Cara á paranoia colectiva

As regras de xogo non son as mesmas para todos; a confianza ante o futuro baila segundo a música de quen toque.

Entre os humanos, un amplo grupo adoita desconfiar de cantos na súa contorna lles achacan pór en perigo a súa existencia, a súa comodidade e acendradas opinións. Á súa vez, estes recean profundamente deles e acúsanos de todo, xerando hostilidades encamiñadas a illalos e a que cantos os oian sintan crecente desapego e frialdade. Uns e outros evidencian un profundo trastorno que, a efectos de convivencia colectiva, é afección preocupante; non facilita a colaboración en obxectivos comúns, senón contratempos prexudiciais para todos.

Os escenarios da diverxencia multiplícanse e, mentres nalgúns brilla a carencia de argumentos, noutros o balbordo aprópiase da escena. Estes casos son máis preocupantes por afectar intensamente á cotidianidad. Non só pretenden derrotar ao adversario con independencia da verdade -como adoitan facer os ben dotados nas artes sofistas-, senón que botan man da ofensa groseira que ataca inmisericorde e apela a canto poida inxuriar ou ferir, nunha espiral que pode ser difícil de controlar. Cabería en tales momentos un estoicismo capaz de restar importancia aos insultos, como cabe así mesmo elixir os tempos e espazos en que os interlocutores poidan disentir entre si, pero hai situacións en que é imposible facelo educadamente. É conveniente, mesmo, estar preparados. Cando a verdade e o coñecemento, o enxeño e a curiosidade son varridos da escena pola grosería, non está de máis ter a man as recomendacións que Schopenhauer deixou sementadas na súa obra; foron recompiladas como A arte de insultar, poden axudar a neutralizar toda fatua superioridade chulesca e, manexadas como graduable cuestión de honra, son apropiadas fronte a cuantos pretenden erixirse en árbitros do amolo.

Estes días púidose constatar como en Doha, en Xerusalén e Gaza, en Arxentina e Países Baixos, no Congreso de Deputados e en Comunidades como a de Madrid, o debate público estase enrareciendo a base, non de propostas razoadas que traten de resolver problemas, senón esgrimindo palabrería enxeñosa, de aparencia atrevida e, con frecuencia, radicalmente insultante, que apela ás máis charramangueiras emocións. Os que teñen máis poder nos medios e controlan os mecanismos das redes sociais, parecen levar máis razón, sen que realmente teñan ningunha. As súas leccións de raposería oportunista non adoitan ser necesariamente útiles para o exercicio xusto dos dereitos de todos, e menos cando os sofismas que manexan, cada vez máis brutalistas, son sofisticados.

Entre o optimismo e o pesimismo

No debate sobre a recente proposta da lei sobre amnistía que acaba de iniciar a súa andaina no Congreso, tras a aparente humillación e vergoña que a oposición procurou mostrar, non cesaron de ouvirse apelativos e suxestións de desprezo cara aos proponentes. Motivo: non ter os votos suficientes para tombala. Veremos ao longo dos dous meses que poida durar o trámite, o reverdecer da rabia baixo distintas formas de enfado e animadversión; a gama entre o sutil ou o groseiro insulto está xa moi desenvolvida desde o mes de xullo. Doutro lado, os defensores da lei, deberán empregarse a fondo para contrapesar esta avalancha de argumentos ad hominem e ad personam, de modo que o ben xeral e a convivencia colectiva queden máis razonablemete defendidos. Co simplista recurso do “e ti máis” recorrente, non teñen sinxelo elevar o ton cara a unha racionalidade intelixible, capaz de elevar o ánimo cara ao optimismo.

Do escenario palestino, onde o agravio cometido por Hamás cobrouse máis de 18.000 vítimas, xa se superou amplamente a vella lei do talión e as vinganzas que o Libro de Josué relatou contra todos os vencidos ao Leste e ao Oeste do Jordán: “Eu arroxarei da presenza dos israelitas a todos os habitantes da montaña, desde o Líbano a Misrefot ao occidente…” (Jos. 13.6). Desde aquel século VII a. C. até hoxe, choveu moita historia, non só sobre esas terras, senón tamén no plano xurídico. A Declaración Universal dos Dereitos Humanos?un dos acordos máis importantes da Humanidade- é do mesmo ano que o novo Estado de Israel: 1948. A noticia do alcance do Holocausto era recente, e Israel entrou na ONU un ano despois, pero parece que esta historia do século XX non servise demasiado para unha igualdade reguladora do xusto ou inxusto. Toda a ética que transpiran os dous meses últimos é que non é profesional que os soldados vitoriosos divulguen vídeos do tratamento pouco humanitario aos vencidos. O que diga a ONU conta coa protección oportunista do ben e do mal que EEUU administra a conveniencia. Imposible elevar así o optimismo democrático, pondo como espantallo, ademais, os acontecementos que protagoniza Rusia en Ucraína. Evidénciase deste xeito que o fin do Estado prosegue ancestral: no canto de é protexer aos individuos uns doutros, ou o ben de todos eles fronte a inimigos externos, só contan como engrenaxe nunha roda maior que ninguén controla, nin ten interese en controlar.

Parecida sensación produce o que estes días se ouviu en Doha, un lugar máis interesado en alargar o uso de enerxías fósiles como o petróleo, que en reducilas. Que os científicos claman porque se retardan as súas advertencias sobre as emisións de CO2 e a deterioración climática acelérase? Que lle imos  facer! Alguén ten que aguantar para que a expectativa de crecemento do PIB sexa infinita: as curvas estatísticas han de seguir sendo ascendentes. Desestabilizar a marcha da Santa Economía é perigosamente ideolóxico: altera a súa inclinación “natural” a privilexiar a sempre sacra propiedade privada do 1% da Humanidade. Para o outro 99% de terrestres, de baixo percentil na repartición de recursos dispoñibles, pode resultar brután e insultante, pero non importa. Non contan como non sexa para soster “a man invisible do mercado”. Quen non sexa optimista ante o que hai, é que non captou a importancia de brillar ante os demais.

Enténdeno mellor quen, impertérritos, envíanse chíos de admiración ante as luminarias led das festas do Nadal; as tiras da lotaría ponlles en disposición, ademais, de facer crecer o optimismo. Doutra banda, os admiradores da cultura do pasado non o teñen fácil para un cambio de horizontes; os argumentos froiteiros, tan cerriles este ano, teñen no Inferno de Dante, un bo catálogo de crueis barbaridades, sen escrúpulos para o deshonor.  

MMC (Madrid: 13.12.2023)

O Informe PISA de novo

 

Mostra un relevo de gran interese para afrontar as grandes cuestións pendentes en Educación desde antes de a CE78

Desde 2002, a OCDE informa periodicamente aos seus países membros  acerca da eficiencia do seu sistema educativo. Ademais dalgúns datos xenéricos, de interese para a análise contextual dos datos, atende principalmente a tres campos: Comprensión lectora, Ciencias e Matemáticas. Os resultados que onte se deron a coñecer responden á situación de hai un ano, en que os enquisados eran adolescentes do final da ESO, entre os 15 e 16 anos.

 Sobe e baixa na clasificación

Os xornais tiveron material para titulares de primeira páxina; as seccións de cultura construíron con rapidez un artigo, moi amoldable, por demais, ao preconcepto ou prexuízo da liña editorial do medio. Por iso é polo que os seus titulares sexan tan variados, axustados non tanto ao que de interese diga o Informe, canto ao que se queira ler nel. Aseméllanse estreitamente aos relatos dos adestradores de fútbol despois dun partido; contan só en parte o acontecido no campo de xogo e, segundo lle fora ao seu equipo, tratan de consolidar unha liña de acción.

Neste modo simplista de mirar, o sistema educativo dun país queda definido polo resultado dunha curta proba conxuntural. Sobe ou baixa na clasificación final, igual que os equipos de fútbol e, como eles, mellora ou empeora segundo a posición relativa que ocupa. Se ademais se compara a clasificación última co de tres anos antes, arguméntase se a educación escolar mellorou ou empeorou. Agora ben, deducir  con este tipo de lectura dos datos estatísticos destas probas que a educación dun país é boa, mala ou peor, ademais de inútil para a súa mellora, adoita ser parcial e inútil. Un sistema educativo é moito máis que o que dá de si unha proba e uns alumnos conxunturais.  E ademais, o indubidable valor que ten o Informe, lido inadecuadamente, en nada beneficia aos xestores do sistema, os profesores, a quen os seus directores de centro ou Consellerías autonómicas adoitan  incomodar despois contraditoriamente, obrigándoos a actuacións afastadas do sentido da educación. Esta directiva queda ben ao negocio educativo; á escola propiamente tal distórcea coa síndrome obsesiva dos resultados.

Hai prensa que se presta a estes simplismos pola súa  facilidade para ser entendidos nun chío, pero por moito que uns digan unha cousa e outros digan o contrario, todos perdemos, mentres se deteriora interesadamente o complexo sistema educativo español. Este xornalismo emprega este sobe e baixa seareiro para meterlle un dedo no ollo ao ministro do ramo ou ao conselleiro autonómico correspondente se non son da súa corda e, de paso, salta de xúbilo con quen, no exercicio do poder político, parecen mellor parados na posición estatística.  Con todo, como país, tería máis beneficio público analizar os datos conxunturais destes informes tendo en conta, ante todo, as cuestións complicadas que traslocen. Cando reiteran que seguen sen resolverse, adoitan ser, ademais, as de maior relevancia de fronte ao presente e futuro cidadán.

Comprensión lectora

Como repetiu moitas veces Julio Carabaña, grande experto no que dan de si os Informes PISA,  o que de verdade miden é a LITERACIA, é dicir, as competencias para aplicar coñecemento a unha cuestión no momento en que se expón o cuestionario. Agora ben, esa bagaxe cognitiva que mide, coa súa capacidade de relacionalo de modo práctico, non é só froito do que a escola fose capaz de desenvolver nos procesos educativos. Tamén acumula, e ás veces de modo máis determinante, o capital cultural dos enquisados desde antes de nacer; o ambiente familiar, as características socioeconómicas e culturais –diferenciais- onde crecese cada neno ou nena tamén están aí cando se enfronta a esta enquisa con quince ou dezaseis anos.

É relevante, sen dúbida, o descenso xeral do Informe PISA deste ano e éo tamén que, comparativamente, o do alumnado español non  fose tan pronunciado como os doutros países. Non deixa de ser mal resultado que baixase en comprensión lectora 22 puntos; é competencia principal, previa á súa aplicación aos outros dous que se atenden. De todos os xeitos, simplemente por autonomías e segundo pertenza á redes pública ou privada, advírtense grandes diferenzas entre os distintos alumnados que conviven en España, e tamén ha de terse en conta que a enquisa fose levada a cabo pouco despois da COVID-19. Tivo gran relevancia a disposición de medios dixitais, sobre todo para a atención on-line das cuestións das materias, aspecto este destacable, sobre todo, nos centros públicos; se non os tivesen, cando máis necesarios eran ante a grave continxencia, serían peores os resultados, e moito peores nestes centros, máis carenciais.

Ao comezo do curso 21-22, rebaixado sensiblemente o risco da pandemia, en moitas comunidades aqueles medios e recursos escolares contraéronse onde adoitaban, resaltando de novo a diferenza entre centros públicos e privados. Hoxe, no conxunto de España, a erosión dos centros públicos vai en aumento, e non só en Infantil pola crise de natalidade, senón tamén en Primaria e Secundaria; mesmo en Formación Profesional, creceu a rede privada. Na variable distribución territorial desta tendencia diferenciadora, a cidade de Madrid reitera o favor crecente que os xestores dos recursos públicos prestan ao crecemento das prazas escolares privadas e concertadas (60% do total). Cidadáns ben posicionados benefícianse diso sen necesitalo, e os mal situados en percentiles de renda e capital cultural son discriminados. Todo docente sabe que se coñece o barrio onde vive un mozo ou moza e os estudos dos seus familiares inmediatos, o seu futuro xa está en gran parte determinado: a maioría de escolas e institutos públicos non teñen os recursos para atendelos como merece o dereito universal á educación. Dito doutro xeito, que o que, entre outras cousas, mostra ante todo o Informe PISA é que España segue en 2023 con situacións non moi distintas das que, a escala máis cutre, tiña antes de a CE78: mediados dos anos sesenta, a propia OCDE fixo os seus primeiros informes sobre a educación española, incluído o que precedeu á LXE en 1970. Neste momento, un  27% dos seus mozos de entre 25 e 35 anos noncursaron nin Bacharelato nin FP. Este dato, segundo contaba hai poucos/pouos meses outro Informe de indicadores educativos da OCDE, era levemente mellor que en 2011, pero peor que a media do 14,1% do conxunto de países da OCDE, por máis que aquí tivésemos máis horas de clase. Despois de 45 anos, debería ser hora de revisar esta mediocridade estrutural.

TEMAS: Informe PISA-2023.- Educación pública.- Dereito á Educación.- “Calidade educativa”.- Educación e nacemento.

MMC (Madrid: 06.11.2023).

Voces ou palabras

 A solemne apertura da XV Lexislatura mostra que o diálogo será difícil; asvoces e xestos de mala educación” téñeno máis doado.

A distinción entre “voces” ou “palabras” fíxoa xa Aristóteles cando escribía A Política (século IV a. C.). Algunha outra vez saíu nesta columna a pasaxe I, 1, en que dicía que “a voz” é máis propia dos animais: segundo el, a Natureza non fai nada en balde; só o home, entre os animais, posúe “a palabra”, pero mentres aquela indica a dor ou o pacer, e por iso téñena os outros animais para indicarse estas sensacións entre si, “a palabra” existe para manifestar o conveniente e o daniño, así como o xusto e o inxusto, o sentido do bo e o malo” e demais apreciacións que ao home sonlle “fundamentais para a vida comunitaria, a casa familiar e a cidade”.

Á luz do que oímos un e outro día en asuntos políticos –é dicir da cidade de todos-, hai demasiados cidadáns metidos en política a quen lles gustarían regras distintas das constitucionais: vocean pero non din palabras valiosas para a convivencia. Deles tamén di Aristóteles que, “aínda que o home perfecto é o mellor dos animais, tamén é verdade que, apartado da lei e a xustiza, é o peor de todos”.

Pedagoxías non só infantís

Desde a democracia ateniense á actualidade, houbo moitos avances no coñecemento que temos acerca das capacidades cognitivas e emocionais que aprendemos ao ver nos animais. Despois de servirnos deles para todo, incluídas experimentacións farmacolóxicas e calidades terapéuticas, cambiou nosa estima polos mesmos e os seus dereitos, e ata nos seguimos servindo deles para nutrir fábulas didácticas desde antes de Esopo e mostras pictóricas de rango simbólico. Os símiles entre determinados trazos físicos ou condutuais dos animais con humanos foron fonte de inspiración para artistas diversos, de modo que baixo a lupa do tópico asignado ao burro, ao porco, ao raposo, ao ourizo, á formiga, a abella, a galiña, o sapo e similares, imaxinamos bondades e maldades, vicios e virtudes dos nosos semellantes. Os títulos de libros,alegorías e parábolas –incluídas as máis famosas do Evanxeo-, e tamén de relatos, contos infantís, chismes e faladurías que nutren a vida cotiá, están dispostas desde moi antigo para o noso uso, gozo, maledicencia, consolo e metodoloxía didáctica. De todo hai neste amplísimo catálogo zoolóxico do que botamos man sen reparo, tanto para a ampliación da comprensión do ben que convén á comunidade, como para ferir e rexeitar a quen co seu comportamento é visto como abominable.

Nos últimos tempos, a efectos de quedar coa audiencia tamén abundan outros símiles e metáforas, como “a froita” –sonora aliteración de torpeza solemne- ou “o maleteiro do coche”, como espazo apropiado para retirar a alguén de no medio. Ao ritmo que vai o sucio mamporreo político dalgúns/as malfalados/as, non sería raro xa que empezase a ser usual no Parlamento o sistémico emprego da literatura de animais, imitando a de memes nas Redes, e que, día a día, o espazo da Soberanía popular se pareza cada vez máis a un galiñeiro, ou a calquera outro dos cortellos das casas agrícolas. É dicir, que algunha razón levaba Aristóteles para animar ao bo uso da palabra no canto de imitar as voces e balbordos dos animais -por moita dor que xere un adversario-, e que a conversación democrática vire ao redor dos argumentos en defensa ou refutación de se é xusta e apropiada calquera decisión que pretenda arranxar un problema.

Exemplaridade?

No inicio desta XV Lexislatura, a talle dos debates non brilla precisamente polos razoamentos sensatos nin pola altura de miras dos falantes. Non é que na anterior fose máis elevada e brillante, pero sobra vocerío cando, ademais, anímase a que prosiga na rúa con falsos pretextos. O que augura esta animosidade non é madurez, senón regresión evolutiva; é moi alto o desvarío verborreico entre quen debería respectar as institucións e ser exemplo para a cidadanía que os votou.

Cando falen de deterioración da democracia, non digan que é algo ambiental, vindo dos Trump, Bolsonaro, Netanyahu, Milei e similares, ou do mal uso social das Redes. Non responsabilicen tampouco á educación, coma se os docentes fosen os que ensinan aos seus alumnos mal comportamento e peores maneiras. Responsabilícense, máis ben, do caprichoso mal exemplo que dan co seu antollo de desgaste do sistema democrático a base de erosionar o sentido exacto das palabras. Nin a “liberdade” é o que queren dicir que é, nin unha “ditadura” ou un “golpe de estado” se parecen a este gratuíto deporte, que cada vez ten máis semellanza co de, cando nenos, diciamos palabras malsonantes como suposta rebeldía. Miguel Delibes prestou atención a este hábito infantil en Mi idolatrado hijo Sisí en 1953, pero despois da infancia a crueldade covarde proseguiu en cuantos facían gala de bizarría cos débiles, os vellos e os indefensos. A base de coller o ravo polas follas cando falan e opinan, sobran politiquerías que dan a impresión de retroceso á adolescencia para que o patio do colexio ande revolto. No seu intrépido xogo de ver quen é máis rápido e atroz coas palabras, impórtalles pouco o que sucede ou se arde o colexio. Con todo, non logran ser admirados pola súa presunta valentía e esforzo, ou por discursos trabados con argumentos consistentes e un uso decente da linguaxe.

Os seus partidarios e prosélitos máis fieis lóuvanos pola súa capacidade de soltar improperios, armar trucos semánticos e cargar cun gran sumario de agravios. Esa irredenta gramática negacionista, que noutros tempos non pasaría de “parda”, é denominada agora “peleona” e “correúda”. Adornada de vellos adxectivos, como “vergoñoso”, “impresentable” e “indecente”, non cesa de repetir o que noutrora dicían “heterodoxo”, “disidente”, “renegado” ou “traidor”. A diverxencia non se secularizou, e ao adversario están a volverlle a considerar “inimigo”; e xa dicía Carl Schmitt que os “non amigos” son abatibles. O risco de antidemocracia, a que os máis impacientes xogan en “liberdade”, anda polos parlamentos; a violencia da linguaxe é mal agoiro: a que se ceba nas mulleres, xa leva 53 vítimas este ano.

TEMAS: Diálogo político.- Confrontación e abroncamento.- Negacionismo.- Violencia verbal.- Política social

MMC (29.11.2023)

 

Multicomplicada esperanza

 Os ofendidos tratan de que os humillados tamén protesten, alleos á liberación das palabras adecuadas para dicir a realidade.

Na conversación que cada cal se traia consigo mesmo e cos demais, as eleccións arxentinas deixaron un gran desasosego. Súmase ao que, tras o 23-X, serviu de pretexto aquí para manifestacións, insultos e barbarismos hiperbólicos que –con froita ou sen froita- non dan por válida a investidura de Pedro Sánchez, nin ao Goberno que acaba de botar a andar a XV Lexislatura democrática.

Humillados e ofendidos

Segundo os promotores das protestas que encheron a Praza de Cibeles e a tamén madrileña rúa Ferraz, media España está chea de razón para cargar ao reelixido presidente todo tipo de sambenitos. Contan con instancias relevantes para recitar o mesmo credo e que o poñan de volta e media por deslexitimidade manifesta, lograr que se retire asqueado ou que teña unha Lexislatura máis complicada que a anterior. E teñen ao seu favor aos correlixionarios de Arxentina, fervorosos prosélitos de militantes USA, que é probable que volvan dar a nota, como a deu Bolsonaro en Brasil, Meloni en Italia, e dana noutras partes de Europa, onde a Internacional neoliberal do conservadurismo suma grupos máis radicais en linguaxe e desmesuras. O símbolo da motoserra vitoriosa fronte a canto respire protección do Estado expresa literalmente o que non só Javier Milei empezou a desenvolver. Personaxes da vida política española non cesan nesa intención, e non se cortan unha vez chegados a unha concellería de Concello ou a consellerías e vicepresidencias autonómicas. O recentemente electo presidente arxentino dixo que empregaría a serra e, ao final do reconto electoral, engadiu que “HOXE COMEZA ARECONSTRUCIÓN DE ARXENTINA”, para expresar por onde ía A LIBERDADE AVANZA, lema dun dos seus grupos de apoio. Se se analiza o que, case en paralelo, dixeron os líderes do PP e Vox en España, chégase pronto á conclusión da proximidade ideolóxica que anda por este país á procura do momento adecuado para facer o mesmo. A animosidade que producen no ambiente nubla a razón e préstase a acelerar a desesperanza, pero en principio chama a atención que se sentan humillados e ofendidos. Ao revés do que sucede na novela de Dostoyevski, en que os Humillados e ofendidos eran persoas que sufrían abusos das clases dominantes, quen protesta agora reivindicando supostas ofensas de quen lles gañe a partida do poder, non son nin representan aos sufridores do sistema económico, senón aos seus privilexiados. En 1861, en que escribía esta novela, a emancipación dos servos era un anhelo da inmensa maioría da poboación rusa, e dependera dos nobres, cuxa riqueza se medía polo número de “almas” que traballaban as súas terras. Expor en tales circunstancias algo que estivese aberto á esperanza ou a humanización, aínda que fóra de aire conservador como propoñía Dostoyevski era arriscado. Hoxe, cando se oe a moitos personaxes da contorna política, ofendidos pola vitoria constitucional de ideas que non son as súas, nin arriegan nada, nin lles acompaña a humillación; a súa ofendida dignidade revólvese orgullosa contra quen non coincide con eles. Dalgún modo é o mundo ao revés. Din que lles “doe España”, cando non se sabe que fixesen de interese para atender problemas cotiáns como os sobrevindos desde a COVID-19, pero tamén antes, cando ante as crises encadeadas desde 2007, recortaron os gastos sociais ata o indecible e hai sectores sociais que aínda non se recuperaron . Coinciden, ademais, en non recoñecer a anterior Historia real dos españois; a que lles interesa é estraña a calquera comprobación historiográfica e acomódase os seus  negacionismos das partes conflitivas: nin existe no que din, nin no que escriben ou mandan escribir.

Wonderland

Dado que esta onda móvese nun mundo fantasioso, vén ao caso a lectura de Alicia no país das marabillas, pois non cambia o nome das cousas e sitúaas no seu sitio. Axuda a non sentirse en planeta estraño, non precisamente marabilloso, e a facerse cargo mellor do que sucede. Como guía para oír a moitos bustos parlantes, este libro infantil de Lewis Carrol, que en 1865 criticaba o convencionalismo victoriano, serve para desintoxicarse do Wonderland que queren pintar para que, ante os múltiples problemas que esta sociedade ten expostos, pareza normal o seu balbordo infestado de sofismas. Pasaxes como o da “Raíña de corazóns” suxiren historias reais, de antollos e caprichosas. Pero talvez teña máis sentido reter o que di a Falsa Tartaruga, cando se refire á súa mestra, unha vella Tartaruga, á que chamaban “Tortura, porque era tortuosa, máis que ensinar, asañábase connosco”. Ou cando engadía que “recibiamos unha educación inmellorable… de feito iamos diariamente á escola”, para engadir enseguida: “Viamos a Lingua, con ou sen taxis, e gramática parda, e logo, as distintas ramas da aritmética: Ambición, Distracción, Multicomplicación e Diversión”. Ao preguntar Alicia que significaba “multicomplicación”, a resposta algo airada doutro dos animais reunidos deulle a entender que “se sabes o que é complicación, e non sabes tamén que as complicacións nunca chegan soas, es ben parva”. Atentos, pois, á realidade. Segundo Feijóo, o mérito de Milei é que acabou co “peronismo”, mentres que España consolídao con Sánchez. Habemos de asociar, por tanto, o marabilloso proxecto político de que é crispado adaíl, co que xa executa o irritable arxentino. En consecuencia, máis que relatar as fantasiosas ideas de cantos como el gritan descontentadizos e fan gracietas sen piedade, hanse de analizar as decisións que toman. Prestando especial atención a como tratan canto soe a servizo público, poderase ver o coidado que lle dan nos orzamentos que manexan; se se compara co que brindan a negocios privados ou concertados, confirmarase que liberdade igual para todos defenden. O 15% de recortes do PIB que se anuncianen Arxentina é unha advertencia do que volverán facer aquí as súas replicantes berrón, cuxa maleducada animosidade exhibicionista deixaría tras si unha “multicomplicada” desesperanza. Quen crea que ten dereito a unha Sanidade, Educación ou Servizos de Terceira Idade apropiados, cando necesite exercitalo será tarde.

TEMAS: Estado de benestar.- Estado de malestar. Liberdade democrática.- Recortes orzamentarios.- Servizos públicos/privatizacións.

 MMC (22.11.2023).

REVERSOS

 Entre mirar e ver sempre hai distancia, determinante sempre para actuar de modo acorde coa convivencia cidadá.

 Ata comezos de marzo estará aberta ao público unha exposición do Prado que pode ser un descubrimento para moitos. Aos especialistas en Historia da arte, restauradores, coleccionistas e marchantes, o territorio que mostra non lles é descoñecido. Aos museógrafos, tampouco; non é a primeira vez que se fai obxecto museable nin pictórico o REVERSO dos cadros, o seu parte de atrás. Non fai falta ir a Róterdan para ver como no Depot Boijmans Van Beuningen, -tan exitoso en Holanda- as obras están dispostas máis como nun almacén, todo provisional e como de paso para a súa conservación e restauración. En Valladolid, unha das últimas exposicións de éxito do MuseoNacional de Escultura Relixiosa foi Almacén (o lugar dos invisibles) en que a escultura barroca adquiriu en 2019 dimensións ben distintas das que ordinariamente ten nun templo ou nunha procesión.

 Reversos pictóricos

Ver o REVERSO de 105 obras –unha delas escultórica- procedentes de 29 museos e coleccións, é ocasión única para apreciar bastantes aspectos da produción artística e, de paso, deixar voar a imaxinación ao fío do que se ve, en gran parte novo; a montaxe está disposto sobre un fondo de intenso negro lembrando a caverna de Platón, como espazo que concentre e estimule mellor, ademais da información do reverso dos cadros, a conexión duns cadros con outros, aínda que sexan de etapas distantes. Desde a Idade Media ata o presente, pódense advertir pulsións, asuntos, miradas que poden amalgamarse nun diálogo constante dunhas a outras épocas históricas. A obra artística é en todas elas un obxecto material, do que habitualmente vemos soamente a parte máis vistosa. Agora, tamén está á vista a que mira á parede, oculta case sempre, salvo para os especialistas. Ao darlle a volta, ademais de limpar o po acumulado, advírtense , de entrada, os traballos dos conservadores para manter vivo o cadro propiamente tal, os testemuños da súa vida social, funcións e situacións polas que pasou (doazóns, propiedade, luxo, viaxes, dedicatorias, comercio, guerras e devastación), e ata as pegadas que imprimiu o traballo do pintor coa impregnación das substancias da pintura, ou porque na súa pobreza reutiliza materiais anteriores ou de mala calidade, sen que se trate de intencionada arte pobera .

REVERSO abre a mirada tamén a outros aspectos que, ás veces, están presentes nas artes. A hipocrisía, por exemplo, dos poderosos compradores de cadros; as súas dúas caras poden verse nunha pintura de aparencia inocente, como o do sueco Martin van Meytens (S. XVIII), que non oculta o vicio de que o dono do cadro gozaría en segredo; no propio Museo do Prado houbo unha sala destas características en tempos non moi afastados, como ilustran as súas guías antigas. Á súa vez, outra maneira de ver o reverso de moitos cadros pon en valor os sucesivos intentos, arrepentimentos, probas, bosquexos e palimpsestos de ideas que o pintor ensaia antes de facer a obra definitiva. E así mesmo, nun momento como o actual en que, como di Marina Garcés, é urxente cambiar o punto de vista, porque a idea que tiñamos de progreso deixounos sen futuro “e non podemos seguir perdendo o tempo”, esta exposición facilita tomar conciencia explícita das materias biolóxicas de que están feitas as obras: as teas, a madeiras, cravos, herraxes, resinas, ceras e pigmentos. Coa evolución que no paso do tempo tiveron para soportar o caruncho e outras inclemencias –incluído un bombardeo, como na Guerra tivo o Prado-, o cadro, obxecto frecuentemente moi prezado, é fráxil.

REVERSO ponnos, ademais, en condicións de advertir o ilusoria que é a pintura. Se nas Meninas Velázquez fainos, mirar ante todo, o reverso do cadro que está a pintar, ábrenos a porta a que non nos deixemos seducir polo que aparentemente vemos, o mesmo fan Goya, Van Gogh ou Rembrandt, como estímulo para que sigamos mirando e non esgotemos a capacidade de descubrir e admirar o que a primeira vista non vemos. Nesa dimensión vai tamén unha sección da exposición dedicada a descubrirnos a nós mesmos mirando. Cando un fotógrafo capta a linguaxe corporal dos visitantes dun museo desde atrás, pode mostrar asuntos de gran interese sociolóxico e cultural, baleiros, ausencias, obsesións ou preocupacións, como as da irónica fotografía de Elliot Erwitt captando aos mirones das majas de Goya, Sorprendente é, así mesmo, o espello-cadro de Pistoletto, cun Caballete con lenzo, de costas ao espectador; de finais dos sesenta. O que ao mirar o cadro vese reflectido dando a impresión de que se mira a si mesmo e que fose el un pintor, coa ilusión de que estivésemos a ver ao seu lado o que estivese a pintar. En fin, o remate –ou o principio, segundo mírese- é a traseira aparentemente baleira dun suposto cadro do tamaño do auténtico das Meninas e, sobre todo, varios trampantoxos, aos que se suma un Magritte surrealista tratando de facernos ver que o que vemos non é un cadro.

Distopías e retrotopías

Se unha das funcións primordiais con que naceron os museos foi a pedagóxica, a desconfianza do que cremos ver é un bo ensino que deixa tras si o paso polos REVERSOS desta mostra. Pode axudar a mirar con afán poético –máis que como mirones pasivos de noticiarios e Redes- o que sucede na contorna crispada actual, tan inclinado a iracundas e catastróficas distopías. Se na área de Palestina vemos de continuo o exceso de celo partidario, capaz de esquecer a igualdade dos humanos ata facer desaparecer aos distintos por razóns étnicas, históricas ou culturais, o reverso é a inhumanidade que nos acabará esmagando a todos mentres as furiosas ondas do mar seguirán crecendo. De Gaza xa non queda case nada, e Darwix preguntábase xa en Menos rosas, en 1986, se a Terra é “de todos os homes”. Tampouco desmerece o que estamos a ver en España, con persoas de traxectoria pública incitando a un “cambio cultural”, é dicir, á revolta na rúa, en institucións do ámbito xudicial e na xestión de moitas Comunidades. A fartura de unilateralidade que provocan para non perder un chisco dos seus intereses, está a chegar ao que Eric Mª Remarque poñía en boca do protagonista de Sen novidade na fronte en 1929: “Estamos de máis ata para nós mesmos”. Este REVERSO antipedagóxico do que a democracia debería ser pode verse como retrotopía, que oriente á cidadanía cara a un mundo máis vivible, como propoñía Bauman, pero esta esperanza roza o imposible.

MMC (08.11.2023)

TEMAS: Museo do Prado.- Museografías.- Emocionalidade política.- Democracia.- Violencias antipedagóxicas.

https://youtu.be/aWM47qsfoOQ

Batallas culturais

En frontes aparentemente distintas, hai idénticas pelexas para impoñer pechados criterios a conflitos e problemas.

Teñen en común a vontade de sobrepoñerse a calquera outro e, sobre todo, a calquera diálogo para atopar unha razoable saída a cuestións que veñen, ás veces, de moi antigos tempos. Sendo tantos os casos na actualidade, e tan larga a tradición desta repetitiva actitude, cabe pensar que haxa unha vontade pedagóxica de ensinar este comportamento ás xeracións actuais.

A batalla de Xericó

Desde hai case un mes, é habitual nos medios oír a persoas significativas interpretacións de feitos que, como mínimo, admiten opinións moi contrapostas. Fainas peculiares que o fagan cunha convicción –polo menos aparente- que se fai moi dura a calquera persoa que se propoña criterios imparciais de xustiza. O conflito entre Israel e Hamás en territorio palestino fai aflorar sensacións similares ás que transmiten textos antigos da Biblia. Na “Historia sacra”-materia de carácter obrigatorio para as infancias de posguerra-, a narración da batalla de Jericó (Josué,6, 1-27) mostraba tanta parcialidade co destino daqueles habitantes de Canaán -en que estaba a suposta terra prometida por Yahvé a Moisés-, como a que a súa literalidade segue tendo para moitos. O pasado 31 de outubro, despois de bombardear o campo de refuxiados de Xabalia, ao norte de Gaza, un portavoz do exército israelí desculpouse das mortes e danos causados dicindo sen remorso ningún:“dixémoslles que fosen ao sur”. E aí segue Netanyahu, xustificando coa referencia bíblica á “Terra prometida” o acogotamiento físico e psicolóxico a que somete desapiadada e indiscriminadamente a Franxa de Gaza e Cisxordania.

É a enésima batalla que Israel quere vender ao mundo como dereito xusto, sen que os demais teñan ningún. Moisés, desde o libro do Deuteronomio, 20, 10-18, séguelle servindo de guía para reconquistar unha terra superpoblada por outras xentes. A contraposición do antisionismo actual cos afáns imperialistas dos israelís de hoxe permite aos facedores de información seguir producindo todo tipo de esmerados argumentos, tramposos para unha cultura democrática, aberta e leal a uns principios comúns como os marcados pola Declaración de Dereitos Humanos. O relato da batalla de Xericó, que as escavacións arqueolóxicas non confirman, tivo ante todo unha finalidade didáctica para resaltar a importancia da obediencia aos preceptos relixiosos xudeus de que dan conta outros libros da Biblia. Ao mesmo tempo, serviu de estímulo ao nacionalismo deste pobo fronte a outros da zona entre o século VIII e o VI a. C.; segundo os expertos, este libro de Xosué tivo varias revisións textuais nese tempo, e sempre na mesma dirección.

Os “inimigos” de Aguirre

Unha “batalla cultural” vén ser, tamén, a que, supostamente estivo desenvolvendo Esperanza Aguirre coa súa rechamante presenza na última manifestación convocada por unha fundación de Vox contra a “lei de amnistía” de que tanto se está falando nesta fase de preparación da posible investidura de Pedro Sánchez. “O fin -dicía a expresidenta da Comunidad de Madrid, non pode xustificar os medios” e por iso convocaba aos seus fieis á nova cruzada ou “batalla cultural” “contra os inimigos de España”.

A curiosa visión moralizante que esta señora fai dunha sentenza con que Maquiavelo explicaba como debían levar os asuntos políticos se se quería soster o poder, pouco ten que ver coas súas propias prácticas, tan próximas desde antes do “tamayazo” ao anarcoliberalismo ou terraplanismo económico. A concepción daquela votación do 10 de xuño de 2003 na Asemblea de Madrid, co seu desenvolvemento e consecuencias, foi todo un modelo da “cultura” sociopolítica que sementou na Comunidad de Madrid, no seu partido e nas orixes de Vox. Ben vale dicir que, sen analizar as moitas decisións que adoptou nos seus anos de goberno, e nos modos de levar moitas delas, os seus fins xustificaron demasiados medios e pantomimas de rancio abolengo. Desde que se paseou por aquel ministerio de Educación, Cultura e Deportes, o seu xogo preferido fora xa desestruturar a semántica das palabras. Nunha conferencia no Club Século XXI, en xullo de 1997, esclareceu cales ían ser as liñas neoliberais da Educación con que soñaba: unha cultura en que, coa calidade como emblema, e a liberdade como pretexto, propugnaba un recorte sistemático en canto afectase a democratizar o sistema educativo e que a súa dignidade estivese ao alcance de todos. As camisetas verdes que se ven por Madrid cando hai manifestacións, aínda saben das truques que, para tratar de frear as súas imposicións clasistas, puxo en práctica contra cuantos esixían un freo aos seus desplantes. Non foi menor o trampantoxo en que sumiu á prensa, aos medios e á poboación con aquel reclamo das, segundo ela, vilipendiadas Humanidades, con que tanto parloteo produciu para facerse unha imaxe do que non pasou de “parto dos montes” e que sumiu o ensino da Historia nun modelo que xa propugnara José María Pemán en 1939.

O servizo de Aguirre a Vox, prestándose ao seu sistemático negacionismo de calquera alternativa de trato parlamentario ou gobernamental con cuantos están á esquerda do PSOE dá cancha mediática a outros do seu partido, adictos á damnatio memoriae, un exercicio xa activo en época romana contra calquera emperador ou persoa que considerasen deshonrosa ou, simplemente, inimiga. Se tiña alguén a desgraza de ser considerado tal, o seu nome, o seu prestixio e o seu patrimonio, eran borrados da escena social. Os relatos e opinións que un día si e outro tamén lanza alguén da dereita ou ultradereita, responden á mesma hostilidade que, nos reinos da España cristiá, estalou a partir de 1312 desde o Sínodo de Zamora: as presións de la Iglesia creceron e deron pé a diversos modos de antixudaísmo que a Inquisición burocratizaría como rutina. Salvo que vexan aos defensores dos dereitos palestinos como proxección dos seus odios, receos e sospeitas, non se entende a exaltación que a alcaldía de Madrid acaba de facer ao Estado de Israel. Segundo Freud, Moisés sería un exipcio difusor do monoteísmo que o faraón Amenofis IV (o pai de Tutankamón) tratou de impoñer no século XIV a. C. A súa discutible teoría sería moi pertinente se,tras o reprimido esquecemento da saña antixudea –e antimasónica-, obsérvase a sublimación monodiscursiva de Almeida, excluínte de toda pluralidade.

TEMAS: Xudaismo/antixudaísmo.- Declaración de Dereitos Humanos.- Negacionismos neoliberais.- Antipedagoxía social.- Sofismas políticos.

MMC (01-11-2023) 

Desesperanza asfixiante

Israel veta a Guterres na ONU a causa da súa “comprensión” do trato recibido por Palestina no último medio século.

O desenvolvemento do actual conflito de Israel con Hamás e viceversa conduce a unha situación que, de guiarnos pola experiencia acumulada no territorio de Palestina desde 1948, fai prevalecer unha vez máis a forza. O peixe grande cómese ao pequeno, devalúase a razón dialogante e, ata a seguinte, en que volverá impoñerse a lei do funil. A historia deste territorio no século pasado e neste -sen contar o que pesa sobre el desde os tempos bíblicos- é desesperadamente repetitiva en conflitos.

Fracaso histórico

Neste último período, o resultado sempre foi vitorioso para os *sionistas, e crecentemente derrotador de quen ve que a súa Palestina orixinaria desaparece do mapa. Pero é hora de engadir que nesta traxectoria sistémica, tamén perdemos todos. Ante todo, perde o dereito internacional e, con el, debilítase toda posibilidade de que, en situacións de conflito de intereses, a aplicación das normas establecidas para todos sexan iguais para todos, sen excepcións. Desde que Hammurabi estableceu en Babilonia -18 séculos antes de Cristo- un pequeno conxunto de leis, supoñíase un avance que estivesen escritas para que, sen discrecionalidade, harmonizasen comportamentos. Pero na supostamente avanzada civilización do século XXI, está a verse case en directo que cambiou aquel logro. O que se oe a quen sente con capacidade de facer algo é meridianamente aleatorio. Existe un dobre raseiro do ben e do mal. Os vivos e os mortos non son iguais, e, o criterio para formarse respecto ao que sucede é variable; a teor das mensaxes que emiten os contendentes e os seus partidarios, deberiamos facernos á idea de que é imposible a paz nesa zona do Mediterráneo oriental e que son irreconciliables os palestinos e os israelís. Talvez queiran prepararnos para que, esquecidos os hábitos racionais nas relacións humanas, volver ao primitivo dominio dos fortes sobre os débiles, coma se á escaseza que impón o cambio climático, lle fose mellor a primitiva orde “natural”, máis depredador.

Nesa mesma liña está a deterioración institucional. Os humanos creamos despois de case 20 millóns de feridos e dez millóns de mortos na IGM (Primeira Guerra Mundial), a Sociedade de Nacións (1919), pero resultou débil para arranxar cuestións conflitivas. Fixo falta o horror doutros 50 millóns naIIGM para que, tres meses despois do descubrimento do que acontecera en Auschwitz, Treblinka e campos similares, se crease a Organización das Nacións Unidas. Era 1945, e na súa fundación, a Carta do Atlántico (1941), subscribida polo presidente americano Franklin Delano Roosvelt, e o primeiro ministro inglés, Winston Churchil, proxectábase dotala de “algúns principios sobre os cales puidesen fundarse esperanzas nun futuro mellor para o mundo”; a idea era “establecer un sistema de seguridade xeral, amplo e permanente”, que evitase volver ás andadas, coa violencia e a guerra como instrumentos de solución de conflitos. A estrutura organizativa con que se dotou esta organización mundial no Tratado de San Francisco quedou mediatizada polo interese de quen podía vetar as resolucións do Consello de Seguridade. As súas actuacións reais neste conflito apenas pasan de belas palabras do seu secretario xeral –hoxe discutidas en público polos israelís- e de peticións de paliativos que mitigen o “inferno” que sofren as persoas. O seu prestixio ráchase, incapaz de facer cumprir as resolucións que adoptou no pasado, e de adoptar as máis pertinentes a unha igualdade de trato entre os contendentes.

A falta de equilibrio alcanza igualmente a outra instancia supranacional como a Unión Europea. Os seus pronunciamentos foron erráticos, sobre todo nos primeiros días deste conflito e, no relativo á axuda que, de atrás se viña proporcionando ao pobo palestino -que na súa gran maioría depende destas axudas solidarias- é ben expresivo de parcialidade. A tardanza que, de engadido, están a ter os líderes europeos para chegar a unha resolución común tampouco vai camiño do prestixio. E así mesmo, as vías particulares que están a tomar neste asunto dous pesos pesados da UE como Francia e Alemaña, só auguran que, por enriba de ningún outro principio, as súas autoridades séntense presionadas para atender a outros intereses, distintos dos que impoñerían instancias imparciais. Pola súa banda, o exemplo que está a dar EEUU como guía do que facer ou non facer, e do que se debe dicir para non incorrer en flagrante inimizade, indica que, no chamado mundo occidental, as respostas efectivas ao que suceda nos días vindeiros en Palestina seguirán o mesmo camiño que levan nestes case vinte días: palabras ambiguas, sen valor resolutivo, pero incondicionalmente contemporizadoras con que Israel se implante máis firmemente nesa zona.O que pase coa teórica igualdade de dereitos dos palestinos –e cos principios do Dereito Internacional Humanitario para tempos de guerra- é unha nebulosa crecente. Ás horribles escenas protagonizadas por Hamás nos kibutzs que atacou o pasado día sete de outubro, engádese cada día o holocausto de centos de mortos palestinos –van case seis mil, dos que máis da metade son nenos- a causa de bombardeos supostamente dirixidos contra enclaves estratéxicos de Hamás, e tamén, pola asfixia extrema a que Israel somete aos civís dun superpoboado territorio.

 A empatía indispensable

Tal como se está vendendo nos medios este último episodio do longo conflito, o máis letal é que, identificando Hamás e palestinos, dáse a impresión de que o teñen ben merecido. Como os colonizados doutras épocas, virían ser humanos de segunda ou terceira categoría; as súas vidas non serían iguais que as dos israelís, quen, se cadra, adoitan presentarse como herdeiros da Alianza de Yahvé con Abraham. A visceralidade emotiva destas mensaxes é tal que quen diga o contrario é un “antisemita” ou  “antisionista”, núcleos semánticos que, no código ético que se propaga, son persoas a evitar e inimigo potencial. Estas manipulacións da historia real non reparan no cariz perverso que pode tomar a escalada de violencia. Hai outros actores que xa sacan proveito desta asfixiante lei do funil. A Rusiavénlle ben para xustificar o que fai en Ucraína desde o 24 de febreiro de 2022. Unha China protectora interesouse por “os excesos” que en Palestina están a cometerse. De Irán e Siria, Exipto, Arabia, e resto do Oriente Medio, nada garante que non vaian mover ficha. 

Os que máis predican deste asunto nos medios do noso país,  adoitan enrarecer as normas básicas da civilidade. Neste momento, segundo o último informe da Fundación aAnar sobre evolución da violencia, o  40% das menores de idade son obxecto de violencia cotiá, especialmente de carácter sexual e de xénero. No canto de propagar a lei da forza, sería máis civilizado que todos propugnáramos a empatía, “a forma radical de diplomacia”, á que aludiu Meryl Streep no seu discurso en Oviedo.

TEMAS: Conflito de Hamás e Israel.- Dereito Internacional Humanitario.- Violencia e violencias.- Convivencia e empatía.- Igualdade e segregación.

MMC (25.10.2023)

SABIA HUMILDADE

Poucas persoas son tan sabias que, pese ao brillo social que poidan ter , están dispostas a non envelenar o mundo cos seus dogmas.

Foi un sopro de aire fresco no medio de tanta hipocrisía e incontinencia verbal.Caían chuzos de punta, non só na vida política internacional, nacional e de veciños comunitarios, cando apareceu nas pantallas o rostro risoño e intelixente de Meryl Streep dando uns pasos de baile ao ritmo das gaitas asturianas. Tiña sobrados méritos para elevar a cotización do seu paseo por Oviedo, pero está por encima de tanto truán intrigante como hai que aguantar, e moi por riba de tanta cursilería que, cobrando pasta, pretende adoutrinar a quen a escoita. Esa cuadrilla que trata de facer ver a canto paseante circule pola rúa o que debe dicir nas Redes ou nas urnas “gústame” polas cucamonas que adoita facer, tivo ocasión de aprender algo.

Antisemitismos

É de agradecer o bo criterio que guiou a quen tomase a decisión en Asturias de outorgar o Premio das Artes-2023 á intérprete de A dama de ferro (2012). A simpatía humilde desta actriz axudará a unha mellor convivencia. Mentres se oían nas ondas os criterios belicosos dos vengadores, crecía a tensión internacional pola inmisericorde cerrazón ante o que sucedía cunha escuálida axuda humanitaria aos sobreviventes exhaustos da acurralada Franxa de Gaza, ante unha estreita porta cara a Exipto. E no Senado español, a un tempo coa Asemblea de Madrid, a furia elevaba o ton e os códigos da “boa” moral política. Toda piedade razoable quedaba fóra de discusión; indicar algunha racionalidade equitativa para unha convivencia plural, ou para esixir coherencia no cumprimento dos Dereitos Humanos, quedaba fóra de xogo. A única regra sensata que os humanos fomos capaces de establecer en 1948 de modo universal, agora é pecado. Esta palabra andou polo subconsciente especialmente cando algúns meritorios esqueceron que unha das causas do “antisemitismo” non é a Declaración 217ª da ONU, e que tampouco é a causa o antipalestinismo. Unha das causas daquel é unha longa herdanza que, como outras violencias, segue viva, non como no ano 70 da destrución de Xerusalén polo emperador Tito, pero si con leves cambios. Como escribía José Antonio Zarzalejos o pasado día 15, convén lembrar as palabras do Papa Bieito XVI en 2008: “a triste historia do antisemitismo cristián… desembocou en última instancia na triste historia do antisemitismo nazi e álzase ante nós co triste culmen de Auschwitz”.

Desde bastante antes de que Isabel a Católica decidise expulsar aos xudeus das terras castelás e leonesas o13.03.1492, era mérito para ser proclamado santo o predicar publicamente odio mortal aos que habían crucificado a Jesús de Nazaret. Na historia española hai casos soados, en que o confesional cristián viña ben á queima de sinagogas e progroms para evadirse do pago de hipotecas contraídas contra os únicos que se atrevían a prestar diñeiro porque os cristiáns tíñano prohibido: a usura era pecado. En magníficos museos, como o Nacional de Escultura Relixiosa de Valladolid, pódense admirar todos os matices da rabia contra “os sayones”, escribas e fariseos que fixeron de comparsas nas extraordinarias esculturas barrocas que atesouran. O público dos días de Semana Santa, incluídos os nenos, aínda percibe ben quen foron os culpables da morte de Cristo, e os pasos procesionais do Azoutamento préstanse moi ben para o relato emocional do Víacrucis. Sen ir máis atrás, quen repase os sermóns que, durante o últimos oitenta anos, puido oír unha gran parte do público popular en igrexas e santuarios católicos, verá que é raro que os xudeus non servisen de contramodelo contra o que descargar a ira e propagar a “boa” crenza.

Para remate, ata a disposición de Bieito XVI en 2008, nun dos rituais máis solemnes do catolicismo en Venres Santo, rogábase a Deus para que “eliminase a cegueira” do pobo xudeu e que, “recoñecida a verdade da luz, que é Cristo, saíse das tebras”. Antes do Concilio Vaticano II (1962-65), era habitual que os fieis asistentes a este ritual solemne oísen ano tras ano, aplicado a este pobo, o adxectivo “pérfido”. No ritual posterior de Semana Santa, seguiuse rezando a Deus polos xudeus para que, “entrando os pobos no teu Iglesia todo Israel sálvese”. E na última versión da Conferencia EpiscopalEspañola, a corrección non suprimiu a oración nº VI das que se rezan en Venres Santo, onde mantén dúas connotacións de rémoras cara á crenza matriz do cristianismo. A primeira: “Oremos tamén polo pobo xudeu”, que parte de que non evolucionaron de modo satisfactorio para quen di posuír a boa doutrina. A segunda confírmao, pois a última versión desta vella oración segue rogando a Deus “que acrecente neles o amor ao seu nome e a fidelidade á alianza”, a que na historia bíblica fixeron con Yahvé, o Deus de Moisés e as táboas da lei no Sinaí, como fundamento do monoteísmo xudaico… e cristián.

Fagamos as paces

O simplismo con que persoas destacadas ante a cidadanía empregan o “antisemitismo” como pedrada ao ollo dos seus adversarios é sorprendente; a realidade -cando afecta á convivencia- sempre é moi complexa. Tamén o é a “Educación para a paz”, unha cuestión que, de seu, debese estar implícita no mero acto de “EDUCAR” ou elevar o coñecemento para convivir por encima da vulgaridade narcisista. Na presentación do libro Fagamos as paces (Madrid: Edicións Apeiron, 2023), que se ocupa desta cuestión, mentres o seu coordinador, Luis Cifuentes, insistía na importancia desta preocupación, para sorpresa dos asistentes ao acto alguén insistiu en que o da paz e a convivencia era pura teoría, e expuña “a arma” como centro de acción. Díxoo de modo tan impostado que a paz e a convivencia non eran actitudes a educar. É mágoa que Abel non fixese desaparecer a queixada que, segundo o Xénese, atopou Caín para desfacerse del: a humanidade non tería guerras.

A extraordinaria humildade de Meryil Streap, sen falsa pose e con gran sabedoría, tivo outro momento importante no encontro con 500 adolescentes do Principado. Ante profesores e alumnos de 3º e 4º da ESO, FP e Bacharelato, deixouse interpelar sobre hipotéticos finais, distintos, para algunhas das películas máis importantes da súa carreira de actriz. A súa réplica á que lle propuxeron para As pontes de Madison e algunha outra cinta, por máis que a suxestión fose proclive a desenvolver ideas que hoxe poden estar máis en liña coas súaspropias conviccións, autentica o seu traballo profesional: “Non pretendo ensinar nada, nas películas só quero facer algo verdadeiro e honesto”. Esta resposta merece agradecemento, por non contribuír a “envelenar o mundo”.

TEMAS: Convivencia e Solidariedade.- Educación para a paz.- Dereitos Humanos.- Antisemitismo.- Antipalestinismo.

MMC (20.10.2023).