Co pin parental prosegue a pelexa contra a Educación para a cidadanía

O pin parental inscríbese na loita contra o dereito á educación universal e gratuita. Para ser libre non basta con estar escolarizado,.

As investigacións xeológicas avanzan por encima da nosa vivencia do tempo.  O último é que a desaparición dos dinosauros da Terra foi producida pola caída dun asteroide ao noroeste do Yucatán hai 66 millóns de anos. Os especialistas en Estratigrafía coñéceno como episodio K-Pg (Cretácico-Palóxeno)   Ao parecer, non tiveron nada que ver as intensas erupcións volcánicas que habían ter lugar 200.000 anos antes. Na gran extinción do final desa era, non só desapareceron a maioría destes vistosos animais senón outras moitas especies, mentres unha parte sobreviviu.

Películas como Parque Xurásico (1993) suscitaron un imaxinario propenso a entender que non faltaban bastantes millóns de anos para que o Homo sapiens camiñase sobre a Terra. Nas clases de Ciencias Sociais -e de Ciencias Naturais- fíxose complicado explicar que na Prehistoria non conviviran dinosauros e seres humanos. Non moito antes, o enrevesado fora facer ver que a cronoloxía anterior a era cristiá que, segundo estudiosos como Isaac Newton, non excedía os 6000 anos, era excesivamente curta e non explicaba a complexidade do sistema Mundo.

Terraplanistas hai e probablemente medren. Tamén hai quen vexa con malos ollos que se lles explique aos cativos na escola de modo científico, e non coa literalidade relixiosa do Xénese, o ocorrido coa vida na Terra desde os microbios que lle deron orixe hai 2.000 millóns de anos.  Os creacionistas -dentro das súas moitas tendencias- adoitan rexeitar o coñecemento científico sobre a evolución xeológica e a formación do sistema solar, coas explicacións astronómicas sobre a orixe do Universo, e as de carácter paleontolóxico como as que expón o MEH (Museo da Evolución Humana), da Fundación Atapuerca (Burgos). A todos eles resultoulles indiferente ou moi penoso o que lles puideron ensinar na escola cando non o combateron os seus pais.

O Caderno C de Goya

O tempo xeolóxico tamén existe nos hábitos culturais. Entre os debuxos do pintor aragonés, expostos  no Prado ata o 10 de febreiro, dous do Caderno C (de 1814 a 1823) dan especial luz sobre o que pretenden facer agora os máis conservadores contra a escola pública. Se non lle poñen un PIN parental para velas, a folla 84 di: “Por nacer noutra parte”, e na 94 lese: “Por descubrir o movemento da Terra”. A Goya non se lle escapou tampouco a violencia machista, nin que a gobernanza da razón suscitase remorzos continuos: o Capricho 42, de 1797 –“Ti que podes”-, alude directamente á ignorancia que tratan de impoñer os poderosos.

A “felicidade” de que falaba a Constitución de 1812 veu concretarse en que a lei Moyano prescribise como obxectivos escolares o ler, escribir, contar e rezar, con diferenzas para as nenas, como ensinarlles, por exemplo, “Economía doméstica”, pero non Economía. Pero agora mesmo, falar de importancia da educación seguirá sendo hipócrita se non se defende a dignidade da igualdade educativa. Obxectar o que se explique en clase, e máis nas disciplinas de maior complexidade -pola maior cantidade de ingredientes que concorren nos procesos que estudan-, está en auxe. Xa non é raro que se reclame sobre do que algúns alumnos e pais entenden doutro xeito. E tampouco, que o profesorado se retraiga de falar do que o seu campo científico avance. Coñecido é que o ensino de a “Historia actual” sexa escasa para evitar conflitos, mentres leis como a LOMCE contribuíron, ademais, a minusvalorar canto non sexa selectamente competitivo, un síntoma que Nuccio Ordine denunciou en A utilidade do inútil, avogando por unha educación da persoa máis rica e integral.

Do PIN parental

En certo sentido, xa que logo, o PIN parental de VOX non é tan novo como parece. Ten antecedentes recentes no que foi a persecución de Educación para a Cidadanía desde 2006 a 2012. E non é difícil atopar situacións, como a que se suscitou en 1980 cun libro que, á marxe da súa oportunidade, era bastante inocuo salvo para a prensa afín á CONCAPA. Esta asociación que aínda pretendía ser a única voz de pais e nais de alumnos, suscitou actuacións vergoñentas sobre  aquel Libro vermello do Cole. Igual que as pancartas que en 1984 e en 2005 saíron á rúa en nome dos bispos e os seus colexios. Igual que o propagandismo que inspirou o imposible deseño curricular das “Humanidades” Aguirre, como ensaio do que faría en Madrid despois do “tamayazo”.

Con tanto antecedente enténdese mellor este PIN parental VOX tratando de poñer en solfa cuestións que están, ata na LOMCE, dentro das chamadas actividades “complementarias”. As cuestións transversais sempre as traballaron os centros e, desde os anos 90, figuran nos reglamentos orgánicos dos centros escolares para “propiciar o pleno desenvolvemento da personalidade do alumno”, “como complemento da acción instructiva e formativa” das disciplinas académicas. Incluídas no PXE (Programación Xeral do Centro) -para atender directamente a o  neno- sempre foron, ademais, un indicador do nivel de apertura da súa acción pedaxógica máis aló da súa capacidade instructiva.

Este extremo é o que o PIN parental persegue, para constreñir o papel do profesorado ás súas asignaturas, como gardiáns dunha verdade en perigo. Ningún centro que se precie atenderá a iso, e menos os privados, atentos a diferenciarse polo seu “ideario”, como a UCD pretendeulles ampliar en 1980. O PIN ?que amparan VOX e os seus socios- prosegue a pelexa contra a Educación para a Cidadanía e, de xeito evidente, é apoiada con todo por cantos propugnan a Relixión nas aulas como norma de moralidade. Non é máis que outro intento de parar -tanto por medo como por narcisismo ofendido- a extensión do saber. O mesmo principio e as reiterativas acusacións que agora volven a verter para baleirar de sentido ao ensino público, empregaranas coa parte educativa de calquera área de coñecemento que estimen contraria ás súas prexuízos.

Non se debería esquecer, por tal motivo, que os currículos escolares sempre xeraron problemas nalgún momento; en non poucos países existe ata un Instituto de Desenvolvemento Curricular para procurar evitalos. Nunca se quere admitir que son un produto histórico con pretensión de imparcialidade, como supostamente sería a Ciencia. E non é fácil atopar os que expliquen a súa historicidade, vinculada a unha tradición e, xa que logo, a ideas e valores hexemónicos, capaces de darlle valor significativo nun momento determinado. Sucede, ata, coas chamadas propiamente Ciencias.  Moitos seguen sen admitir-aínda que desde os anos 90 empece a diminuír o seu número- que o currículo nunca é só o “programa” da “asignatura”, senón que leva na súa codificación  disciplinar interna outros ingredientes, máis ou menos ocultos uns e moi explícitos outros, porque -e isto é o máis importante- as reelaboracións didácticas de cada profesor na aula e as rutinas organizativas en que se insere cada disciplina son vitais, para que, á marxe de toda convicción pedagóxica, cumpra o estatus xurídico alcanzado nalgunha lei, decreto, orde ou disposición oficial.

Neutralidade

 

En  1903, G. Azcárate defendeu, ao inaugurar a Universidade Popular de Valencia, a neutralidade da ciencia: “Como consecuencia indeclinable da liberdade e da tolerancia, unha Universidade non debe ser liberal nin conservadora, individualista nin socialista, católica nin librepensadora, senón templo aberto a cantos tributen culto á verdade” (BILE, 31.03.1903, pxs. 65-74). Se oíse isto do Pin parental, vería en que medida é unha prosecución das sucesivas guerras escolares que se viñan librando desde moito antes. Neses anos  -como asegura Alfonso Capitán-, o reformismo educativo tamén tiña problemas coas formas conservadoras de entender a educación. Nin a neutralidade universitaria -trasunto da máis admisible “neutralidad da ciencia”- estivo afastada das connotacións morais e relixiosas que, de ordinario, se asignaban ao ensino escolar. Antonio Viñao, hai tempo que insistiu en que do analfabetismo á alfabetización -fenómeno complexo onde os haxa- hai unha distancia. Cabe engadir que, non só para a historiografía, senón para os logros das políticas educativas.

Manuel Menor

20.01.2020