A "boa eduación" e a mala política

A “boa educación” non depende só das escolas e colexios. Pero a mala educación é síntoma de serios problemas de convivencia.

Baldoví, na súa intervención no Congreso o pasado día sete, mereceu un nutrido aplauso -dun sector do hemiciclo- porque botaba en falta algo que, en principio, dan as escolas: educación. Ao seu parecer, a moitos dos que alí estaban faltoulles “boa educación”. Sen dúbida, referíase ás pautas de comportamento, respecto e modais mostrados por moitos parlamentarios, máis ben de “mala educación”. E nas súas palabras non había ningunha ironía ao estilo das de Mark Twain, cando puxo en solfa as historietas sobre O neno malo e o neno bo, senón enfado.

Actores de boa educación

Todos estamos de contino sometidos á variable vara de medir con que os que nos ven e nos oen consideran boa ou mala a nosa conduta. Con máis razón os que falan e se expresan publicamente na Cámara dos Deputados. Queiran ou non, transmiten a súa boa ou mala educación, esa cobertura que fai que xestos, palabras e discurso reforcen ineludiblemente mensaxes de empatía, proximidade, serenidade, razoamento, intelixencia, comprensión ou, pola contra, indiferenza, agresividade, intransixencia, egoísmo, cerrazón, falsidade rancor e ata odio. Ese plus da “boa educación” amortece, ata, o que a rudeza de xeitos adoita mostrar máis a miúdo: ignorancia e prexuízo, máis manifestos cando o que se expresa faino de oídas, mecanicamente, como un monicreque sen pensamento propio.

Como na vida mesma, nesta sociedade do espectáculo os variados especímenes existentes nos parlamentos confiren a algúns personaxes maior teatralidade para atraer á prensa de diverso modo. Independentemente do moito ou nulo coñecemento que mostren sobre os asuntos, moitos non se senten obrigados polas normas dos bos modais cos seus adversarios. Sorprende o facilmente que esquecen o que, nos seus selectos colexios lle fixeron ler do escrito respecto diso -entre outros- por Erasmo, Parravicini, Saturnino Calleja, D´Amicis, Pilar Sinués, Fernando Beltrán de Lis, Pilar Pascual ou Alfonso Ussía.

Retórico parece, pois, que, ao tratar problemas serios, encomenden o seu arranxo á educación e o rearfirmen  en decisións lexislativas do Parlamento. Non só nas concernentes aos distintos niveis educativos -como cando suprimiron a Educación para a Convivencia ou para a Cidadanía- senón, tamén, respecto doutros campos da vida pública. O BOE educa, e educa ben, mal ou regular, segundo o que regula ou desregula, e segundo a quen coarte ou favoreza. Non é etéreo o seu carácter educador. Se se analízase a publicación oficial nunha secuencia de varios anos, permite observar a proximidade ou lonxanía, interese ou desinterese, aversión e ata repudio que uns ou outros asuntos lle suscitaron; como se consentiron ou esqueceron, como se preferiron unhas ou outras pautas a desenvolver. No BOE quedan expresadas as condutas cotiás que os nosos representantes quixeron e puideron esixir aos seus conciudadanos, conscientes dunha capacidade que a escola non adoita ter para educar.

Detrás, pódese ver como no que se propón e decide pesa, con máis frecuencia do desexable, o dar por suposto que é “natural” o que soamente é a inercia do apreso. Montaigne -un dos clásicos recordados por N. Ordine noseu último libro- dicía que “as leis da conciencia, que dicimos nacer da natureza, nacen do costume. Dado que cada cal venera no seu interior as opinións e as condutas que se aproban e admiten ó súa redor, non pode desprenderse delas sen remorso”?. Ao pretender diluír as contradicións de crenza ou de clase social ofendida, o BOE continuamente pon de manifesto como moito do que din as súas páxinas está lastrado de inautenticidade, á espera de que a historia o supere. Non é difícil, ademais, ver nas súas páxinas aos encantados e encantadas de recoñecerse a si mesmos coma se visen a Deus cando se miran ao espello. Pero ese cinismo burocrático, propicio aos monólogos, deixou plasmadas aí sete leis educativas alternantes e talvez mostre pronto a oitava.

Lexisladores de boa educación?

Cando Baldoví mencionou que era mestre e profesor de Educación física, os que se sorriron evidenciaron, ademais, a pouca estima que un sistema educativo de calidade lles merecía. Ante tal confesión, fixeron gala dunha castiza cursilería, tan falta de respecto e de ética como as ferintes palabras recordadas hai pouco por J.M. Bausset, ou como cando outro profesor, Labordeta, brindou un exabrupto soado en marzo de 2003 a uns hooligans de idéntica vaidade farisaica. O novo parece ser o hipócrita entusiasmo por machucar ao contrario e non deixarlle espazo ningún para que mostre a súa parte de razón.

Non é fácil -dentro da cultura política exixible a parlamentarios de 2020, logo dos cincuenta anos últimos- dar resposta a por que seguen cultivando falsos mitos para acalar persoas que deron sobradas mostras de contribución cordial se cadra da sociedade actual. Non poderán explicar o atractivo da pechada vida do pasado que propoñen aos españois que ven o mundo de modo plural e integrador. Talvez por iso repíteno por activa, por pasiva e ata por perifrástica desde non poucos púlpitos, por ver se a pedagoxía dos seus súas solipsistas principios convence a algún emprendedor de que son os máis ferventes demócratas.

A educación, en todo caso, non parece que vaia a ser obxectivo prioritario nos plans deste Goberno de Coalición. Na pedagoxía de comunicación que aflorou, o económico irá diante. Como sempre, quererán convencernos, con todo, de que tamén no educativo van ser “progresistas”. Reiterarano cando erradiquen algunhas marcas sementadas por Wert e Méndez de Vigo no BOE. Xa veremos en que queda a continuación, a súa capacidade e vontade de modernidade. Canto tempo teñan para mostrala e ata onde é a incógnita que pronto empezará a despexarse. De momento, Educación non ten “vicepresidencia” nesta inflado organigrama ministerial, indicativo para moitos das preferencias en ciernes, tendo en conta, ademais, que Isabel Celáa pasa a segundo plano e que, no programa ou proxecto que deron a coñecer fai uns días, poucas concrecións fanse en problemas significativos do sistema educativo; queda claro que algúns se soslaian.

Namentres, a “boa educación” que a sociedade estea aprendendo dos seus representantes políticos debería revisarse. Non debería impedir, por exemplo, que un Informe do tipo PISA sobre da pedagoxía social que exercitan a diario, cos rankings de calidade que cumpren cantos non alcanzan os estándares básicos de convivencia e de liberdade democráticas. A Lexislatura apenas está empezando e estas demostracións poden ser agobiantes para o san equilibrio social se medra moito o número de escépticos.

TEMAS: “Boa educación”. Diálogo político. Ética. Pedagoxía social. Leis educativas.

Manuel Menor