Encabuxado porque si e ofendidos con razón

Queda por diante un revirado camiño para a fraternidade e a igualdade na vida pública. Tamén no sistema educativo, o seu mellor símbolo.

Nos anos setenta, xa Pasolini alertaba nos seus Escritos corsarios sobre como a sociedade de consumo agachaba ou solapaba os conflitos que xeraba a produción económica, pero a “loita de clases” só se difuminou.

Reformismos

O medo a que os proletarios puidesen revolucionar a conservadora “orde social” da burguesía enriquecida vén de 1848, non desapareceu. O intento de reducir a visibilidade das contradicións entre o capital e o traballo aínda xerou, logo da IIGM, o Estado de Benestar, ata que a crise do 73 e a caída do muro de Berlín favoreceron as teses neoliberais de Friedman. Cando España entrou na UE en 1986, o goce do que para os traballadores franceses foran “os trinta gloriosos” e as súas prestacións en educación, pensións, sanidade, vacacións ou vivenda xa só foi a medias. E en 2008 contraéronse máis, mentres entre os beneficiados do sistema florecía A cultura da satisfacción, de que falou Galbraith en 1992.

España, sobre todo desde 1953-1960 -con EEUU, Vaticano, OCDE e FMI polo medio-, fórase facendo cada vez máis consumista e máis urbanita. Mentres as migracións a baleiraban, máis progresou a desmemoria e o abandono de arraigos culturais. Logo dese tránsito, no 53% do territorio xa só vive o 5% da poboación. O consumismo urbano, coa súa suposta modernidade, contribuíu o seu a esa suposta modernidade, que -como estudou Francisco Jurdao- puxo España en venda. Estase cumprindo á perfección, ademais, o decimonónico soño burgués de disfrazar o conflito tralos novos modos de recomposición do traballo. Dicíao hai pouco Ken Loach na súa película última, Sorry We Missed You: “O sistema chegou á perfección, co obreiro obrigado a explotarse a si mesmo”. Co prodixio de Internet e das redes sociais desde os noventa -ambiguo e imponderable nas súas consecuencias de verdadeiro progreso cultural-, acrecentáronse a individualización do esforzo, o equívoco emprendemento e as prexuizadas certezas.

Encabuxados

Medrou, especialmente, o narcisismo que conleva o anonimato dos que lle sacan a máxima rendibilidade á nova situación sen importarlles os danos colaterais que xera. Fai crecer o número de afectados pola desregulación do campo de xogo da economía política. A súa man invisible procura que proliferen os que evaden responsabilidades -e non só recursos económicos- dos territorios onde viven os que os producen co seu traballo. E en consecuencia, o crecemento de “encabuxados” e “ofendidos”, produto desta historia, non diminúe tampouco. Ambos grupos medraron no xogo cambiante das políticas económicas, causantes de que os fillos xa non vaian ter as mesmas prestacións -nin os mesmos oficios- que os pais, pero cabe distinguilos por como se expresan.

O dos “encabuxados” antisitema adoita ser unha linguaxe simplona, bronca, esaxerada e apocalíptica ata o insulto. Similares son os seus alimentos de lectura. Hai uns días, Antón Losada chamaba a atenciónsobre como as redes son a súa fonte principal de información política, xunto á televisión. Segundo a última enquisa do CIS (publicada o 16 de xaneiro), este nutriente permitiría a VOX consolidarse como terceira forza no Parlamento, o que axuda a entender, ao mesmo tempo, o éxito mediático que está tendo a súa estratexia do PIN parental. Os especialistas en comunicación sempre amentaron o papel de mediadores que dun ou outro modo proporcionan os medios, á vez que difusores de modelos de vida. No barómetro do CIS de marzo de 2013, xa o “48,6% dos enquisados declaraba que a información que ve na televisión inflúelle moito ou bastante á hora de decidir o seu voto”. E do influxo das redes sociais, o 15,3% mostrábase similarmente influído.

Os “encabuxados” son preferentemente homes brancos, probablemente frustrados polos procesos da súa propia emigración ou a dos seus pais. Supremacistas respecto dos que son doutras partes da Terra ou de cor, ás mulleres e a cantos se mostran LGTBI, adoitan ser heteros e alardean diso. Iracundos e displicentes aparecen bastante en grupos musicais e películas, e préstanlles atención libros como o de Michael Kimmel: Homes brancos encabuxados. Pódenselles asimilar cantos nos colexios da súa infancia foron superselectos e, aínda fachendosos, oféndense co resto da clase e máis cos que non compartiron pupitre. Ese caudal de xente, sempre encantada de si mesma, emparenta cos que, saltándose as regras meritocráticas, lograron algún ascenso social. Os xestos duns e outros son unha competición de proclamas non pedidas, case sempre contra o que só o cumprimento dos dereitos constitucionais pode axudarlles.

Ofendidos

Esta familia sociolóxica é máis grande, aínda. Os indicadores que distintas organizacións como a ONU empregan para medir o que chaman estadode “felicidade” cidadá -atractivo evanescente que os manuais para príncipes absolutistas xa invocaban- mostran graos moi diversos de satisfacción con “o que hai”. Só nunha democracia cuxa gobernanza fose respectuosa e coherente cunha Constitución e leis xustas, non habería ofendidos: todos estarían satisfeitos co “contrato social”, sen necesidade de que falsos dilemas como o que no século XIX reiteraba aquel conto en que ter camisa e felicidade nunca íaparello.

Hai no caso español, e no que respecta á educación -bo símbolo de canto acontece- dous ámbitos de “ofendidos” peculiares. Polo lado máis ambiguo, o dos eclesiásticos críticos con que poidan minorarse levemente as súas conquistas da LOMCE e arredores, pese a que polo entrevisto nos programas da coalición gobernante- non lles van a cortar os privilexios pactados nos Acordos de 1976/79 nin, xa que logo, os que ostentan no campo educativo. Xogan a que prosegue a Idade Media aínda que esteamos en 2020. Como dicía Juan Bedoya nunha crónica do día 18, a misión do novo Nuncio é templar a súa relación con este Goberno teoricamente “radical” e, sobre todo, cos bispos receosos das consignas do Vaticano. Os linguaraces infundios dos máis “carcas”, proclives a VOX e compañía, non llo poñerán fácil. Mais “encabuxados” porque si que “ofendidos” con razón, ofrecen unha paisaxe digna da filmografía deFellini, estes días recordada. O seu empeño en compaxinar -aquí e agora- dogmática escolástica e poder, sen misterio ningún, é cada vez máis cargantemente teatral para os que non sexan educados no Barroco.

En todo caso, o gran núcleo dos razonablemente “ofendidos” é o de quen, pese a tanto filibusterismo e desconcerto ruidoso, son o substrato, propician un institucionalismo democrático sen trampas. Sosteñen comprensibles discrepancias, pero coinciden en propugnar o crecemento efectivo dos dereitos e liberdades públicas, o recoñecemento da historia real -non a afectada-, e en que a igualdade de trato e de oportunidades para todos erradique privilexios inxustos. Como un eco doutros ámbitos, se impacientan cun sistema educativo público, tan renqueante que nin sete leis orgánicas -máis as aplicacións particulares en cada Comunidade autónoma- coidárono ben, mentres saben que a que se aveciña non parece senón outro parche.

De ser así, a ofensa que se inflixiría a máis dun 60% dos cidadáns españois -e que non se visen retratados no novelón de Dostoyevski- só se emendaría cunha serie de medidas que moitas plataformas pola Escola pública veñen reclamando, algunhas desde antes de 1975, e outras moitas desde 2012. Ningunha está a favor do PIN parental, ao que consideran regresivo e contrario ao que unha digna educación necesita e, ata, a canto a lexislación actual esixe. Pero, cantas das decisións importantes que suscitan quedarán para mellores tempos? Poderán máis os “encabuxados” que os “ofendidos”?

TEMAS: Sociedade de consumo. Redes sociais. Dereitos e liberdades democráticas. Escola pública. Ultras e “carcas”.

Manuel Menor Currás

Madrid, 22.01.2020.

Co pin parental prosegue a pelexa contra a Educación para a cidadanía

O pin parental inscríbese na loita contra o dereito á educación universal e gratuita. Para ser libre non basta con estar escolarizado,.

As investigacións xeológicas avanzan por encima da nosa vivencia do tempo.  O último é que a desaparición dos dinosauros da Terra foi producida pola caída dun asteroide ao noroeste do Yucatán hai 66 millóns de anos. Os especialistas en Estratigrafía coñéceno como episodio K-Pg (Cretácico-Palóxeno)   Ao parecer, non tiveron nada que ver as intensas erupcións volcánicas que habían ter lugar 200.000 anos antes. Na gran extinción do final desa era, non só desapareceron a maioría destes vistosos animais senón outras moitas especies, mentres unha parte sobreviviu.

Películas como Parque Xurásico (1993) suscitaron un imaxinario propenso a entender que non faltaban bastantes millóns de anos para que o Homo sapiens camiñase sobre a Terra. Nas clases de Ciencias Sociais -e de Ciencias Naturais- fíxose complicado explicar que na Prehistoria non conviviran dinosauros e seres humanos. Non moito antes, o enrevesado fora facer ver que a cronoloxía anterior a era cristiá que, segundo estudiosos como Isaac Newton, non excedía os 6000 anos, era excesivamente curta e non explicaba a complexidade do sistema Mundo.

Terraplanistas hai e probablemente medren. Tamén hai quen vexa con malos ollos que se lles explique aos cativos na escola de modo científico, e non coa literalidade relixiosa do Xénese, o ocorrido coa vida na Terra desde os microbios que lle deron orixe hai 2.000 millóns de anos.  Os creacionistas -dentro das súas moitas tendencias- adoitan rexeitar o coñecemento científico sobre a evolución xeológica e a formación do sistema solar, coas explicacións astronómicas sobre a orixe do Universo, e as de carácter paleontolóxico como as que expón o MEH (Museo da Evolución Humana), da Fundación Atapuerca (Burgos). A todos eles resultoulles indiferente ou moi penoso o que lles puideron ensinar na escola cando non o combateron os seus pais.

O Caderno C de Goya

O tempo xeolóxico tamén existe nos hábitos culturais. Entre os debuxos do pintor aragonés, expostos  no Prado ata o 10 de febreiro, dous do Caderno C (de 1814 a 1823) dan especial luz sobre o que pretenden facer agora os máis conservadores contra a escola pública. Se non lle poñen un PIN parental para velas, a folla 84 di: “Por nacer noutra parte”, e na 94 lese: “Por descubrir o movemento da Terra”. A Goya non se lle escapou tampouco a violencia machista, nin que a gobernanza da razón suscitase remorzos continuos: o Capricho 42, de 1797 –“Ti que podes”-, alude directamente á ignorancia que tratan de impoñer os poderosos.

A “felicidade” de que falaba a Constitución de 1812 veu concretarse en que a lei Moyano prescribise como obxectivos escolares o ler, escribir, contar e rezar, con diferenzas para as nenas, como ensinarlles, por exemplo, “Economía doméstica”, pero non Economía. Pero agora mesmo, falar de importancia da educación seguirá sendo hipócrita se non se defende a dignidade da igualdade educativa. Obxectar o que se explique en clase, e máis nas disciplinas de maior complexidade -pola maior cantidade de ingredientes que concorren nos procesos que estudan-, está en auxe. Xa non é raro que se reclame sobre do que algúns alumnos e pais entenden doutro xeito. E tampouco, que o profesorado se retraiga de falar do que o seu campo científico avance. Coñecido é que o ensino de a “Historia actual” sexa escasa para evitar conflitos, mentres leis como a LOMCE contribuíron, ademais, a minusvalorar canto non sexa selectamente competitivo, un síntoma que Nuccio Ordine denunciou en A utilidade do inútil, avogando por unha educación da persoa máis rica e integral.

Do PIN parental

En certo sentido, xa que logo, o PIN parental de VOX non é tan novo como parece. Ten antecedentes recentes no que foi a persecución de Educación para a Cidadanía desde 2006 a 2012. E non é difícil atopar situacións, como a que se suscitou en 1980 cun libro que, á marxe da súa oportunidade, era bastante inocuo salvo para a prensa afín á CONCAPA. Esta asociación que aínda pretendía ser a única voz de pais e nais de alumnos, suscitou actuacións vergoñentas sobre  aquel Libro vermello do Cole. Igual que as pancartas que en 1984 e en 2005 saíron á rúa en nome dos bispos e os seus colexios. Igual que o propagandismo que inspirou o imposible deseño curricular das “Humanidades” Aguirre, como ensaio do que faría en Madrid despois do “tamayazo”.

Con tanto antecedente enténdese mellor este PIN parental VOX tratando de poñer en solfa cuestións que están, ata na LOMCE, dentro das chamadas actividades “complementarias”. As cuestións transversais sempre as traballaron os centros e, desde os anos 90, figuran nos reglamentos orgánicos dos centros escolares para “propiciar o pleno desenvolvemento da personalidade do alumno”, “como complemento da acción instructiva e formativa” das disciplinas académicas. Incluídas no PXE (Programación Xeral do Centro) -para atender directamente a o  neno- sempre foron, ademais, un indicador do nivel de apertura da súa acción pedaxógica máis aló da súa capacidade instructiva.

Este extremo é o que o PIN parental persegue, para constreñir o papel do profesorado ás súas asignaturas, como gardiáns dunha verdade en perigo. Ningún centro que se precie atenderá a iso, e menos os privados, atentos a diferenciarse polo seu “ideario”, como a UCD pretendeulles ampliar en 1980. O PIN ?que amparan VOX e os seus socios- prosegue a pelexa contra a Educación para a Cidadanía e, de xeito evidente, é apoiada con todo por cantos propugnan a Relixión nas aulas como norma de moralidade. Non é máis que outro intento de parar -tanto por medo como por narcisismo ofendido- a extensión do saber. O mesmo principio e as reiterativas acusacións que agora volven a verter para baleirar de sentido ao ensino público, empregaranas coa parte educativa de calquera área de coñecemento que estimen contraria ás súas prexuízos.

Non se debería esquecer, por tal motivo, que os currículos escolares sempre xeraron problemas nalgún momento; en non poucos países existe ata un Instituto de Desenvolvemento Curricular para procurar evitalos. Nunca se quere admitir que son un produto histórico con pretensión de imparcialidade, como supostamente sería a Ciencia. E non é fácil atopar os que expliquen a súa historicidade, vinculada a unha tradición e, xa que logo, a ideas e valores hexemónicos, capaces de darlle valor significativo nun momento determinado. Sucede, ata, coas chamadas propiamente Ciencias.  Moitos seguen sen admitir-aínda que desde os anos 90 empece a diminuír o seu número- que o currículo nunca é só o “programa” da “asignatura”, senón que leva na súa codificación  disciplinar interna outros ingredientes, máis ou menos ocultos uns e moi explícitos outros, porque -e isto é o máis importante- as reelaboracións didácticas de cada profesor na aula e as rutinas organizativas en que se insere cada disciplina son vitais, para que, á marxe de toda convicción pedagóxica, cumpra o estatus xurídico alcanzado nalgunha lei, decreto, orde ou disposición oficial.

Neutralidade

 

En  1903, G. Azcárate defendeu, ao inaugurar a Universidade Popular de Valencia, a neutralidade da ciencia: “Como consecuencia indeclinable da liberdade e da tolerancia, unha Universidade non debe ser liberal nin conservadora, individualista nin socialista, católica nin librepensadora, senón templo aberto a cantos tributen culto á verdade” (BILE, 31.03.1903, pxs. 65-74). Se oíse isto do Pin parental, vería en que medida é unha prosecución das sucesivas guerras escolares que se viñan librando desde moito antes. Neses anos  -como asegura Alfonso Capitán-, o reformismo educativo tamén tiña problemas coas formas conservadoras de entender a educación. Nin a neutralidade universitaria -trasunto da máis admisible “neutralidad da ciencia”- estivo afastada das connotacións morais e relixiosas que, de ordinario, se asignaban ao ensino escolar. Antonio Viñao, hai tempo que insistiu en que do analfabetismo á alfabetización -fenómeno complexo onde os haxa- hai unha distancia. Cabe engadir que, non só para a historiografía, senón para os logros das políticas educativas.

Manuel Menor

20.01.2020

A "boa eduación" e a mala política

A “boa educación” non depende só das escolas e colexios. Pero a mala educación é síntoma de serios problemas de convivencia.

Baldoví, na súa intervención no Congreso o pasado día sete, mereceu un nutrido aplauso -dun sector do hemiciclo- porque botaba en falta algo que, en principio, dan as escolas: educación. Ao seu parecer, a moitos dos que alí estaban faltoulles “boa educación”. Sen dúbida, referíase ás pautas de comportamento, respecto e modais mostrados por moitos parlamentarios, máis ben de “mala educación”. E nas súas palabras non había ningunha ironía ao estilo das de Mark Twain, cando puxo en solfa as historietas sobre O neno malo e o neno bo, senón enfado.

Actores de boa educación

Todos estamos de contino sometidos á variable vara de medir con que os que nos ven e nos oen consideran boa ou mala a nosa conduta. Con máis razón os que falan e se expresan publicamente na Cámara dos Deputados. Queiran ou non, transmiten a súa boa ou mala educación, esa cobertura que fai que xestos, palabras e discurso reforcen ineludiblemente mensaxes de empatía, proximidade, serenidade, razoamento, intelixencia, comprensión ou, pola contra, indiferenza, agresividade, intransixencia, egoísmo, cerrazón, falsidade rancor e ata odio. Ese plus da “boa educación” amortece, ata, o que a rudeza de xeitos adoita mostrar máis a miúdo: ignorancia e prexuízo, máis manifestos cando o que se expresa faino de oídas, mecanicamente, como un monicreque sen pensamento propio.

Como na vida mesma, nesta sociedade do espectáculo os variados especímenes existentes nos parlamentos confiren a algúns personaxes maior teatralidade para atraer á prensa de diverso modo. Independentemente do moito ou nulo coñecemento que mostren sobre os asuntos, moitos non se senten obrigados polas normas dos bos modais cos seus adversarios. Sorprende o facilmente que esquecen o que, nos seus selectos colexios lle fixeron ler do escrito respecto diso -entre outros- por Erasmo, Parravicini, Saturnino Calleja, D´Amicis, Pilar Sinués, Fernando Beltrán de Lis, Pilar Pascual ou Alfonso Ussía.

Retórico parece, pois, que, ao tratar problemas serios, encomenden o seu arranxo á educación e o rearfirmen  en decisións lexislativas do Parlamento. Non só nas concernentes aos distintos niveis educativos -como cando suprimiron a Educación para a Convivencia ou para a Cidadanía- senón, tamén, respecto doutros campos da vida pública. O BOE educa, e educa ben, mal ou regular, segundo o que regula ou desregula, e segundo a quen coarte ou favoreza. Non é etéreo o seu carácter educador. Se se analízase a publicación oficial nunha secuencia de varios anos, permite observar a proximidade ou lonxanía, interese ou desinterese, aversión e ata repudio que uns ou outros asuntos lle suscitaron; como se consentiron ou esqueceron, como se preferiron unhas ou outras pautas a desenvolver. No BOE quedan expresadas as condutas cotiás que os nosos representantes quixeron e puideron esixir aos seus conciudadanos, conscientes dunha capacidade que a escola non adoita ter para educar.

Detrás, pódese ver como no que se propón e decide pesa, con máis frecuencia do desexable, o dar por suposto que é “natural” o que soamente é a inercia do apreso. Montaigne -un dos clásicos recordados por N. Ordine noseu último libro- dicía que “as leis da conciencia, que dicimos nacer da natureza, nacen do costume. Dado que cada cal venera no seu interior as opinións e as condutas que se aproban e admiten ó súa redor, non pode desprenderse delas sen remorso”?. Ao pretender diluír as contradicións de crenza ou de clase social ofendida, o BOE continuamente pon de manifesto como moito do que din as súas páxinas está lastrado de inautenticidade, á espera de que a historia o supere. Non é difícil, ademais, ver nas súas páxinas aos encantados e encantadas de recoñecerse a si mesmos coma se visen a Deus cando se miran ao espello. Pero ese cinismo burocrático, propicio aos monólogos, deixou plasmadas aí sete leis educativas alternantes e talvez mostre pronto a oitava.

Lexisladores de boa educación?

Cando Baldoví mencionou que era mestre e profesor de Educación física, os que se sorriron evidenciaron, ademais, a pouca estima que un sistema educativo de calidade lles merecía. Ante tal confesión, fixeron gala dunha castiza cursilería, tan falta de respecto e de ética como as ferintes palabras recordadas hai pouco por J.M. Bausset, ou como cando outro profesor, Labordeta, brindou un exabrupto soado en marzo de 2003 a uns hooligans de idéntica vaidade farisaica. O novo parece ser o hipócrita entusiasmo por machucar ao contrario e non deixarlle espazo ningún para que mostre a súa parte de razón.

Non é fácil -dentro da cultura política exixible a parlamentarios de 2020, logo dos cincuenta anos últimos- dar resposta a por que seguen cultivando falsos mitos para acalar persoas que deron sobradas mostras de contribución cordial se cadra da sociedade actual. Non poderán explicar o atractivo da pechada vida do pasado que propoñen aos españois que ven o mundo de modo plural e integrador. Talvez por iso repíteno por activa, por pasiva e ata por perifrástica desde non poucos púlpitos, por ver se a pedagoxía dos seus súas solipsistas principios convence a algún emprendedor de que son os máis ferventes demócratas.

A educación, en todo caso, non parece que vaia a ser obxectivo prioritario nos plans deste Goberno de Coalición. Na pedagoxía de comunicación que aflorou, o económico irá diante. Como sempre, quererán convencernos, con todo, de que tamén no educativo van ser “progresistas”. Reiterarano cando erradiquen algunhas marcas sementadas por Wert e Méndez de Vigo no BOE. Xa veremos en que queda a continuación, a súa capacidade e vontade de modernidade. Canto tempo teñan para mostrala e ata onde é a incógnita que pronto empezará a despexarse. De momento, Educación non ten “vicepresidencia” nesta inflado organigrama ministerial, indicativo para moitos das preferencias en ciernes, tendo en conta, ademais, que Isabel Celáa pasa a segundo plano e que, no programa ou proxecto que deron a coñecer fai uns días, poucas concrecións fanse en problemas significativos do sistema educativo; queda claro que algúns se soslaian.

Namentres, a “boa educación” que a sociedade estea aprendendo dos seus representantes políticos debería revisarse. Non debería impedir, por exemplo, que un Informe do tipo PISA sobre da pedagoxía social que exercitan a diario, cos rankings de calidade que cumpren cantos non alcanzan os estándares básicos de convivencia e de liberdade democráticas. A Lexislatura apenas está empezando e estas demostracións poden ser agobiantes para o san equilibrio social se medra moito o número de escépticos.

TEMAS: “Boa educación”. Diálogo político. Ética. Pedagoxía social. Leis educativas.

Manuel Menor

A metodoloxía do ravo polas follas

Na Política, Aristóteles distingue entre “voces” e “palabra”. Aquelas aínda as producen os animais. Esta é propia dos humanos en democracia.

En linguaxe coloquial, “coller o ravo polas follas” é fixarse no colateral e secundario no canto de atender ao que se está falando. É frecuente usar a expresión para referirse, non só a cando alguén interpreta equivocadamente o sentido do que se está dicindo, senón sobre todo, se se  advirte que o fai a conciencia,para terxiversar e torcer a atención da conversación ou debate cara a unha interpretación habitualmente allea ao fío argumental, interesada en desviara atención do resto de oíntes, falsificar a palabra e propiciar o balbordo.

Versión híspida

Esta versión é a que saíu a relucir o día sete nun programa da Cadena Ser en que Cayetana Álvarez de Toledo tensou unha entrevista de Àngels Barceló. A conta da expresión “jauría”, fíxose a vítima ao sobreentender que lle chamou “cadela” a ela mesma cando, en realidade, estábaselle suxerindoo significado de “conxunto dos que perseguen con saña a unha persoa ou un grupo”, máis propio para referirse ás demostracións da gama política conservadora fronte á coalición que se estaba formalizando para constituír Goberno. Desviar a atención cara a si mesma -sabedora da súa prosapia- podería pasar por afronta á súa ofendida dignidade. Centrarse no que se estaba comentando significaba meterse nas razóns dunha liña política que non quería desvelar. Íalle mellor o enfeite mediático que poñerse a explicar unha estratexiadialéctica pouco leal co adversario.

É de destacar como Aitor Esteban, na sesión do Congreso do día sete entrou a darlle a volta a ese eixe argumental dos socios políticos de Adriana, consonante coa falsa lóxica de coller o ravo polas follas a conciencia seleccionando sistematicamente canto converxa no desprezo frentista e que, a base de combinar o implícito e o explícito, pareza sempre tan razoable como o que acabou con Sócrates no 399 a.C. O deputado vasco puxo en evidencia como,mentres amentaban a supostamente ofendida dignidade do Rei para ilexitimar a pretensión do candidato a ser investido como presidente, ao mesturalo con recordos de ETA e agravios a unha Unidade de España perdida, ese argumento, de ser verdade, prexudicaría gravemente á Coroa, pois no seu nome debatíase se se investía á persoa que propoñía. Isabel Díaz-Ayuso, pese a iso, parece disposta a encabezar –“con todos os medios”, segundo transcribe La Razón- a batalla contra o “Executivo radical de esquerdas” (sic). É habitual que as estrataxemas da herística política se executen escalonadamente, con variados actores ben distribuídos no tempo parao seu desenvolvemento. Presupoñen equipos técnicos adestrados para a súa detallada construción e unha envolvente propagación posterior a base de repeticións sen conto nos medios afíns á liña editorial a situar. Despois, cando se analizou e sopesado que a especie a difundir renda entre destinatarios apropiados, é o momento do golpe de man ao adversario, convertido en inimigo a bater. Desprestixiado nas conversacións do día a día, virá ao caso,ata, a oportuna convocatoria electoral. Quen a execute terá vantaxe se logrou mostrarse a si mesmo e os seus cazurros pactos como excelentes. Sucedeu co Brexit e sucedera na elección de Trump. En Madrid -punta de lanza nos ensaios neoliberais do PP, sobre todo nos últimos 16 anos-, non se esqueza como foi o “Tamayazo”, nin o seu duradeiro efecto na Comunidade e concellos como o da capital. O que moitos observadores teñen acumulado, sen contar o que os casos de Gürtel e Púnica acaben facendo máis público sobre o abuso políticode Redes e medios, dá para un bo máster sobre a prepotente xestión do ravo polas follas.

En Sanidade, estes días estes días volve saír á luz como, logo dun emprego de 80 millóns adicionais nos tres anos pasados, as listas de espera cirúrxicas apenas se reduciu, dado o deterioro a que o continuo coller o ravo polasfollas durante 16 longos anos conduciu ao sistema público nesta Comunidade.
E en Educación, sobrada documentación mostran as hemerotecas e, sobre todo,os arquivos de sindicatos, asociacións e plataformas diversas sobre actuacións e reclamacións que, na súa gran maioría foron desprezadas cando non perseguidas polos que están empeñados en ir ás follas e non ao ravo dunha“calidade educativa” tan selecta como esclerótica, e a unha “liberdade de elección” que despreza ao 54,29% da poboación escolar.

Malas pedagoxías

Coller o ravo polas follas é, pois, exercicio político de primeira orde que, en situaciónsmáis ou menos apuradas, os menos escrupulosos adoitan exercitar a risco de que, cando é moi continuado, poida converterse en cancro mortífero.O desleixo que a moitos cidadáns adoita producirlles a política e que, por falta de exercicio, confusión e medo, non queiran falar do que lles incumbe coma se de algo moi malo se tratase, é un dos efectos máis buscados con esta pedagoxía .O outro -que xa estamos vendo como reverdece- é que calquera que teña algo de verborrea, desenfado e bastante cara -que ante o espello se sinta inspirada por algunha divindade-, axiña colleita adeptos ás súas reivindicativas doutrinas. Dá igual que sexan nefastas: en grupo, séntense cada vez máis fieis a quen os guíe cara aos anos trinta do século pasado, felices cos que lles berran consignas mentres, como dixo Lakoff, os fan pensar nun elefante. Ben podería suceder, xa que logo, cando acaba de constituírse unha Coalición de Goberno,supostamente de “progreso”, este ambicioso término se converta noutro mantra en que se repita o mesmo balbordo de coller o ravo polas follas sen que a cidadanía poida catar de verdade a capacidade salutífera que a palabra poida ter na súa parte substantiva. Os antónimos e sinónimos xa están dispoñibles na Real Academia para agudizar a inestabilidade.Independentemente das dificultades que a limitación de escanos sumados o pasado día sete no Congreso confire ao novo Goberno, falar aténdose á acepción máis propia das palabras e decisións haberá de ser a primeira regra a respectarse non quere decepcionar á cidadanía que confía no seu programa. Non hai atallos. A corrupción da palabra é o inicio doutras moitas, como nos ensinou Jesús Torbado nunha novela homónima de 1965.

TEMAS: Palabras e promesas políticas. Coalición progresista de Goberno.“Tamayazo”. Sofismas. Corrupcións semánticas.

Manuel Menor Currás

Madrid, 10.01.2020

Estridencias no Congreso dos Deputados

Adiántanse reaccións que aguilloarán á posible Coalición de Goberno que poida saír o día sete de xaneiro, un xeito de frear as súas iniciativas.

A cabalgata dos Reis Meigos en Madrid, segundo preveu o alcalde Almeida, evitou este ano as “estridencias”, que, ao seu parecer, tivera na etapa da súa predecesora. Deu por suposto que, como outras tradicións, esta era inamovible de como foi na súa infancia, e que endexamais debería ter  outra versión imaxinativa.

Invención da tradición

No seu afán de marcar o seu propio estilo municipal, obviar que moitas tradicións son inventadas, como dixo Eric Hobsbawn en 1983. Esta dos Reis Magos é variable, non só segundo tempo e países, senón ata en canto ao número, oficio e posturas que os personaxes adoptan nos distintos relatos, incluídos os dos Evanxeos apócrifos ou, en España, o Auto toledano, probablemente do século XII. Parecería máis propio dos fieis católicos de Colonia esta firmeza do munícipe madrileño. Din ter as súas reliquias auténticas, aínda que, para cando nese século chegan a esta cidade, o cristianismo, as cruzadas e as peregrinacións xa tiñan unha historia nada fácil de contar con transparencia. Certamente, o relicario que se lles dedicou na catedral colonesa é un dos máis belos de Europa, labrado por Nicolás de Verdún en 1180. Pero polas mesmas datas, tamén en Santiago de Compostela empezáronse a reivindicar algúns restos do apóstolo homónimo.

No entanto, os pasados días catro e cinco non houbo reparo ningún en que as estridencias alcanzasen a toda España. E non se trataba dunha tradición cultural máis ou menos firme a conta de consumismos culturais colonizadores. Tratábase de algo de maior importancia, digno de suma atención pola súa transcendencia. Unha investidura de Goberno non sucede, afortunadamente, coa periodicidade anual do paso do Zodíaco. Os catro anos que en teoría legal pode durar teñen relevancia na vida dos cidadáns. A novidade, en todo caso, era que o Goberno podería pasar de xeito máis consistente que a provisional e de trámite, a mans que puidesen exercelo en toda a dimensión que lle atribúe a CE78, cun carácter distinto do que había ter ata que Rajoy tivo que  deixalo nunha moción de censura o 01.06.2018.

Argumentos ad hominem

Esta novidade explicárona ou rebatérona os múltiples grupos con capacidade para dicir -ou dicir de xeito provocador e ata alarmista- os seus xeitos de entender ou desentender como debe ser España e a hipotética convivencia dos españois. Nas súas intervencións -e expresións de linguaxe corporal-, moitos aproveitaron a liberdade parlamentaria para soltar as súas soflamas mitineiras e provocacións e que os seus partidarios se sentiran felizmente recoñecidos. Non repararon en si era o máis conveniente e oportuno para os intereses de todos os demais españois. Buscaron as palmas dos que lles votaron, garantes exclusivos dos seus programas. De aí a entrar directamente no terreo da pura Herística ou arte de ter sempre razón -que diría Schpenhauer- non houbo máis que a determinación de estar aí caese quen caese e pasase o que pasase. A primeira gran estridencia do Congreso eses días foi a dunha mala pedagoxía para os cidadáns, a moitos dos cales o barullo producido nalgúns momentos pensarían que estabamos en vésperas de algo moi distinto dunha democracia. A segunda estridencia do propio Congreso foi que algúns dos participantes créronse con dereito de excluír aos demais porque eles e só eles tiñan a exclusiva da verdade democrática e, sobre todo, da “unidade de España”. Esta especie de sortilexio, que co de “constitucionalista” e “non constitucionalista” serve para dividir polo menos en dúas Españas, como dixera Antonio Machado á propósto do guerracivilismo. Parello a esta antiunidade, con todo, foi, unha vez máis, que a esencia de España aparecera como algo, intanxible e esgrimible a vontade dunha determinada bancada, á que, entre tanta grandilocuencia retórica, a vida dos españois debe importarlles pouco. Cando de problemas concretos se trata, adoito non queren saber nada ou, como moito, afrontános desde algunha enxeñosa especie colateral destinada a deixar fóra de xogo a quen o propoña, co máis rancio estilo sofista de levar a conversación ou o debate.

Os argumentos ad hominem sobraron todos. Pero a falsa argumentación mostrouse sistémica -e agravou a estridencia- cando se orquestrou con manifestacións de rúa a destempo. Xa hai unha convocada para o 12 de xaneiro. E xa houbo un anticipo o propio día cinco –“pola unidade de España”- ante o propio Congreso, mentres tiña lugar o debate de investidura. Pódese intuír con facilidade que a estratexia seguirá por ese camiño de aumentar o ruído e, se é posible, crear intranquilidade crecente no resto dos cidadáns. É un vello truco, ben coñecido dos anos trinta, capaz de facer crer que o ruído e a incerteza danlle a un a razón para soster ideas e xeitos públicos exclusivas dalgunhas minorías que lle sacarán rendibilidades de todo tipo.

Milagreiría política

O curioso da barafunda é que, ao ritmo que vai tamaña estridencia, xa non se sabe ben ata onde chegan os cooperantes das voces máis ruidosas. A suposta dereita, ao que se ve, non está disposta a frear aos máis audaces da súa dereita; con tal de que o Goberno que se forme sexa débil, cre que lle irá ben. Ao que falaba das estridencias da cabalgata municipal de Carmena, non se lle oíu ningunha réplica; tampouco aos seus outros socios municipais, nin ao seu propio xefe de filas no Congreso ou á sustituta de anterior líder de non se sabe que centro, unha moza que intenta unha voz desgarrada e fai signos de colexiala. Para remate, xa temos bispos que rezan para que sexa verdade o que esta mesma señora lles  insinuou aos deputados do PSOE: facilitar un “tamayazo” como o acaecido en 2003 na Comunidade de Madrid. Nas Redes, ademais, rendeu a súa mensaxe  e rechiaron así mesmo milagreiras incitacións a rezar, por ver sei a Virxe ou o Espírito Santo libraban a España –“a terra de María”- de que a Coalición progresista forme Goberno. Especificando máis, algún destes chíos dicía: “Invítote a que reces comigo, polo ben de España, un Ave María á nosa Nai do Ceo. Ela conseguirá do espírito Santo, o milagre de cambio de voto en dous ou máis congresistas españois de aquí ao día sete de xaneiro”?. A Valle Inclán encantoulle para algunha das súas novelas da “serie carlista” ou das do Ruedo ibérico.

Dito doutro xeito, que con tanta estridencia denotativa, estase querendo facer ver que, despois  dos Reis, podería ser o fin do mundo. Pero os que con iso desafinan do que é a democracia e as súas regras, non están dispostos a parar as súas ansiosas proclamas de “traidores” sobre os que discrepen de “o seu” España ou “a súa” bandeira. Seguirán berrando que España non se rompe e lemas similares se esta Coalición de Goberno sae adiante. E evidente é que, por moito tino que puidese ter en non provocar con decisións de cariz simbolicamente máis radical, a situación de acoso continuado fará que, separadamente das grandes dificultades que o probable Goberno vai ter para saír adiante no día a día, algunhas solucións que debería adoptar para atender problemas urxentes, haberán de demorarse unha vez máis. Este é o xogo. Atentos!

TEMAS: Democracia. Investidura. Dereita/Esquerda. Ultradereita. Presidencia do Goberno.


Madrid, 06.01.2019

Manuel Menor Currás

Bárbaros, bárbaros, poida que haxa máis dos que parece

Kavafis viu como todos esperaban a súa chegada e, tamén, como ao non valer ese recurso explicativo dos erros, cundía a decepción cidadá.

Ao parecer, os vándalos andan facéndolle trasnadas ao Belén que o alcalde de Ourense puxo na Alameda para extrañeza de propios e estraños. Como á Sra. Almeida, da Comunidade de Madrid, ao Sr. Jácome non lle importa moito que sexa un horror a súa achega belenística ou que haxa quen lla desfigure. Busca que falen del á marxe dos asuntos para facer ver se, con ese cebo, a súa xestión se redime de todo dislate.

A mención metafórica aos bárbaros alude aos quen dero ao traste no 476 d. C. co Imperio Romano -a organización administrativa máis sólida da antigüidade europea- logo de moitos anos de pactos. Aquelas tribos eran habitualmente considerados “barbari” desde unha suposta superioridade cultural, que os diferenciaba como estraños. No entanto, nas súas orixes a nosa propia cultura ten compoñentes de todo tipo e, , malia todo, “bárbaro”, e sobre todo “vándalo”, expresan preferentemente comportamentos pouco civilizados, ilegais mesmo, aínda que, como contraposición, “bárbaro” poida significar tamén algo insospechado. O noso subxectivo modo de ver e o ton de voz varían o sentido desta palabra cuxa elasticidade semántica pode percibirse, ata, respecto dun mesmo asunto. Estes días, por exemplo, no tocante ao que escribe unha profesora malagueña. O seu éxito editorial coa “lenda negra” levouna -con similar desenfado- ao século da Ilustración e, segundo que xornal  se lea, o “bárbaro” indica se é detractor ou partidario de ambos libros.

Avanzamos?

A Historia de España é empregada aquí para darse zorregazos políticos, á marxe da calidade explicativa. Este fenómeno colateral, observado xa por Goya, é moi cansino cando o xera unha xestión da memoria ao servizo do poder. Adoita ser incapaz de distraer as urxencias do presente cando persisten comportamentos políticos indiferentes ao paso dos anos, con mínimas modificacións formais que non impiden que os problemas sigan gravitando idénticos sobre os cidadáns. Pero é visible a miúdo, entre outras, tanto en neglixentes políticas educativas, como en sesgos etnocéntricos asumidos como universalistas e dominantes, mentres a parola política trata de despistar.

O valor do coñecemento histórico é apreciable entón, non só porque axude a non repetir erros, senón porque desminta o truco de supostos “avances” do presente. A linealidade evolutiva dos acontecementos non existe máis aló da estrita contabilidade de calendario. Que 2020 veña logo de 2019 non indica, por si mesmo, unha mellora cualitativa nin, por suposto, que vaia a ser proveitoso para todos por igual. Sirva de exemplo que o aniversario da promulgación da Lei de Violencia de Xénero, que debería facernos conscientes de como a barbarie segue incrustada no comportamento social, con risco para as mulleres e, tamén para os menores. O significado preciso de “avance” e “cambio” pouco ten que ver co rutineiro paso do tempo e, se algún baremo pode esixirse para medilo, debería cifrarse na mellora  que poida supoñer no cumprimento dos dereitos humanos. Igual vale dicir dunha Coalición de Goberno que se autoproclame “progresista”, término tamén moi “complexo” e “diverso”, como se verá no transcurso do novo ano.

Desde a caída do Antigo Réxime, os actores da Historia -como destacou Bertolt Brecht preguntándose: Quen construíu Tebas, a das sete portas?-, non son as persoas eminentes que os cronistas exaltaban sobre un resto que apenas era comparsa. Pero, desde que se empezou a falar de dereitos iguais para todos, ese suxeito colectivo -que se supón na escena política- presenta internamente conflitivas diferenzas de intereses. Non é raro, xa que logo, que, en todo relato dalgún acontecemento se traten de apurar interpretacións parciais, inclinadas a ocultar ou exaltar a conveniencia.

Lealdade e honradez

Os cualificativos de “boa” e “mala” prensa tiveron, por tal motivo, moito predicamento nos primeiros anos do século XX, parellos aos de “boas lecturas” repetidoras de doutrinas establecidas. Os títeres de cachaba sempre deron carta de natureza lúdica ao trato que en sesudos libros de Filosofía, Moral e Teoloxía se daba  aos “adversarii”, é dicir, cantos puidesen discrepar da ortodoxia. Secundábanlles revistas editadas para considerar como “bárbaro” -vándalo, mesmo- a todo presunto disidente do pautado. Cando xa non había Inquisición -coma se as certezas non tivesen graves riscos-, a propia lei Moyano creou, no seu artg. 160, a Real Academia de Ciencias Morais e Políticas. Segundo o seu Estatuto, para “que se conserven os principios eternos de orde e autoridade, sen os cales a sociedade retrocedería aos séculos bárbaro” e previr, entre outros, “os erros desgraciadamente perigosos” que estaban empezando a advertirse nas reivindicacións obreristas ante “a cuestión social”, como se ratificaría na sesión inaugural o 15.06.1879.

As vellas actitudes cos barbari, pouco propicias para o diferente, seguen visibles tamén hoxe en xornais e dixitais. Idénticas ás dos que escriben de Historia en plan apoloxético, asociados a prefixadas liñas antropolóxicas que permitan -como outrora á psicoloxía- teorizar sobre un apócrifo homo hispanus, impasible ante os egoísmos do presente. De todos os xeitos, neste amplo terreo do bárbaro ou vandálico que se glosa e se cala entre pasado e futuro, non está de máis unha sentenza traída á actualidade por Nuccio Ordine na súa divulgación de clásicos para hoxe. É de Montaigne (1533-1592): “Require máis esforzo interpretar as interpretacións que interpretar as cousas, e hai máis libros sobre libros que sobre calquera outro asunto: non facemos máis que glosarnos os uns aos outros. Todo está cheo de comentarios; de autores, hai gran escaseza”.

Doutra banda, neste final de 2019 en que fanatismos, odio e intolerancia contra a diversidade, antigxtanismo, homofobia, disfobia, antisemitismo, xenofobia e racismo seguen medrando ás súas anchas -na realidade e nas Redes-, ninguén debería esquecer o que Baltasar Gracián dicía no século XVII:”En fe da súa cultura puido Grecia chamar bárbaro a todo o resto do universo”, “é moi tosca a ignorancia” e “non hai cousa que máis cultive que o saber”. Por moito poder que alguén teña, se non entende que unha boa educación para todos é o mellor antídoto, estará privilexiando á barbarie.

TEMAS: Avance político. Progresismo. Etnocentrismo. Barbarie. Intolerancia

Manuel Menor Currás

Madrid, 31.12.2019