Coidado coas trolas! É Día de Inocentes

Tómense estas tres como referencia posible e mudable: non teñen pretensión de valor absoluto nunha listaxe aleatoria

O 28 de decembro, día dos Santos Inocentes, durante moitos anos o peor non era que nos coasen algunha inocentada, senón que se risen porque non caeramos na conta da pifia. Nun presente tan quebradizo como o deste ano que termina, o recomendable é non baixar a garda ante a cantidade de trolas que nos poden estar contando: estas tres son focos tensos do verdadeiro e o falso.

1.- O perigo (da Covid-19) terminou

Cando estes días oímos afirmacións deste carácter, parece que se refiran á vacina. En parte, é válida esta se nos referimos a que hai un inicio de solución para conter a pandemia; a trola consistiría en dar por feito que, posto que ese desenlace xa está aí, podemos baixar a garda e regresar directamente a donde adoitabamos antes de marzo de 2020. Falta moito, probablemente un ano, para que a ansiada normalidade, non a”nova” que uns e outros se apresuran a vendernos, senón a auténtica, sexa posible sen riscos maiores que os que habitualmente ten o vivir.

Esta parte da trola ou inocentada, son propensos a inducila os que se ocupan de rendibilidades económicas de xeito compulsivo, tendentes a ver pexas á súa libre iniciativa en canto é necesario para preservar a saúde de todos; non admiten que a vida e saúde (dos demais) son valores superiores. Deberiamos tomar nota de quen son estes audaces emprendedores, inmunes á dor allea, e, polo mesmo san principio, cortar calquera tipo de relación comercial, transacional ou do tipo que for con eles: non lles importamos nada, salvo como material de desfeita e en condicións flexibles. Liberdade non é isto, e menos cando median decisións políticas que nos incumben a todos; este tipo de utilitarismo moral non é difícil de ver nestes días de supostas festas de Nadal -non só o día de Inocentes-, cando hai tanto candidato ocupado en que non nos esquezamos da falta de sustancia de supostas gabanzas que intentan facer ao noso ego. O que non deberimos esquecer é que o voto é unha prolongación das nosas neuronas, e que non debe ser para quen só saben usalo para rirse da nosa inocencia.

2.- O Brexit xa está arranxado

É en gran medida outra hipérbole que, antes de que veña o día un de xaneiro -e os que falten para que cada sector económico estea encauzado sen demasiada desfeita-, púxose en circulación para que nos esquezamos da hecatombe que supuxeron estes días para os transportistas varados na Canle da Mancha á espera dos trámites burocráticos; a máquina das supostas negociacións para apurar os prazos deixou mil flocos por remendar.

O certo é que esta historia, como outras moitas de marcha atrás, é moi desagradable; será difícil que durante un tempo máis ben longo non siga xerando múltiples inconvenientes a uns e outros. Os resabiados cultivadores da melancolía imperialista da Gran Bretaña seguirán dicindo que o seu Brexit é unha vitoria; nunca dirán que o uso da liberdade non é iso nin para iso. Mentres os deixen funcionar coas súas privilexiadas transaccións internacionais, menos o explicarán os que controlan a autonomía legal da City londinense respecto de a propia Inglaterra, Escocia, Gales, O Ulster e todo o que resta da época victoriana, incluído ese peñasco chamado Xibraltar. Á beira da preservación dese privilexio, o demais, incluída a pesca e o turismo, son cuestións menores, que prexudicarán aos ingleses e europeos do común.

3.- Atacan a liberdade de elección de centro

“Non imos permitir que se ataque ao ensino concertado”: iso dicía aínda fai dous días alguén relevante da Comunidade de Madrid, en cuxa Consellería encabezan -como non podía ser menos desde o Tamayazo- os queixumes por que a LOMLOE cercene, a piques de entrar no BOE, “a liberdade das familias á hora de elixir un centro onde educar aos nosos fillos e proporcionarlle a formación necesaria”. Dino e quédanse tan anchos: que hai máis sagrado que os fillos ou que a liberdade? E, si nolo cremos sen máis explicacións, é outra santa inocentada que nos queren coar; por repetición non queda.

Tamén nisto sucede, con todo, que tampouco en educación a liberdade é iso que din; se non soubésemos  o que calan seríalles máis fácil. A cuestión é que, como adultos, xa maiores e en risco, temos memoria de que, “cando carecía de importancia a diferenza entre o agora e o antes” -como di Antonio Gamoneda nos seus recomendables recordos de infancia: Un armario cheo de area-, sempre querían o mesmo: que os seus colexios privados, de pago, se distinguisen sobradamente do común escolar; xa entón alegaban como “función social” a segregación dos “selectos”, en corraliños particulares cara aos que conseguiran que se decantara unha parte substantiva dos recursos que o “Estado Novo” detraía do gasto público. Os Pactos da Moncloa, asinados 40 anos despois daquela infausta Guerra, contan os déficits que -non só de prazas escolares- faltaban a un cativo panorama educativo de acceso universal en equidade para todos; as facilidades que as sucesivas leis franquistas lle foran dando á “iniciativa privada” -con licenzas, subvencións, exenciones fiscais e outras enxundiosas disposicións para facilitarlles os seus negocios “de pago”-, foron totais, mentres a deficiencia acumulada, con supresión de centros públicos e, sobre todo, coa depuración e exilio de tantos e tantos profesionais, fixeran do sistema educativo un ermo. Hai un Decreto, do día 05.05.1941 (BOE do 17), que explica que, en diante, subvencionaríase ao ensino privado -católico entón en máis dun 90%- cun 50% dos recursos do que se destinase a persoal e material das escolas de primeira creación.

Probablemente estes defensores actuais da liberdade de elección de centro indiscriminada, nos digan que eles non estaban alí; si estabamos os que tivemos que sufrir esa penosa historia e sóanos a burla que digan que esta morixerada LOMLOE  os ataca ou os rouba; ser demócrata -salvo que nos equivocamos ao estudar a Declaración de Dereitos do Home e do Cidadán de 1789- non se compadece ben con soster privilexios inxustificados a conta do diñeiro do común; se o miran ben, o art. 27 da CE78, tampouco.

TEMAS: LOMLOE.- Ensino concertado.- Liberdade e igualdade educativas.- BREXIT.- Vacinas contra a COVID-19.

Manuel Menor Currás

Madrid, 28,12.2020

A libre elección deste Nadal non é libre

Conflúen nas festas deste ano investimentos do sentido que estas festas teñen como acontecemento nas nosas vidas.

As diferenzas veñen propiciadas non só polo que acontece, senón polo que se di respecto diso. O que conta o Evanxeo foi peor, se se  toma ao pé da letra a matanza de Herodes; tan selectiva foi, que o 40% das mortes de maiores no que levamos desde a primeira onda desta pandemia é un mal menor. Dan dabondo feitos e ditos de agora mesmo.

Nadal e Covid-19

Non se levan ben; o que pasa coas festas e o bulicio comercial que xeran é indiferente ao que acontece coa vida da xente ata os datos da primeira quincena de xaneiro. Namentres, a contorna mediático e propagandística teme que non festexemos adecuadamente estes días, e que non compitamos en gastar. Todo propicia que sintamos que seriamos desgraciados se non fixésemos festa e non fósemos a donde haxa que ir. Ao final das mensaxes subliminales deslízase, como na letra pequena de moitos contratos de servizos, que os protocolos de coidados nos sitios son seguros, e non cesan de repetirnos incesantes, en voz baixa, que contan coa nosa responsabilidade persoal; pero, entre tanto ruído, esta “responsabilidade” é un aguafestas; non é bienvenida ao que facer nestes días por obrigación social ou ganas de epatar e non sabemos a que aternos por falta de adestramento.

Tampouco nos axudan moito as antipedagóxicas présas que os nosos políticos se dan nisto da vacina, por exemplo, que é moita mágoa que non estea administrada uns días antes do día 25: que vaia a estar dispoñible uns días despois non é o mesmo. Menos nos incentivan as súas  premuras por disentir cunha hora máis ou menos de penitencia, ou con distintas perimetracións e confinamientos nos seus territorios de taifas; non nos axuda que digan ou deixen de dicir as cifras duns ou outros; máis ben nos aturullan, pois case sempre bailan e interprétanse como enquisas de encarga. A lea que están montando a quen aínda lles queden ansias por facer turismo dunha a outra autonomía, concello ou distrito, fai urxente -para lograr a verdadeira unidade ibérica ou española- unha web en que se poidan ver, actualizados, todos os datos do día a día, un GPS apropiado que orientase ao persoal nada máis saír do portal da súa casa.

Tal como vai a situación cambiante, é un martirio que algunhas das nosas personalidades políticas compitan tanto por mostrarnos o ben que nos queren a base de competir por quen sexa máis listo en contar milongas; total, para ir vendo día a día as súas leas, no canto de liderar a lóxica do importante e o imprescindible.

A libre elección de centro

Vai do mesmo e complementa o que queren e non queren -ou din que non queren- que suceda este Nadal. Cren que non nos decatamos de que vai isto, ou que se nos borrou o que, nos anos sesenta e setenta -por non dicir os anteriores-, tiveron que facer os nosos pais para que fósemos á escola porque o colexio era de pago; xa entón fixéronnos aprender que non era o mesmo ir á escola ou ao colexio e quen estaban chamados ao un -cando se podía, porque moitos non tiveron escola- ou ao outro se se tiñan posibles. Parecen empeñados en repetírnolo e que pensemos que agora é distinto e que cada cal pode ir estudar a donde queira: que iso é a liberdade de escoller que di a CE78. Poida que moitos papás e mamás o queiran crer e que así cumpran os seus soños, pero, logo de oitenta anos de neglixencias deliberadas coa igualdade, esta liberdade de elección de centro séguelle sendo imposible a un 69% da poboación española.

Os Pactos da Moncloa deixaron constatado, en 1977, como, nos corenta anos anteriores, o Estado forrara á iniciativa privada do ensino mentres a pública tiña un déficit abismal, e a “subsidiaridade” desta quedou reflectida en cifras e en moitas dificultades para a racionalidade organizativa do sistema educativo. As leis que viñeron despois, especialmente desde a LODE en 1985 ou a LOE en 2006, tiveran un indescriptible respecto cos avances que había ter o privado a conta do público; e o que prevé a LOMLOE respecto diso, esixindo que se cumpran as condicións contractuais das concesións de concertos, prolonga cesións que veñen desde Recaredo polo menos. O público -o de todos- non conta na historia desta liberdade de elección e, para continuala, coma se non soubésemos nada de nada, este Nadal vén precedida do alarde de blindaxe que a Consellería de Educación quere facer para protexer os excesos por distinguirse e dar envexa coa diferenza.

Un 29% de nenos e nenas madrileños van ser os privilexiados neste Nadal nos orzamentos comunitarios; son os cruzados infantís en prol da civilización occidental: o resto, con que as súas familias vaian de paganos destes custos estraños, bastante ten cun ensino público deteriorado por estes avezados defensores da liberdade. Non cadra, de todos os xeitos, que os seus principais mentores na Conferencia Episcopal sigan proclamando que hai que apoiar o sentir cristián das súas familias; esa iniquidade contradi as Benaventuranzas evanxélicas, polo menos as que deixou anotadas Mateo 5, 1-10, e tampouco é acorde coas enquisas do INE e do CIS á propósito dos crentes practicantes, cuxa ratio actual non chega á metade dos clientes destes colexios concertados que pretextan un ideario confesional para recibir subvención pública.

Esta falcatruada navideña que pretenden perpetrar no corazón de España, como adiantados tardíos de de Reagan&Thatcher&Trump, coincide cos mesmos resquicios legais que no pasado empregaron anteriores alianzas conservadoras e ultras contra instituciones tan prestixiosas como a ILE (Institución Libre de Enseñanza), á que, para preservar privilexios non dubidaron en atacar con mentiras, planfletos e sangue e lume para que non existiran liberdades profundas en educación. Esta fazaña da suposta blindaxe segue no mesmo, y a liberdade de cátedra, a liberdade de conciencia, a liberdade de investigación e coñocemento, a libertad de creación seguen intactas; estes cruzados de última xeración pretenden, en 2020, que o Nadal, a Liberdade e o negocio educativo  se alíen para explotar un pouco máis o Portal de Belén en exclusiva. O Nadal no ía doutra cousa, máis ligada á bondade universal ou algo así?

TEMAS: COVID-19.- Nadal.- Libre elección de centro.- Equidade educativa.- Escola e colexio.

As vacinacións traen un raio de esperanza

Nun panorama no que abundan os motivos desesperanzadores, paga a pena saber que existe unha solución estable á pandemia.

O longo período percorrido desde marzo deu pé a todo tipo de posturas, trazos e xeitos de actuar, con gamas tan diversas como as que teñen cabida nun bo dicionario de anomalías dunha vida corrente distorsionada e atrofiada. Que a Ciencia farmacéutica pareza nesta coxuntura adquirir prestixio e, ademais, valor nos futuros bursátiles -que algúns axentes propagan para captar clientela inversora-, obriga a repensar, en paralelo, algúns indicadores da situación en que andamos.

A información de PISA

Teoricamente, a Educación é o sector máis próximo ao científico; o Ministerio homónimo levou desde os anos sesenta o dobre determinativo: Educación e Ciencia. Hoxe, Educación é algo distinto no organigrama político, mentres o outro ámbito pasou nas últimas lexislaturas a ser dependente da carteira de Universidades, ou de Ciencia e Innovación. No entanto, segue sendo imprescindible unha boa base educadora dos ámbitos estritamente escolares para que ese cumio do sistema educativo -e científico- teña consistencia e sentido.

De pouco vale a entoación de ditirambos a ocasionais proxectos, se o común dos españois se queda noutro mundo galáctico porque o circuíto en que lle foi posible estudar algo, empezando en Infantil -que marca distancias para a Primaria-, e continuando nos tramos da obrigatoriedade ata os 16 anos ou nos de calquera das vertentes profesionalizadoras, só pode percibir que é curto, escaso de recursos, que a súa organización é obsoleta e que, en definitiva, o promedio de doce anos investidos para transitalo non mereceu a pena.

Sen ser partidario de que o pretexto dos informes da OCDE sempre propicie que os gobernos de turno -e os opinadores- nos entreteñamos, unha vez máis, en repetir tópicos máis ou menos agudos, case sempre inclinados a defender posicións prexuizadas, os datos actualizados do 25.09.2020 amosan que, no rendemento do alumnado ao final da Primaria, nas áreas de Matemáticas e Ciencias, hai disfuncións, en que parece ter que ver en grado relevante -segundo consello da propia organización que fai estas avaliacións estandarizadas- a preparación do profesorado nas devanditas áreas, á vez que non sobresae a capacidade de razonamento que mostran os encuestados.

Cousa da LOMCE?

O que en liñas xerais debuxa este informe é o nivel acadado cunha lei orgánica que ha ter moitos detractores. Tería interese por canto que a LOMCE avogaba por ter as claves da “calidade educativa”, e foi defendida polos seus promotores amparándose nun retorcido uso dos datos doutras avaliacións da OCDE logo de relegar un pacto educativo que estaba practicamente concluído e que, de xeito evidente, fose máis rendible; pero once anos máis tarde de que se empeñaron que non fóra adiante -porque tiñan todas as bazas para ter maioría nas inmediatas eleccións-, o mellor que se pode facer con todo ese historial acumulado é non esquecer as súas senrazóns.

Con ese fondo de memoria, non se debería perder de vista que se trata dunha foto fixa, puntual e xenérica, do nivel de destrezas para aplicar coñecementos que teñen os alumnos de 15 anos, adquirido non só na escola ou colexio, senón tamén nas súas outras circunstancias ambientais e domésticas en que están inmersos desde antes de nacer. Nos medios adoita destacarse, case soamente, a listaxe comparativa resultante cos países que están na cabeza, que, neste caso, en ambos tipos de competencias son: Xapón Corea, do Sur, Estonia ou Finlandia, mentres os nosos alumnos, nos datos actualizados do 25 de setembro de 2009, non chegan á media dos outro 38 países (A media é de 489 puntos e España rolda entre 481 en Mat. e 483 en Ciencias).

Ten interese advertir que o problema principal que mostra este Informe é que a proporción de alumnos ou alumnas que están no nivel máis alto é mínima, o que fai que o promedio estatístico baixe. Debería inducir a pensar que as cuestións a que apunta estarían inscritas no sistema que temos de ensino, e a mirar ben que e como se ensina, ademais de observar se reafirma e reproduce -pero apenas corrixe- problemas previos á entrada de cada alumno ou alumna no círculo escolar, os que configuran o capital cultural de que é portador desde antes de pisar unha aula.

Desesperanza?

O informe di reiterar “unha posición estable”, aínda que lixeiramente máis baixa que outras veces, da educación española; é dicir, que indica vellos problemas de equidade e inequidade que o sistema educativo existente debería resolver e que -á luz da súa historia anterior- parece reacio a enfrontar. Todas as preguntas principais para corrixilo deberían dirixirse, pois, cara ao que debería suprimirse, que debería modificarse e que debería innovarse; sería máis efectivo que poñer tanta paixón en novas leis educativas, máis empeñadas en soster alternancias partidarias no BOE, que en emendar con paciencia e constancia o que debe emendarse.

O primeiro informe PISA foi en 2002; pero o primeiro informe da OCDE sobre a educación española -de carácter estratéxico, sobre a política americana no Mediterráneo-, é previo a que, en 1969, se editase o Libro branco que anunciaba a Lei Xeral de Educación en 1970. Talvez non chovera abondo para que moitos dos problemas que alí aparecían fosen erradicados; o certo é que, dentro das diferenzas lóxicas, hai capítulos en que a inequidade segue viva e que, pese á CE78, seguen vivos logo de 42 anos. Non todo se debe á Educación; pero cun equilibrio máis xusto que o que estamos mostrando na súa xestión -igual que en canto incumbe á Sanidade e á Dependencia- non habería tanto persoal empeñado en que nos metamos o dedo no ollo uns a outros.

Atentos!

TEMAS: Vacinas Covid-19.- Informes PISA.- LOMCE.- LOMLOE.- Inequidade educativa.