa al recuerdo expreso de sus compatriotas españoles en esa plaza desde donde rige la municipalidad de París desde abril de este año, no evita la sensación de frustración vivida por los supervivientes y sus familias a lo largo de todos los transcurridos desde aquella gesta. Los particulares intereses franceses por cohesionar su país nacionalizaron el relato de aquellos días: prefirieron encubrir la cobardía de la Asamblea Nacional que había puesto final a su IIIª República, y entregar “todos los poderes del gobierno” al mariscal Petain el 16 de junio de 1940 (www.marechal-petain.com/versionespagnol/allemandsparis.html). La sombra de las relaciones internacionales desde antes del final de aquellla guerra, la inmediata “guerra fría” y nuestro peculiar “aislamiento” durante el franquismo –que nos ha contado Joan Garcés en Soberanos e intervenidos (Siglo XXI)-, unidos a nuestra laxa manera de tratar la memoria histórica durante la Transición y ahora mismo, han hecho el resto: que la odisea de los cerca de 3000 españoles alistados en el Corps franc d´Afrique, y especialmente las decisivas peripecias de los que integraron LA NUEVE dentro de la División Leclerc, apenas sobrepasaran su círculo amical o los azarosos relatos ocasionales de algunos viajeros soñolientos en “el Puerta del Sol”, antes de llegar a la estación de Austerlitz.

El tiempo y la frágil memoria tienen ahora mismo menores ocasiones para espabilarse con tal casualidad: el avión y los aeropuertos no facilitan el pausado fluir de los recuerdos de quienes viajan entre París y Madrid o viceversa. Incluso hoy, cuando en los dos últimos años la presencia de nuestros compatriotas en esa Plaza de la Liberación ha sido homenajeada por François Hollande, los nombres de los mismos han sido dichos, y el explícito reconocimiento AUX REPUBLICAINS SPAGNOLES COMPOSANTE PRINCIPAL DE LA COLONNE DRONNE, ya figura –también desde hace dos años- al lado de los doce medallones en bronce que, en homenaje al riesgo corrido por esa columna dentro de la ciudad ocupada, jalonan desde agosto de 2004 los hitos principales de aquella travesía. Ahora, esos casi tres kilómetros que hay desde la Porte d´Italie hasta el propio Hôtel de Ville no podrán ser recorridos ya sin que esa leyenda epigráfica en mármol acompañe nuestra mirada, para reiterarnos la orgullosa participación principal de LA NUEVE de Granell en las peripecias de lo ocurrido aquel 24 de agosto de 1944 (Ver: (http://paris.rutascervantes.es/ruta/lanueve/lugar/place-hville ). Pero cabe esperar, por ejemplo, que pudiéramos ver al lado de la alcaldesa parisina Mme. Hidalgo y del presidente francés -en el previsible ritual que este año conmemorará la “liberación”-, alguna muestra de que la desmemoria oficial española se liberaba de la frialdad de su particulares espectros. Fueron varios miles, y no unos pocos, los españoles que, en la División Leclerc –y en otras- pelearon durante esa guerra por ideales que presagiaban los de la libertad democrática que hoy decimos compartir desde España con los europeos. ¿Sería mucho pedir que -después de 70 años- las autoridades francesas que presidan el homenaje del próximo 24 de agosto en esa Explanade de la Liberation parisina, estuvieran acompañadas por personalidades españolas de similar rango institucional? El pasado tres de agosto, en Lieja, con motivo del inicio de la ofensiva alemana en 1914, cuando la Gran Guerra, (http://www.elmundo.es/espana/2014/08/04/53de7017e2704eea228b4581.html), teníamos mucho menos que celebrar.

TEMAS: Republicanos españoles, Exilio español, Guerra civil, II Guerra Mundial, Ocupación Nazi de París, Hotel de Ville de París, Explanada de la Liberación, Mme. Hidalgo, La Nueve, Amado Granell, Columna Dronne, Cementerio del Père Lachaise.

Manuel Menor Currás

Madrid, 20/08/2014

Aproveitando a LOMCE, vólvense concertar as unidades eliminadas o curso pasado.

APROVEITANDO A LOMCE, VÓLVENSE  CONCERTAR AS UNIDADES QUE SE ELIMINARON O CURSO PASADO NOS CENTROS QUE SEGREGAN AO ALUMNADO POR SEXO...

A Consellaría, no DOG de 18 de agosto de 2014, publica a ORDE do 14 de agosto de 2014 pola que se modifican os concertos educativos cos centros docentes privados de educación infantil, educación primaria, educación secundaria obrigatoria, educación especial, programas de cualificación profesional inicial, formación profesional básica e ciclos formativos de graos medio e superior. Na publicación, entre outras medidas, modifican o concerto cos centros Acacias e Montecastelo en Vigo e Montespiño e Peñarredonda na Coruña, de conformidade coa disposición transitoria segunda da LOMCE, incrementando unha unidade de EP. A única medida que tomou a Consellaría o curso pasado foi non concertar unha unidade de EP por cada un deles a pesares da sentenza do TSXG que declarou inválidos os concertos con estes centros.

A resposta, tomada no seu momento pola Consellería, foi unha resposta política, xa que tendo na man una xustificación xurídica para o aforro de cartos públicos, decidiu seguir a desviar partidas económicas para centros de élite, ultraconservadores e próximos ao fundamentalismo católico, mentres no ensino público reducen profesorado, pechan escolas no rural, fan pagar ao alumnado transportado o servizo de comedor, á vez que os van eliminando, reducen as bolsas de estudo…

Esa resposta política levaba aparellada a decisión de esperar a que entrara en vigor a contrarreforma educativa do goberno do Estado (a LOMCE), onde se sabía que no seu articulado ía “legalizarse” o ensino segregado por sexos.

O STEG considera insultante que se utilicen os argumentos da “libre elección de centro” e o que se lexisla coa LOMCE (artigo 2 da Convención relativa á loita contra as discriminacións na esfera do ensino aprobada pola Conferencia Xeral da UNESCO de 14 de decembro de 1960!) para xustificar estes concertos, xa que o que cuestionamos non é a lexitimidade da existencia destes centros, senón que se acollan ao sistema de ensino gratuíto sostido con fondos públicos.

Desde o STEG pensamos que o noso dereito e o noso deber consiste en traballar con todos os instrumentos democráticos á nosa man para subverter pacificamente a LOMCE para que, ademais de outras moitas eivas, estes concertos deixen de ser “legais” e non teñamos que “investir” cartos públicos nos centros que segregan ao alumnado por sexo.

Permanente do Secretariado Nacional do STEG
agosto de 2014

Orde pola que se modifican os concertos educativos

Si lo śe, no estudio.

 Samuel Cebreiro Fernández

La Región. 13.08.2014

Ya lo decía mi amigo Bernardo a modo de gancho para su web de diseño. Pero sin ir más lejos, describía la triste realidad de muchos jóvenes de hoy en día. Por aquel entonces difícil era imaginar tanta impotencia a la hora de encontrar un puesto de trabajo, pues estabas formándote. Ingenuos de nosotros, nos esmerábamos deseando acabar de una vez con ese estrés de exámenes y presentaciones finales de proyectos.

Estrés por plasmar tus conocimientos. Eso no es estrés. Estrés es ver pasar los días después de la obtención de un título viendo que no hay oportunidades. No hay empleo. Y lo más triste: no te sientes valorado. Lo único que encuentras a tu alrededor son becas, becas y más becas. Pero tú no puedes optar a ellas, porque están pensadas para la gente que aún estudia (pero en su día tú no las tenías). Unas “bolsas de empleo” para salirles rentable a las empresas debido a la “tarifa joven”. Tiene narices que apunten a ese término como algo ya asentado y estable, como si estuvieras contratando un operador móvil. Si eres joven y estás formado, no te preocupes, tienes tu recompensa: 300 euros mensuales. Toma ya. Y luego dicen que hay crisis. Como se puede observar, es todo un cúmulo de malestar y desilusión por parte de este Gobierno, de empresas y corralitos de media mañana tomando el café que apoyan estos planteamientos. Total a ellos qué más les da. ¡Emprende!

Pero todo esto tiene su fundamento en que tras haber leído el periódico veo: "La Xunta de Galicia dispondrá de 49 millones para asegurarles trabajo o formación a los ninis". Sí, sí, ese sector de la sociedad que en ningún momento se planteó mover un dedo por nada. Pues ahora desembolsan una millonada por ellos, para salvarlos. Y mientras, por si acaso, te dan la opción de inscribirte en un renovado y moderno portal de empleo (empleate.gob. es) que lleva estacando desde que se hizo y que ahora se nutre de ofertas de otras webs ya reconocidas como Infoempleo, Jobandtalent, Infojobs..., nada nuevo. Vacantes para realizar convenios con el centro de estudios y con tarifa joven. Nos venden la moto diariamente.

Si lo sé, no estudio.

Os concertos de órgano de Xunqueira de Ambía cumpren 25 anos este agosto

É extraordinario que a crise non impida a celebración, un ano máis, do Ciclo de Órgano da Real Colexiata de Santa María a Real de Xunqueira. Son unha excepción cultural.

Hai moitos xeitos de medir o tempo, esa condición volátil das cousas que nunca deixa de ter un compoñente subxectivo en quen pretende atrapalo para mirar o seu alcance nas nosas vidas. 25 anos veñen representar unha xeración, unidade de medida que permite botar a vista atrás con certa capacidade para observar pautas e outear cambios ineludibles ou repeticións cansinas. Adoitan usar moito este concepto os tratadistas da literatura, a arte e a filosofía, máis que outros especialistas -en Historia, por exemplo- para os que o tempo ten escalas moi diferentes, segundo o asunto concreto cuxa traxectoria queren pescudar. Na celebración do “XXV Ciclo de Órgano e Música Antiga”, que terá lugar os próximos 17, 24 e 31 de agosto, na Colexiata de Xunqueira de Ambía, é posible empregar esa mestura de puntos de vista sobre o cronolóxico.

Pertencen ao tempo longo o pobo e a súa Colexiata -ou ao revés, pois moi probablemente foi primeiro esta-, cuxas orixes cabe remontar ao século IV. Ten a súa importancia -.para as distintas evolucións do tempo- a ubicación deste poboamento, a uns 6 kms. ao leste de Allariz, poboación coa que comparte o río Arnoia, pero de diferente vitalidade nestes tempos. Na contorna da vila alaricana, con todo -en Santa Mariña de Augas Santas-, existe un templo co que a Colexiata de Xunqueira ten especial afinidade. As trazasas construtivas da igrexa deste pobo, as súas tres naves, ábsidas, rosetóns, canzorros e triforio, comparten románico do século XII -con referencias importantes á Catedral de Santiago- e, tamén, posibles monxes construtores; e entre outros trazos, unha evolución construtiva, cara ao gótico primeramente, ou que logo se viron condicionadas polos avatares económicos das ordes relixiosas á que estiveron confiados ambos templos. As fachadas destas construcións -con torre e estilos eclécticos moi posteriores- marcan un longo período de distancia respecto ao esplendor primeiro mentres, pola súa banda, o claustro gótico de Xunqueira, con decoración flamíxera, delata unha maior continuidade de recursos na baixa Idade Media e, xa que logo, de maior control sobre a súa área de influencia. En todo caso, esta Colexiata de Xunqueira, monumento histórico artístico desde 1931, é bastante máis que o centro do pobo. É case toda a historia desta poboación e onde pode verse a mellor herdanza artística da comarca, non só pola fábrica do templo e o seu claustro, senón polo conxunto de escultura relixiosa que alberga. Foi colexio de mercedarios aínda non hai moito tempo, cando estudar estaba pouco xeralizado. É, ademais, a igrexa parroquial é, durante o mes de agosto dos últimos 25 anos, o espazo en que teñen lugar os concertos de órgano.

No tempo dunha xeración non caben os cambios que a zona experimentou: hai que ir algo máis atrás de 25 anos para entender qué estivo pasando ata agora nesta comarca. Nos anos cincuenta, aínda era unha zona con densidade de poboación bastante alta, as escolas cheas de nenos e o colexio mercedario tiña abundantes estudantes; e só dous ou tres tendeiros-comerciantes e muiñeiros marcaban a diferenza respecto dunha inmensa maioría de agricultores minifundistas. Os fluxos dos anos sesenta fixeron variar substantivamente a súa traxectoria, similarmente a moitos outros pobos ourensáns. E mentres, a Colegiata e o seu claustro seguen aí, como testemuña aparentemente inmutable ao paso dos anos ou, polo menos, dos nosos anos. Dentro do fermoso edificio e, por riba do segundo arco que separa a nave da epístola da nave central, está o órgano, un magnífico exemplar como instrumento e como moble. Trátase do terceiro que se construíu para os monxes que habitaron este edificio. Hai constancia do primeiro en 1536, o segundo faríase no s. XVII e este último dataría de 1759. Dalgún modo, estas datas falan dun tempo en que había algo que celebrar e recursos sobrados para iso: o problema que ten este órgano agora é que, aínda que soa magníficamente, necesita unha restauración desde hai máis de 25 anos. Como instrumento, pertence á época en que esta música -sobre todo, relixiosa, aínda que non só- tivo gran desenvolvemento e gran aceptación en España, especialmente en composicións nas que se buscaba gran espectacularidade con son pleno e a modo de estrondo vitorioso. O construtor dos seus dous teclados de 45 notas, rexistros e sistema sonoro, foi Manuel González Maldonado, de Santiago de Compostela, o centro -dentro de Galicia- de máis rango musical destas características. Como moble, a caixa exterior deste órgano de Xunqueira é obra de Xan de San Martín quen, ao parecer, era discípulo dun entallador oriundo de Valderas (León), Francisco Castro Canseco, que traballara na Catedral de Tui e na de Ourense, así como en diversas igrexas principais desta cidade, Celanova e Ribadavia. O resultado é unha peza prácticamente única, moi agradable de ver e, sobre todo, de oír.

A orixe dos ciclos de órgano e música antiga que se veñen celebrandoe nesta Colexiata e en torno a este instrumento, remóntase a 1989. Por entón, Canco López -apaixonado da música antiga e a composición, hoxe residente en Madrid- , que estudara nos Mercedarios de Sarria e terminara a súa carreira de música no Conservatorio madrileño, interesouse por el. Ía continuar estudando dirección de orquesta en EEUU, pero os vaivéns administrativos das bolsas de estudo galegas, máis as súas preocupacións pola música antiga -en conxunción con outra serie de circunstancias azarosas- fixeron que recalase en Xunqueira e que ocupase unha boa parte da súa atención con este órgano, de modo que, en torno a el, durante os nove anos seguintes, houbo un auténtico festival de música antiga: bos intérpretes, orquestras coñecidas, programas ambiciosos e sempre en agosto. Xunqueira incorporábase a unha onda que viña de algo máis lonxe. Para entón, en Castela e, sobre todo en Valladolid, xa naceran organizacións de amigos do órgano -como a que puxo en marcha a organista Lucía Riaño- que, ademais, pronto catalogaron os que ameazaban ruína ou, ata, o latrocinio, como denunciaban que sucedera con motivo da restauración dalgún moi notable. Doutra banda, empezaban a florecer, por impulso de personalidades da música ou doutras artes, un xénero de ciclos de concertos estivais en pobos máis ou menos pequenos, aproveitando as vinculacións familiares lonxe das grandes cidades. O simpático formato, que ás veces empezara pouco máis que como reunión de amigos, tomaba en Xunqueira como pretexto o órgano e a necesidade da súa urxente reparación. Un orzamento de entón cifraba en 22 os millóns de pesetas necesarios para facer un traballo ben feito, non de renovación senón de restauración.
           
No tempo curto destes últimos anos, foi parte importante na continuidade destes ciclos de música e nas demandas do arranxo do órgano que os suscita, unha asociación de amigos da música e deste instrumento denominada Un rato non tubo: un nome esclarecedor da necesidade, á vez que rechamante, na intención de que as autoridades -municipais e autonómicas con competencias culturais- se interesasen de xeito máis eficiente que o das boas palabras por este ben excepcional, pois cada ano que pasa corre máis risco de enmudecer para sempre, corroído polo descoido. A persoa que actualmente preside esta asociación e este ciclo de concertos, Marisol Mendive, é profesora desta especialidade musical no Conservatorio de Ourense -única en Galicia- e, ademais de ter algunhas gravacións, é habitual en ciclos de concertos con este instrumento en diversos puntos de España e Portugal. O máis evenemencial do tempo do órgano de Xunqueira e os ciclos que suscitou en torno seu ten lugar este mes de agosto. Para conmemorar os 25 anos transcorridos neste empeño de que sexa tratado coa debida atención, xa houbo unha ou dúas conferencias e, para os que se acheguen a Xunqueira nos tres domingos de agosto indicados, programaron, ás 20.00 hs., que escoiten boa música de órgano, a cargo de acreditados profesores. Hai, ata, unha obra conmemorativa do percorrido destes 25 anos, escrita por Canco López e que tocará el mesmo. En paralelo -e coa mesma finalidade festiva-, Baldomero Moreiras, pintor que vive nunha aldea próxima e membro da asociación promotora, solicitou doutros artistas principalmente ourensáns, pintores, escultores e fotógrafos, obra que, dalgún modo, aluda ou recorde o mundo da música. É unha destacable mostra artística a destes 25 autores reunidos -cifra case cabalística-, da que o visitante da sala de exposicións do Concello de Xunqueira non quedará defraudado. Unhas e outras propostas queren ser un eco ou resonancia indirecta do benestar que é capaz de xerar a música de calidade; pero un xeito, tamén, de chamar a atención sobre un ben que, contraditoriamente,  nos interpela polo risco de desaparecer que ten.

Construír un futuro posible é o reto de toda xeración responsable. A nostalxia e o mero historicismo non valen de nada se non nos impulsan a construír un presente esperanzador. A cuestión principal, en todo caso, céntrase en torno a se un órgano pode e debe, ou non, polarizar, no momento actual, as enerxías dos distintos actores implicados. E, nun plano non menos significativo -de turismo cultural, se se quere-, en que medida a colaboración informativa e económica duns e outros concellos ourensán ou galegos é capaz de exceder intereses estritamente locais. Se isto último costa -e é invisible en demasía-, non menos difícil é delimitar a preferencia de uso do diñeiro indispensable para unha restauración como a que en Xunqueira se precisa. Se somos carenciales en tantas outras cousas, debemos restaurar un ben de características indiscutibles como este, pero cuxo custo é relativamente alto? Pero, doutra banda, cando se malgasta ou se malgastou diñeiro público en bens ou servizos moito máis perecedeiros e moi dispensables -ou simplemente no culto a modas pasaxeiras, non sería de considerar a importancia e coidado que se merece o noso patrimonio artístico? É un dilema importante a ter en conta, nada fácil de resolver, e que excede amplamente o caso concreto deste órgano de Xunqueira, síntoma, con todo, dun proceder constitutivo da calidade de vida democrática. Entre outras razóns, porque encobre carencias culturais de longo percorrido. Por exemplo, que grado de estima  se cultiva entre os cidadáns -sen que sexa unha exclusiva dos deste concello concreto- por bens como este. Nese sentido, sería moi relevante de cara ao futuro que ninguén tivese que facer un periplo migratorio polo mundo para empezar a valorar o que ten á beira cando nace. É fundamental, pois, a preocupación educativa que se desenvolve para que apreciemos o noso patrimonio artístico, función non só da escola, senón tamén de canto aprendemos na contorna cotiá, froito do quefacer duns e outros, pero non menos das autoridades dos distintos niveis administrativos: a desidia e o desprezo comparativos non son bos conselleiros. Así mesmo, axudaría moito que a variedade de actores implicados -políticos e sociedade civil-, fósemos capaces de darlle suficiente vida a estes bens de todos, pois pola contra será difícil que poidan ser vistos como un ben. O risco máis grande que sempre ha ter -e segue tendo o patrimonio artístico entre nós- é non ser apreciado polos seus máis próximos, indispostos ou reacios a valorar o beneficio social que leva o telo e coidalo. Moitas veces foille negado ao común da xente o seu goce, o que axudou a incrementar a insensibilidade -e que moitos destes bens pasen a propiedade privada ou a mans estranxeiras-, pero a estas alturas da historia é de moi pouca modernidade e prestixio que tal forma de proceder poida seguir sucedendo como algo “normal”. Estes ciclos de música que promoven os asociados de Un rato no tubo son un paso importante na boa dirección. ¡Oxalá que a riqueza que atesouran e a determinación con que foron programados non se esgote no medio da excepcionalidade que xa neste momento representan!


TEMAS: Xunqueira de Ambía, Ciclos de música antiga, Órganos históricos, Patrimonio artístico, Bens culturais.

Manuel Menor Currás

Ourense, 12/08/2014

O kafkiano destino dos profesores galegos

Os docentes que participaron no concurso de traslados tomarán posesión dun posto de traballo que lles pode durar meses á espera dun proceso xudicial

Elisa Álvarez

Santiago / La Voz  06 de agosto de 2014  08:42

Nunca un proceso tan común e ordinario como un concurso de traslados autonómico entre profesores deu tanto que falar. Comezou como un pequeno copo de neve, a bóla xa ten considerables dimensións, e pode crecer aínda ata converterse nun alude que implica a miles de profesionais da educación.

¿Cal é o desencadenamento da polémica?

O ano pasado a Xunta convocou un novo concurso para os docentes das etapas non universitarias. Nel introduciuse un cambio xustificado en base a unha directiva europea que reza que non pode discriminarse a un traballador temporal respecto dun fixo. Por iso é polo que por primeira vez, e converténdose Galicia na única comunidade en facelo, os anos traballados antes de lograr a praza fixa comezaron a puntuar no traslado, e en tres apartados diferentes. Esta disparidade de criterio en se deben puntuar ou non nos traslados os anos previos a converterse en funcionario de carreira non só ocorre na comunidade galega, e de feito Estremadura, ante a dúbida, decidiu que non convocaría concurso de traslados. Pola súa banda, o Ministerio de Educación, que no 2015 vai realizar un concurso estatal, tampouco terá en conta as interinidades.

¿A quen beneficiou o cambio de criterio?

Todo o colectivo de profesorado, afectado positiva ou negativamente polo novo baremo, insiste en que non se trata dunha batalla entre profesores nin de prexudicar a ninguén, senón contra un cambio de criterio que consideran inxusto e precipitado. Pero obxectivamente os prexudicados son aqueles profesores que lograron unha praza fixa hai anos e fixérono directamente, sen ter pasado anos realizando substitucións e con interinidades. Os máis beneficiados, polo tanto, docentes con moitos anos de traballo acumulados, pero que sacaron a praza recentemente.

¿Que medidas tomaron os docentes que se sentiron prexudicados?

A polémico non tardou. Centos de profesores con anos de antigüidade como funcionarios de carreira vían como as súas opcións se debilitaban. Presentaron queixas ao Valedor, no Rexistro da Xunta e chegaron aos xulgados. E alertaron: paralizar o concurso de traslados sería a mellor opción para todos, afectados e non afectados. É dicir, todos nos seus postos actuais ata que os xuíces desen a última palabra. Hai que recordar que o concurso de traslados realízase entre profesores con praza fixa, é dicir, que ningún está en paro ou en expectativa de lograr traballo.

¿Por que declarou ilegal o xuíz parte do concurso de traslados?

A Xunta decidiu seguir adiante con todo o proceso a pesar dos recursos presentados. De feito o principal motivo que alegou a Consellería de Educación para cambiar o baremo sempre foi a inseguridade xurídica que provocaría non facelo. En abril fíxose oficial a resolución cos novos destinos, pero a finais de xuño chegou a noticia. Tres sentenzas dun xulgado compostelán declararon ilegal o baremo, é dicir, a forma de puntuar. O xuíz alude a unha recente sentenza do Supremo -do 9 de xuño- na que se asegura que as situacións de interinidade e de funcionario de carreira non son comparables, polo que existen razóns obxectivas para que só se puntúe a antigüidade como funcionario con praza fixa. Conclusión, o xuíz obriga a rebaremar aos docentes e a que non se lles teña en conta a antigüidade nos tres apartados nos que se valoraba a interinidade.

¿A cantos profesores afecta a sentenza?

No concurso participaron uns 8.000. Só 1.673 decidiron finalmente cambiar de destino, e deles sostén a Xunta que un 20 %, é dicir, uns 350, veranse afectados polo rebaremo. ¿Pero que ocorre se un profesor que decidiu non cambiar de posto, coas novas condicións atopa un destino ao que antes non podía acceder? ¿E viceversa? É dicir, que o número de afectados é difícil de cuantificar.

¿Aplica a Xunta o fallo xudicial en setembro?

Non. A Consellería de Educación podía recorrer o fallo, pero decidiu non facelo, acatalo e rebaremar aos profesores de cara ao 1 de setembro. Pero outros profesores afectados si recorreron, e aínda que a Xunta solicitou unha execución provisional da sentenza, chegou agosto, mes inhábil xudicialmente, e setembro achégase sen que poida executarse o fallo ao non ser firme. Cabería a posibilidade de paralizar o concurso e que cada profesor mantivese o seu posto actual ata que o proceso xudicial finalice -o que parecería unha opción lóxica e que desde un principio pediron os afectados-, pero a Administración decidiu que mentres non hai sentenza firme, cada profesor tomará posesión do destino que obtivo en abril, é dicir, co baremo que un xuíz anulou.

¿Que pode ocorrer o próximo curso?

Se o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia acepta os recursos e declara válido o baremo, os docentes quedarán nos postos que asuman o 1 de setembro. Se dá a razón ao xulgado compostelán habería que rebaremar, os profesores afectados terían que dar marcha atrás, volver aos seus destinos anteriores ou aos que lles outorgue o rebaremo. É dicir, presúmese un proceso moi longo e complicado.

O STEG solicita á Consellaría a SUSPENSIÓN CAUTELAR do Concurso de Traslados

A situación de inseguridade xurídica creada arredor dos destinos adxudicados no CXT 2013-2014 sitúa a totalidade do profesorado afectado ante unha perspectiva de indefensión da que a consellaría é a única responsable. Desde o STEG queremos denunciar a chapuza realizada, que ten conseguido non só dividir e enfrontar ao profesorado, senón tamén prexudicar a todas as partes, que en setembro se incorporarán aos seus destinos sen saber se serán os definitivos ou non. Unha situación inédita xerada pola precipitación (de entre todas as CCAA, Galiza foi a única que modificou as puntuacións do baremo), unilateralidade (ao non ter en conta as voces que lle advertían da inseguridade xurídica que se podería xerar) e incompetencia que caracterizan o modus operandi desta administración, aos que cómpre sumar o desprezo co que acolle as múltiples sentenzas xudiciais condenatorias que xa ten no seu haber, coma neste, noutros asuntos.

Desde o STEG queremos reiterar, unha vez máis, a nosa postura (expresada no comunicado de 12 de febreiro de 2014) respecto á modificación do baremo realizada neste CXT - declarada improcedente polo Xulgado Contencioso-Administrativo Nº 2 de Santiago de Compostela-, así como compartir con todo o profesorado a nosa valoración sobre os distintos escenarios posibles ante a decisión da Consellaría de Educación, anunciada o 31 de xullo, de non asumila.

Primeiramente, queremos denunciar a covardía da Consellaría desde o momento no que se fixo pública a sentenza: renuncia a recurrila -sabedora de que si sería recorrida por persoas afectadas, personadas no procedemento- para seguidamente ampararse neste recurso e decidir non executar a sentenza. A Consellaría colócase así na cómoda situación de agardar a resolución do recurso interposto en contra da sentenza ante o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia, cun prazo mínimo estimado de 6 a 12 meses.

De terse xa celebrado o seguinte CXT cando o TSXG ditamine sentenza firme, e de ser esta sentenza contraria á baremación realizada, a administración podería alegar nese momento que a sentenza sería inexecutable , polo efecto en cadea que xeraría.

A execución dunha hipotética sentenza definitiva en contra desta baremación sería, de seguro, extremadamente complexa, de coincidir no tempo co seguinte CXT. Trátase, xa que logo, dunha decisión que posterga o problema de legalidade xerado, aínda a sabendas de que pode converterse nun problema maior, mesmo irresoluble no marco da lei. As dificultades para reclamar responsabilidades á administración por parte das persoas afectadas, así como a nula intención de asumir as debidas responsabilidades políticas, son motivos de peso polos que ten optado a Consellaría, sen apenas explicacións, por esta decisión de xeito unilateral e irresponsable.

Cómpre lembrar que, ademais da sentenza contraria á baremación xa coñecida, restan outros 9 procedementos pendentes de resolución xudicial, cuxos pronunciamentos poden ser favorables á Administración, e polo tanto entrar en contradición coa sentenza do Xulgado Nº 2 de Compostela. Tampouco é descartable que a sentenza do TSXG sexa favorable á modificación do baremo, validando a decisión da Consellaría. Porén, nese caso non remataría a inseguridade para o profesorado: estaríamos na situación, cando menos confusa, de participar con diferentes puntuacións nos CXT de ámbito estatal ou nacional, aumentando de paso, aínda máis, as inxustizas do modelo actual.

Desde o STEG consideramos que a opción menos prexudicial - dentro da problemática creada pola Consellaría- sería SUSPENDER a toma de posesión prevista para o 1 de setembro ata que se resolvan xudicialmente as cuestións pendentes, mantendo os destinos de orixe de todas as persoas participantes no CXT, ata que se resolvan os citados procedementos xudiciais. Ao noso parecer, este é a único xeito de evitar unha posible situación de ter que recolocar a centos de persoas no curso seguinte ou que, por cuestións de prazos, se consoliden como definitivos destinos cuestionados legalmente.

Cómpre salientar que só está na man da Consellaría a suspensión cautelar do CXT, xa que a posibilidade de demandalo perante a xustiza excede a competencia deste sindicato. De non o facer, a administración fai evidente unha estratexia que semella encamiñada, pola vía dos feitos e os tempos, a deixar morrer calquera resolución xudicial. Un camiño claramente ilexítimo e perigoso, escollido por parte de quen debería ser garante da legalidade.

Finalmente, queremos denunciar a lixeireza coa que a Consellaría xoga coas vidas de persoas que, nin a estas alturas nin a 1 de setembro poden planificar minimamente as súas vidas a un ano vista, así como lamentar a división e o enfrontamento xerado entre o colectivo de docentes nun momento no que, máis que nunca, cómpre permanecermos unidos para defender o ensino público de todos os ataques que está a recibir.

Secretariado Nacional do STEG
6 de agosto de 2014

Concurso de traslados.

(Carta ao director publicada en distintos medios)

Rubén Álvarez Silva. Ourense

En relación a las noticias publicadas en los últimos días explicando la situación actual del concurso de traslados de docentes en Galicia, cabe matizar algunos puntos.

En primer lugar, la administración se ampara en la no firmeza de la sentencia del tribunal nº 2 de Santiago por la cual se le insta a rehacer el baremo de méritos de dicho concurso, alegando que, al no ser firme, no puede ejecutarla. Me gustaría recordarle a los responsables de San Caetano y, de paso, explicar a los demás lectores que la no firmeza de la sentencia no imposibilita la ejecución de ésta, ni siquiera lo desaconseja.

La Xunta tiene la potestad para decidir si ejecuta la sentencia, paraliza temporalmente el concurso o, saltándose la opinión del juez, huir hacia adelante y continuar en sus trece con el baremo determinado ilegal por el nº 2.

En segundo lugar decir que, si desde San Caetano se obra de este modo, no es por desconocimiento. En el año 2009, la comisión de peticiones del Parlamento Europeo ya había matizado que la directiva en la que intenta ampararse la Administración gallega no es aplicable en el caso de los concursos de traslados. Por no hablar del fallo del Tribunal Supremo en la misma línea, el pasado 9 de mayo.

Las razones por las cuales se sigue adelante con algo que, a todas luces, es ilegal y la pasividad de las organizaciones sindicales, tan combativas en otras ocasiones menos graves, a mi entender, solo las conocen las personas implicadas en esta decisión.

Simplemente me gustaría recordarles a todos ellos que la prevaricación es un delito según nuestro código penal y que la irresponsabilidad, pese a no serlo, debería inhabilitar para el ejercicio de cargos de responsabilidad

Mutilar o Museo do Prado para dotar as Coleccións Reais: debate estival

En Cultura e Política, como en case todo, triunfa moito o regresivo. Marear moito a perdiz non é unha vangarda estética. Pode ser, ata, inmobilidade nada ética.

Quixera comentar dúas noticias, sen aparente relación entre si, aparecidas en aleivosos días caniculares; ambas con asuntos vinculados ao Museo do Prado. Contaba El País algo sobre un conxunto de pezas das que, sendo propiedade desta institución, non saberían dar conta os seus xestores. Ata o punto de que o seu director, Miguel Zugaza, sentiuse obrigado a replicar ao xornalista(Ver:http://elpais.com/elpais/2014/07/24/opinion/1406216699_565512.html).

Este mesmo día, El Confidencial informaba de que José Luís Díez, director do novo Museo das Coleccións Reais desde xaneiro deste ano, reclamaba ao do Prado un conxunto moi preciado de pinturas para potenciar a lectura das case 153.000 pezas que albergará no discutido espazo inmediato á Almudena. Funcionario desde 1988 no Prado -principalmente como conservador do século XIX-, o recentemente nomeado xa quixo destacar, no seu discurso de entrada na Academia da Historia, o papel de mecenado e protección prestada ás artes por parte de Isabel II. Entre as pezas a traspasar estarían moi significativas obras, das máis definitorias e principais do Prado, como O descendemento da cruz, de Rogier Van der Weyden, O xardín das delicias, do Bosco, A mesa dos sete pecados capitais, deste mesmo pintor, e O lavatorio dos pés, de Tintoretto (Ver: http://www.elconfidencial.com/cultura/2014-07-24/patrimonio-nacional-esige-al-museo-del-prado-que-le-devuelva-sus-obras-maestras_167118/). En tempos dunha “senda de recuperación” tan venturosa como estamos vivindo, mellor non crer as lerias de verán. Tan sorprendente conxunción informativa non se refire ao Prado e as súas coleccións -asunto nada indiferente, desde logo- senón ao director actual desta institución: Miguel Zugaza debe pisar demasiados calos e, por vía interposta, prepárannos para a súa destitución.

A verdadeira noticia de El País non é o que di suceder na xestión patrimonial do Prado, senón por que o conta -que non o di-. O seu público non ten por que coñecer en detalle a historia, máis ben complicada desta institución. Pero quen redactou ese texto, no canto de dar pábulo ao amarelismo, debería terse decatado de que esa era unha cuestión latente de sempre neste Museo desde que unha boa parte da súa colección, procedente do Museo da Trinidade (1838), viñera parar ao Prado. A incuria e dispersión dese patrimonio -unha historia nada exemplar- está ben documentada e é lexible desde os catálogos que o Museo foi publicando periodicamente desde as súas orixes. Cotexados entre si, sobre todo desde Pedro Madrazo, permiten ver, ata, a orde en que van entrando algunhas daquelas obras no Museo. En segundo lugar, en Juan Antonio Gaya Nuño, que traballou os deficientes inventarios orixinais da Trinidade, o Museo do Prado se traduce, incluso, nun dos seus de sus libros más divulgativos, Historia del Museo del Prado (1819-1976), (Everest, 1977). En terceiro lugar, está o Inventario General de Pinturas del Museo del Prado, que, en 1991, coordinou Alfonso Pérez Sánchez. Ol Tomo II versaba sobre as obras procedentes de El Museo de la Trinidad (Espasa Calpe); cuenta qué pasou desde 1870 en que se desfixo e permite contabilizar fehacentemente o control que O Prado tiña do patrimonio procedente de el cuando José de Echegaray era Ministro de Fomento, incluídas obras “sen identificar”. Para actualizar tal información -nada actual, como puede constatarse-, o escandalizado autor da noticia de El País podía ter lido algunha das Memorias de actividades que, como expresión dos obxectivos e fins que lle fixaba o art. 3 da Lei 46/2003, de 25 de novembro, había de cumprir este Museo; algunha das que fixeron similarmente os Amigos de esta Institución o, máis ilustrativa, unha sección do Boletín del Museo del Prado, titulada “El Prado disperso”. En todas estas fontes foron aparecendo sistematicamente as historias de moitos cadros detectados en dependencias máis ou menos oficiais e museos provinciais.

Que a parte máis substantiva da colección artística do Prado procede das coleccións reais tamén é de fácil comprobación. Desde o primeiro catálogo do Museo, o de Luís Eusebi en 1719 -traducido ao francés cando os soldados da Santa Alianza viñeron restaurar a Fernando VII o seu poder absolutista, e puidesen entendelo-, é factible saber, ata, en que palacio estivera anteriormente. Non abondan, con todo, para entender como o que fora “O Museo Real”, cuxos catálogos primeiros se editaron na Imprenta Real, e montouse e sostivo durante un tempo con orzamentos ligados á súa intendencia palaciega, modificou o seu estatuto xurídico con motivo da Revolución de 1868 e os seis anos seguintes. O sucedido nese breve tempo é imprescindible para comprender como esa riqueza artística entrou na dinámica das nacionalizacións -ou diversas desamortizacións-, e cunha formulación cívica nova, próxima á Revolución de 1789 en Francia. Para coñecer mellor este asunto, é conveniente ler a un dos que levaron boa parte dos intereses económicos de Isabel II na transacción, Francisco Cos-Gayón, en: Historia jurídica del patrimonio real (Madrid, Imprenta de Enrique de la Riva, 1881). Á hora das consideracións legais -e das catalogacións subseguintes-, o Prado e os seus recursos han ir por vías independentes das seguidas polo “Patrimonio Nacional do Estado” e a funcionalidade que este, segundo a súa lexislación orixinaria, debía ter. Revolver agora no tracto rexistral orixinal de cada unha destas obras -e zarandear pasados acordos subscritos entre Patrimonio e Museo-, é unha formulación leguleia nada beneficiosa para ambas institucións. Esa dinámica explicaría que as actas de regularización de depósitos, de 1998, estivesen sendo denunciadas de malos modos, despois de que, a táboa do descendemento polo menos, estivese custodiada polo Museo desde 1936, cando o risco que correu o Patrimonio artístico foi tremendo.

Se é verdade que os directivos de Patrimonio reclaman cadros do Prado -como relataba Peio Riaño en El Confidencial-, deberían pensalo mellor. Unha cousa é o que se dixo que ía custodiar e expoñer o Museo das Coleccións Reais cando se iniciou e outra o relato que agora parecen querer contarnos. A situación actual destas pinturas no Prado está moi consolidada na memoria colectiva española e estranxeira, e o descapitalizaría para afortalar a identidade do advenedizo, deseñado -segundo parece- para idealizar os gustos artísticos dos monarcas españois, desde Isabel a Católica ata Juan Carlos I. Volveríase así, en realidade, a ideas que presidiron o discurso museolóxico do Prado no XIX, onde houbo unha galería de retratos reais e, ademais, un salón de Isabel II e outro de Alfonso XII, xusto naquela Restauración. Xa postos, que non se corten: restablecer aquela proposta esixe máis radicalidade. Para ter todos os fitos significativos da pomposidade cortesá no museo das coleccións reais, deberían negar toda a historia do Prado desde 1819 ata hoxe; decretar especialmente unha damnatio memoriae ao Sexenio Revolucionario e todo o tempo posterior; e tratar de revivir, na medida do posible, o que fora chamado Museo da Trinidade de que poderían facer titular á Igrexa. De paso, tamén deberían devolver o propio edificio de Villanueva ao destino botánico e científico para o que fora deseñado antes de que Napoleón metese nel a súa cabalería. Teriamos, deste xeito, non dous senón tres museos no canto dun e o turismo madrileño enriqueceríase con pretextos adicionais. En serio: a retirada de cadros do Prado para fortalecer o valor deste outro museo, transcende á multitude de obxectos, armas, vaixelas, carruaxes, e demais parafernalia museable. Para contar algo máis, vaise a desvestir un museo acreditado e recoñecido para vestir a outro de sorte imprecisa, o que esixe non unha escaramuza entre directores, senón un razoamento transparente e tranquilo. A estas alturas da Historia de España, habería que recordar que o propio Palacio Real tivo a consideración de “Palacio nacional” e non parece que mereza a pena entrar nun debate estrictamente ideoloxizado, co papel da monarquía por medio, que inmediatamente entraría en danza. Igualmente, habería que reconsiderar -con similar lealdade ás fontes históricas- cal sexa o papel dos Borbóns cando unha boa parte do seu patrimonio pictórico foi a parar ao Prado non por doazón graciosa, senón porque lle foi pagado e compensado a Dña. Isabel II, ata cambiar o propio nome do Museo en “Museo Nacional”. Quérese reescribir agora, ás agachadas, a súa historia e o seu sentido e, en paralelo, reorientar os do Patrimonio Nacional, nado para diferenciarse do estrito “patrimonio real”?

Queda unha explicación, como única interpretación coherente desta conxunción de “noticias”. A pista pode estar na historia dos directores do Prado, nunca tranquila. O relativamente recente caso de Calvo Serraller, que apenas durou un ano á fronte deste Museo, entre 1992 e 1993 -e non foi o único con mandato tan breve-, é, sen ser único, moi significativo. Zugaza é o noveno director desde os inicios da Transición se incluímos no cómputo a Xavier de Salas (1971-1978). Miguel Zugaza, que veu a culminar boa parte da modernización iniciada con Luzón (1994-96) e Checa Cremades (1996-2002), fixo un duro traballo desde 2003. Once anos nesta institución é un récord na historia do museo: malia os intensos cambios políticos habidos neste tempo só foi superado, dentro do século XX, por Álvarez de Sotomayor (1939-1960) -que xa o dirixiu entre 1922 e 1931. As dificultades do posto son moi variadas e, actualmente, é posible que se incrementen a conta de diverxencias conceptuais entre os integrantes do Real Patronato que vixía e orienta os orzamentos, directrices e compromisos da institución. Non é fácil coordinar perspectivas tan distintas como poidan ter empresarios e políticos con plurais concepcións dos proxectos culturais. Casalos, ademais, cos variados criterios de especialistas na Arte e a súa historia -esa disciplina en baixa universitaria e residual nas outras etapas do sistema educativo- roza a perfección. Os contrapostos modos de entender a actividade artística e a museoloxía -en concreto, o “logos”, non só o logo, do Museo do Prado- e unha historia tan cargada de sentidos dispares, bastan para tirarse os trastos á cabeza. Únase a todo iso o nervioso afán demostrativo que, en vésperas electorais, empeza a render nas altas esferas administrativas, e terase o cadro moi probable de apetencias e loitas de diverso calibre pola visibilidade dese cargo. Téñanse en conta, en fin, as demandas turísticas: entre os datos de relevo que este preeminente sector económico esgrime, pesa moito que o museo madrileño máis visitado sexa o do Real Madrid, cando os turistas con poder adquisitivo medio-alto deberían significarse, ante todo, por entrar no Prado.

Se cunde a idea de que van a polo actual director, será lamentable. Ten no seu haber méritos tan relevantes como configurar unha reordenación da colección permanente -moito máis lexible do que nunca foi-, tela dotado dunha visibilidade moi atractiva e, para maior abondamento, que recoñecésemos con normalidade a sinalética corporativa do Museo, tan sobria e moderna. Súmenlle que conseguiu practicamente autofinanciarse, ter un centro de restauración e investigación moi prestigiado e, ademais, unha comunicación social moi dinámica, en proceso de actualización constante. Se, ademais, se formalizara o cambio de destino dalgunhas obras significativas da colección actual do Prado, o queixume habería de ser máis profundo, pola banalización profunda a que estaremos xogando; da mesma factura que aquel desmedido afán por multiplicar museos de arte contemporánea sen pensar na obra de calidade dispoñible e asequible que albergarían, nin, con frecuencia pasmosa, se conterían algo. Estas políticas demostrativas de provincianismo berrón son mortais para a coherencia e dignidade dun país serio: tampouco en arte é fácil consolidar unha marca.

Dun ou doutro xeito, pois, segue sendo actual unha conferencia que, en 1979, pronunciou Xavier de Salas: Que é o Prado? Na carátula do folleto, o icónico “Cabaleiro da man no peito” sostiña unha gran interrogación na man. Eran case os inicios da recente democracia, e ben vale agora mesmo para seguirse interrogando sobre o sentido actual desta gran pinacoteca -“nacional”, no sentido cívico primeiro que tivo esta palabra- de todos os españois. Na “firme e intensa” recuperación que algúns outean ¡ollo e máis ???!.

TEMAS: Museo Nacional do Prado, Rogier Van der Weyden, Patrimonio Nacional do Estado, Museo das Coleccións Reais, Museo da Trinidade, Fernando VII, Isabel II, Miguel Zugaza, José Luís Díez, Luís Eusebi, Pedro Madrazo, Xavier de Salas, Juan Antonio Gaya Nuño.

Manuel Menor Currás

Madrid, 03/08/2014

María Antonia Iglesias e a memoria educativa da IIª República

Acaba de falecer en Nigrán esta xornalista de ascendente ourensán que, entre os seus libros, deixounos unha boa aproximación ao quefacer dos mestres da República.

A morte adoita suscitar consensos inesperados e silencios elocuentes. Moito máis se se morre relativamente cedo e tras unha sobresaliente presenza nos informativos de TVE e en medios moi destacados ou por ter tido rifas soadas por tales razóns. Glosas suficientes xerará esta xornalista, nacida en 1945 en Madrid, que seguramente confirmarán este principio. Tan só quixera recordar -como docente- un dos libros que, durante un tempo, levouna por diversos puntos de España, incluídas algunhas Facultades de Pedagoxía, para difundir o coñecemento de algo insuficientemente valorado nos medios e, tamén, en bastantes círculos de poder. Era 2006 e, baixo o título Maestros de la República: los otros santos, los otros mártires, Mª Antonia facía públicas 10 historias “heroicas” de mestres de diversos pobos de España. Co formato de entrevista, cada unha destas vidas perdedoras emerxía a través do testemuño dos que os trataron de cerca: amigos, descendentes e, sobre todo, alumnos. As reconstrucións a partir das vivencias dos achegados deixaban unha sensación mixta, de perda e gratitude, que, logo de tantos anos transcorridos desde a guerra, soaban a homenaxe e reivindicación. E a diferenza cos outros mortos españois daquel tráxico acontecemento, tan homenaxeados: “Quen canonizaría algún día a estes outros santos, a estes outros mártires, que foron os mestres republicanos e que nunca entrarán no santoral nin na memoria da Igrexa? Quen falaría deles? Quen lles recoñecería o labor xeneroso e exemplar que levaron a cabo con tanto esforzo e sacrificio?” -preguntábase a autora.

O libro introducía cada capítulo con prólogos de persoas relevantes a modo de aval, aínda que o libro non o necesitase, pois se sostiña por si mesmo. José María Maravall, Xosé Manuel Beiras, Luís Mateo Díez, Manuel Vicent, Javier Cercas e Luís García Montero, entre outros, dábanlle á autora máis autoridade para cualificar como «xusta e fermosa» a traxectoria destes “santos e mártires” que soportaran a calumnia, a persecución e ata a morte, por empeñar as súas vidas en achegar luz e liberdade aos que naceran para a sumisa ignorancia. Merece a pena transcribir unha pequena parte do que, no seu, dicía o que fora ministro de Educación entre 1982 e 1988, J. Mª. Maravall: “O obxectivo de acabar co progreso educativo e cultural foi fundamental na insurrección do 18 de xullo de 1936 [...] No caso das matanzas sistemáticas de mestres ao desencadearse a Guerra Civil española, razóns políticas guiaron as crueldades persoais. Por detrás dos asasinatos, da crueldade, a dor e o medo, existía a política do franquismo: unha campaña sistemática de erradicación da política educativa e cultural da República. En 1937, José Pemartín, xefe do Servizo de Ensino Superior e Medio, declaraba o seguinte: «Talvez un 75 por cento do persoal oficial ensinante traizoou -uns abiertamente, outros solapadamente, que son os máis perigosos- a causa nacional (...). Unha depuración inevitable vai diminuír considerablemente, sen dúbida, a cantidade de persoas do ensino oficial». En nove provincias das que existen datos sistemáticos, foron executados en torno a 250 mestres. E 54 institutos públicos de ensino secundario creados pola República foron pechados. Por riba, en torno a un 25 por cento dos mestres sufriron algún tipo de represión e un 10 por cento foron inhabilitados para sempre. En Euskadi e Cataluña, todos os mestres do ensino público foron dados de baixa e tiveron que solicitar a súa readmisión a través dun custoso proceso. A abafadora maioría das execucións de mestres ten lugar ao comezo da Guerra Civil, entre xullo e outubro de 1936. Todos os episodios son desapiadados”. Non só o citado por Maravall -autor de Que es lo nuevo (1938)-, senón outros moitos entre os que cabo destacar a Romualdo de Toledo, Pedro Sáinz, Enrique Suñer, Alfonso Iniesta ou Enrique Herrera Oria instigaron a traumática persecución cos seus escritos, a súa influencia e os seus cargos.

Mª Antonia non inventaba nada: cando ela escribiu o seu libro, o sistema educativo republicano xa fora sacado do desdén desmemoriado. En 1999, por exemplo, a película de Luís Cuerda, A lingua das bolboretas, con guión de Azcona e Manolo Rivas -autor dos contos que serviron de base- divulgouno amplamente. De xeito moi rigoroso, publicáronse, igualmente, abundantes testemuños documentais sobre a educación pública que a Constitución da IIª República quixera construír. Merece a pena acordarse dalgúns deles, especialmente do estudo de Mariano Pérez Galán, pionero, en 1975, en recuperar -logo de 40 anos de esquecemento institucional- o legado pedagóxico daqueles breves anos: La enseñanza de la Segunda República. Tamén, algo máis tarde, xa en 1984, o de Alicia Alted Vigil, Política del nuevo Estado sobre el Patrimonio cultural y la Educación durante la Guerra civil española, onde podía verse moi explícito o traballo que se tomarían os golpistas, desde o inicio da súa “cruzada”, para modificar radicalmente o panorama educativo español. A conciencia crítica en torno ao que nos ensinaron nese tempo do franquismo, viña tendo, de tempo atrás, canles levemente entornados a través de “Cuadernos para el Diálogo”, tanto no seu formato de revista como a través dalgúns libros que foron publicando baixo a protección aperturista de Joaquín Ruíz-Jiménez, mentres os sindicatos empezaron a mobilizarse xunto aos MRPs, líderes na recuperación da memoria cos seus cursos de verán. A tese de Tamar Groves en 2009, El Movimiento de Enseñantes durante el Tardofranquismo y la Transición a la Democracia 1970-1983, é moi valiosa respecto diso, igual que a documentación dos Colexios de Doutores e Licenciados, coa súa “Alternativa por una reforma democrática de la enseñanza”.

No circuíto universitario, anterior ao libro de María Antonia, Viñao Frago xa viña estudando, desde 1988, a “modernización” a través da escola (para todos). Alejandro Tiana investigara boa parte dos antecedentes en que se inspirou a política educativa da República: a súa tese doctoral (publicada en 1992) viraría en torno a estas cuestións. Manuel Puelles, pola súa banda, gran especialista en políticas educativas e autor de Educación e ideología en laEspaña Contemporánea (1991), volvería presentarnos en 2009 os valores diferenciais de ambas etapas -a repúblicana e a franquista- en: Modernidad, Republicanismo y Democracia. Una historia de la educación en España (1898-2008), prestando particular atención á secuencia lexislativa ata agora mesmo. Da explícita represión exercida sobre os mestres e profesores, non só tiñamos referencias literarias a través de Josefina Aldecoa ou Xullo Llamazares, senón tamén desde o descubrimento, nun Instituto de Burgos, de documentación que detallaba a represalia levada a cabo naquela provincia: Jesús Crespo e outros compañeiros lograran dar á imprenta, en 1987, Purga de maestros en la Guerra civil: la depuración del magisterio nacional de la provincia de Burgos. Logo, en 2001, apareceu o detalle do sucedido en Málaga, nun libro de Mª del Campo Pozo, La depuración del magisterio nacional enla ciudad de Málaga (1936-1942). En 2004, Carlos de Dueñas e Lola Grimau publicarían La represión franquista de la enseñanza en Segovia. Pola súa banda, Francisco de Luís Martín, ao estudar a Historia da FETE-UGT -sobre todo no período 36-39-, deixara constancia (2002) de como algúns dos seus líderes sindicais fundadores foran perseguidos ou mortos tan só por selo. E, por estes mesmos anos, anteriores ao libro da xornalista falecida, xa apareceran dous grandes traballos, de conclusións prácticamente definitivas. No de Francisco Morente Valero, de 1997, La escuela y el Estada Nuevo: La depuración del magisterio nacional (1936-1943), facíase visible o metódico aparello normativo e estratéxico creado para desprestixiar, castigar ou eliminar de raíz canto soase a escola republicana, xunto ao exhaustivo reconto do acontecido ao total do magisterio público deses anos, coas penas e castigos inflixidos aos pillados fóra do xogo dos golpistas (desde antes da guerra). De igual cariz, pero referido á Universidade, era o que, en 2005, mostraba a tese doctoral de Jaume Claret, La represión franquista en la universidad española, en que se basearía o seu libro: El gran desmoche, en Crítica. Baste sinalar, como exemplo do desastre que este estudo certificaba, que, de 600 catedráticos que había en 1936, en 1940 quedaban tan só 380.

O libro de Mª Antonia Iglesias, con todo, ademais de poñer en linguaxe xornalística divulgativa este atropelo sistemático e de gravísimas consecuencias para o noso pobo, tiña outras virtudes. Puxo de relevo que non todas as políticas educativas eran iguais, permitindo ver como un sistema de boa educación democrática require esforzo e investimento continuados. Que non vale calquera cousa, por moita verbalidade que se empregue para aparentar o que non hai: ao poñer o acento nas personalidades dos seus entrevistados puxo en primeiro plano -de xeito moi vivo- as calidades indispensables que han de ter os que decidiron dedicarse a este duro e esixente traballo, e tamén deixou patente que con levitacións políticas institucionalizadas, pero descomprometidas coa cidadanía, non se chegaba moi lonxe. Agora que nos atopamos nunha etapa de xogos mediáticos en torno á “calidade” educativa -e cunha nova lei que se atreve a autoxustificarse con esta pretensión- non estará de máis telo en conta na circunstancia deste óbito. Neste terreo da educación todo está cargado de sentido. Incluso unha cousa tan aparentemente inocente como os libros de texto escolares -estudados por algúns dos autores mencionados- son máis que o que o Florido pensil, de Andrés Sopeña, mostrou con humor en 1994. Esa forma intelixente de mirar procedía dunha ardua tese onde quedaba explícito o uso perverso da escola. Anos máis tarde -e por cinguirnos tan só a un dos campos máis significativos dos libros escolares-, Emilio Castillejo mostraríanos explícitamente a mitificación, lexitimación e violencia simbólica que rezumaban os manuais de historia na etapa franquista. A pegada carencial que o franquismo xerou ao privarnos dos mestres e profesores que pretendía xeralizar a República, abarca varias xeracións de alumnos e profesores, en diversas frontes.

Outro libro recente (SÁNCHEZ, Elena e outras, 2012) -potenciado por un documental homónimo de Pilar Solano en 2013-, con título máis delimitado en torno Las maestras de la República, tratou de fixar a nosa atención na transformación social que, desde a educación, trataron de levar a cabo as nosas mulleres; a igualdade pola que arriscaron as súas vidas no traballo docente. O compromiso comunitario, a que tamén este traballo último remite, non debería seguir sendo excepcional na España democrática. Cando entón o normal se transmuta en especial, é que os nosos dereitos e liberdades democráticas están en risco. Doutra banda, o recordo do libro de Mª Antonia, non pode obviar que, nos anos 77 a 79, os mestres perseguidos durante o franquismo tiveron algunha presenza no noso parlamento cando iniciabamos a democracia, (como pode verse en: http://www.forodeeducacion.com/numero9/011.pdf .), nin tampouco que, desde entón, quedaron aínda pendentes demasiados asuntos a reconciliar no recordo colectivo, en educación e noutros ámbitos do público. En tal contexto, se o valor da investigación histórica -e o que poida achegar o libro desta xornalista agora añorada- servisen para algo, o recordo dos esforzos que tantos fixeron para que este país fose mellor, debería guiarnos para deixar ao carón teimas prepotentes que só nos distraen. Centrarnos en que facer para lograr unha boa educación para todos, dentro dun contexto cultural democrático esixente, podería ser a mellor tradución do noso recoñecemento. Grazas, en todo caso.

TEMAS: Mª Antonia Iglesias, Mestres da República, Depuración de profesores, Represión franquista, Historia da educación, Educación e ideoloxía, Políticas educativas.

Manuel Menor Currás

Madrid, 30/07/2014