23F22: crise do PP?

 

O acontecido é grave para a evolución democrática de España

O que está sucedendo estes días no partido conservador de España pode ser unha pura ficción novelesca, unha secuencia máis da súa historia, ou unha mixtura de ambos mundos. Debe determinalo quen escriba o guión orixinal, pero mentres non se dilucida a enleada, será proveitoso non dalo por resolto. Que estivese atento a ver a súa evolución, inaudita ata parecer froito da nosa imaxinación, ben faría non dalo por resolto; non sabemos que parte de todo iso é verdade e, menos, que problemas reais causou. A suposta novela está sendo moi eficaz, ata en difuminar o seu verdadeiro argumento.

A serie

A primeira advertencia para decatarnos é tratar de ser conscientes de que somos espectadores de algo que era difícil de imaxinar. A segunda é tratar de adoptar a posición de observador axeitada partindo de que, ante transformistas e xentes de circo, han de adoptarse precaucións ante o que parece que vemos e non é exactamente o que sucede, non sexa que nos despistemos indebidamente.

Como nun conto, érase unha vez un partido político en que parecía, ao fin -logo dun longo serial de episodios turbios, en que ata a propia sé social era produto de trampas-, que se quería aclarar se un membro eminente de agora era ou non corrupto; é dicir, se proseguía a tradición das mordidas para xestionar recursos públicos. Sería exemplarizante para outros á vez que proveitoso para mandar máis, pero cos penitentes de teatreiros vitimismos nunca se sabe. A sorpresa forte estaba por chegar, porque despois de que os implicados se dixesen en público canto quixeron dicirse das mascarillas obxecto da lea, a comisión propiamente tal, e a coartada excepcional da urxencia, o argumento desta serie cambiou bruscamente. Como nunha traxedia de Shakespeare, A acusada converteuse en acusadora, mentres o acusador sufriu un revolcón a conta dos seus. Maltreito este da pelexa, protagonizóu unha despedida solemne ante a audiencia -entre a que se podían advertir traidores-, un último xesto que deixou a serie no seu máximo clímax. O que veña a continuación inicia unha curva de desinterese, aínda que a recado que os seus gromos darán para outra tempada espectacular, e recambio de actores e actrices.

Difuminación

Das moitas exéxese que admite a primeira tempada da serie que acabamos de ver, hai capítulos que non se deberían escapar da retina sen prestarlle especial atención, non tanto como goce, canto como aprendizaxe. De entrada, a constancia de que espectáculos como este son un descalabro para todos; logo de case corenta anos ansiando que houbese democracia, non parece que nos corenta e catro últimos aprendamos moito a practicala lealmente: non é ningunha alegría, pois, que, cada pouco, unha vez uns e outra vez outros -por referirnos aos dous principais partidos que han protagonizado a alternancia desde 1978- estean dando a nota do quítate ti que me poño eu; neste caso medre o malestar porque o protagonista que acaba de perder a partida foi o único que, na historia do seu grupo, non foi elixido a dedo para dirixilo. Nunha segunda observación, complementaria desta, é inquedante que sexan os varóns do partido -versión real da grafía “baróns”- os que decidan o destino do guión a seguir en diante: é raro que non se advirtan máis explícitas as “baronesas”, que habelas hainas e con peso acreditado nesta historia.

Pero entre tanta difuminación do realmente sucedido, o máis dramático é que entre as razóns que, nunha consideración democrática da vida política cabería considerar, de todas as de cariz relevante ningunha apareza como causante de este folión. Non xurdiu porque o defenestrado non sexa capaz de frear o bo funcionamento -polo menos nos prazos constitucionais establecidos- de institucións como o Consello Xeral do Poder Xudicial e ralentizar os doutros altos tribunais, ou o da alta dirección de RTVE. Ninguén lle pode botar en cara tampouco que non faga o posible, coas súas votacións e co seu verbo máis florido, por que o Goberno actual de España quedase como ilegal, non só ante o resto de españois, senón tamén ante os socios da UE, por razón da xestión dos recursos procedentes de Bruxelas. Poucos poderán argumentar que non estea brillante en satisfacer as aspiracións dos pais transmisores da antorcha desta formación política en canto a dar cancha ao seu lado máis dereitista, achegándose aos egresados ultras. E moi eficaz foi este modo de ocultar, coa súa autoinmolación, o problema inicial da crise: as supostas comisións que a lexislación da Comunidade de Madrid prohibe expresamente.

Mal agoiro

Quedámonos con todo, coa dúbida de se sabería desenvolver o lado auténticamente centrista que autodefine á súa formación. O seu programa preferiu non buscar un diálogo leal coa esquerda, poñer pegas a conquistas sociais en principio xa en marcha, non votar unha reforma laboral que só emendou levemente a do seu propio partido, non estar ao quite de problemas como o da vivenda, non facer propostas propias que desen algunha esperanza á xente necesitada, non tomar a todos por españois, palabra exclusiva para uns poucos. No canto de enquistarse nun legado que quedou como pelexa de egos persoais, gañase moito en liderado se advertise á súa competidora en cuestións como “a liberdade á madrileña”. Esa pelota deixouna no aire para que siga facendo o que lle veña en gana como, por exemplo, aumentar o orzamento para o ensino privado e profundar as limitacións do ensino público. Xusto nestes días de pelexa, acaba de arrebatarlle os poucos centros que tiña de Educación Infantil de 0 a 6 anos, que foron referencia de bo facer didáctico.

Todo conto ten a súa conclusión práctica. En este, é posible que do mago que poñan de recambio en Génova -ou onde toque- os galegos saiban moito, aínda que, como é sabido, por unha banda xá ve e por outro que quere que lle diga. Sexa quen sexa, se segue xogando a escamotearlle á cidadanía os seus dereitos, estará dando sinais de inutilidade para unha suposta vocación de servizo á “liberdade dos españois”; neste 23F todos son hoxe máis incrédulos e calquera día preferirán un salvador máis orixinal.

TEMAS: Partidos.- Política democrática.- Corrupción.- Transparencia.- Publico e privado.

Manuel Menor (Madrid, 23.02.2022)

Bloqueo á marxe dos problemas

As últimas eleccións en Castela-León amosan que os asuntos da política poden ter pouco que ver cos que aburan á educación

Nunha entrevista de 1994 para Cuadernos de Pedagogía, José Gimeno Sacristán propugnaba como fundamental “rescatar o valor cultural da Educación”, e non perder de vista o discurso ilustrado que fundamentou a escolarización universal. Pasaron case trinta anos, e segue sendo válido o que entón –ao pouco de publicada a LOXSE- dicía sobre da escola que se universalizaba en España como obrigatoria ata os 16 anos, pero que cumpría mal as funcións asignadas de igualación social, cultura básica para todos, preparación para un futuro externo a si mesma, desenvolvemento persoal e aprendizaxe da democracia. A súa eficacia era maior, con todo, en canto a unha socialización diferenciada, selectiva e xerarquizada, confirmando as distancias sociais preexistentes desde antes de que o alumnado chegase a selo, fomento da pasividade e outras rémoras. A esa deficiencia, engadíanse novas esixencias do exterior á escola: educación ecolóxica, para a paz, sexual, tecnolóxica -cando as TIC iniciaban a súa engalaxe-, a máis diso prevención de todo tipo de lacras sociais. Por entón, xa estaba de moda que non houbese comunicador nin político a quen non se lle ocorrese que é competencia da escola atender preventivamente todo tipo de problemas e laretar diso alegremente. Non reparan na gran contradición de que os medios e as condicións que xestionan para o ensino non medren nin melloren á medida das esixencias. Menos atenden a cambiar de modo significativo as prácticas ou hábitos que teñen consistencia na vida interna dos centros, deixando que se encoren vellos problemas inatendidos.

Leis mestras?

Acaban de se celebrar as eleccións de Castela e León e as mencións á educación foron practicamente inexistentes. O día trece puxo de manifesto, con todo, outro tipo de urxencias que, en boa medida acabarán atrasando, cando non taponando, solucións atinadas para necesidades endémicas se se quere que o sistema educativo cumpra as súas funcións democráticas. O que agora quedou pendente é si haberá un bloqueo absoluto a que poida formarse un Goberno estable. Todos xogan ao póker estes días e non se descarta que, de saír adiante una das posibles alianzas, haxa sensibles retrocesos en cuestións curriculares que afecten á igualdade de xénero, á memoria histórica e á sa convivencia cidadá. A comunidade castelá ha ter ata o presente, dentro do mellorable, unha aceptable traxectoria para a educación publica, ata na Castela “baleirada”, e corre o risco do retroceso.

 

Os problemas que se suscitan neste momento nesa Comunidade non lle son exclusivos. Na de Madrid, acaba de saír adiante unha Lei “Mestra” que pretende parar as leves modificacións que quere imprimir a LOMLOE aos excesos interpretativos do art. 27CE78 respecto da “liberdade de elección de centro”. Moi pronto saberemos se os que se encarguen das políticas educativas do día a día nesas Comunidades son quen de mellorar as desidias do longo pasado ou van reiterar, e ata empeorar, a vella normalidade, tan “normal” que parece que o seu deterioro crecente sexa “o natural”. Das dificultades da “cogobernanza” xa tivemos sobrada constancia nos meses de pandemia, e é raro que, nas sesións do Congreso de Deputados -especialmente os mércores-, non causen rubor as descalificacións, desplantes e palabras grosas que se oen. Non cesa esa dinámica da confrontación en que as políticas educativas son sempre un gran motivo de enfrontamento gratuíto, para tratar de resolver vellas disputas, e tampouco mellora a mala pedagoxía social que fan, indiferente a que a política educa á cidadanía, queiran ou non os políticos pendentes de gañarse o favor de posibles votantes.

Valores reais e aparencias

É moi pouco exemplar e moi desagradable que, unha vez máis, se repíta o discurso retórico de alabanzas aos mestres e profesores como centro imprescindible do sistema, mentres na vida real das súas aulas, no deseño da calidade do seu traballo e na valoración real da súa profesionalidade, se lles deixa á súa sorte. Dos moitas xeitos en que volverá repetirse o de sempre, é dicir, non facer nada, temos sobrados antecedentes; se os repiten, por moita “calidade” que digan vai ter o sistema en diante, seguiremos nunha neglixencia ineficiente, mírese por onde se mire.

Cando tanto se volve a falar de posibles acordos e se añoran pactos imaxinarios, máis parece querer aliviarse a responsabilidade de non facer nada que a de tratar de facer algo que mereza a pena na liña de eliminar desigualdades latentes. É obviar a necesidade dun acordo básico, pero tamén o é a consideración obxectiva de que non todo vale nin, ademais, merece a pena nunha sociedade civil plural, en que a cuestión non é tanto a pluralidade en si, senón o valor do público no conxunto dos intereses e perspectivas existentes no xogo social. En Educación, son moi encontrados e máis desde que as posicións conservadoras nunca deixaron de estar en combate contra canto poida alterarse. Desde 2003, incrementaron o seu posicionamiento supostamente irredutible dunha interpretación do art. 27 promovendo un tipo de cultura diferenciada, e impoñendo á escola uns contidos instrumentais acordes co seu esquema social, e aí seguen en plan crecentemente belixerante.

As perspectivas dun equidistante centrismo cultural poden facerlles a onda, con máis motivo que no que se xoga estes días en Castela-León, e indirectamente en toda España, cabe que se repitan, unha vez máis, os xogos florais daquela Comisión parlamentaria do ministro Méndez de Vigo en 2017, en que se calaba máis que o que se dicía e eran tantos os que voceaban, que apenas se oía nada que non favorecese a desidia reinante. Sería unha mágoa deixar pasar unha vez máis a ocasión de dar coherencia á intermediación da escola na elevación da cultura como algo valioso a compartir por todos; só así o valor do espazo e o tempo escolar de nenos/as e adolescentes merecerá a pena, e non será algo rutineiro, anodino e aburrido por norma. Entre os moitas xeitos de degradar a democracia educativa, a do finximento é moi eficaz: aparentar que os problemas existentes demandan un mesías redentor que se ocupará seriamente deles, conduce pronto ao fascismo.

TEMAS: Democracia educativa.- Desigualdades.- Confrontación política.- Leis mestras.- Pluralismo social.

MMC.- Madrid, 16.02.2022

Comisións sobre pederastia e hipocrisía

 Entre tantas formas como xorden agora para saber a verdade, pouco variará o problema sen a renuncia aos privilexios que ceden os Acordos.

Hai días en que parece que o que oímos vén cargado de sentido e quérenos dicir algo serio; é como unha revelación. Outras veces, a mesma monserga, refrán ou tópico non nos di nada e, de súpeto, unha palabra ou un ton de voz dotan de sentido o que tantas e tantas veces pasou inadvertido. Sucedeu onte, ao oír a un burócrata dunha curia diocesana que, preguntado sobre unha posible comisión que investigase os ilícitos de pederastia cometidos en contornas relixiosas, respondeu que vale, pero que habería que estendela fóra dese ámbito: “Sería hipócrita -dixo- se se céntrase nos abusos da igrexa católica”; “é un escándalo e dóenos moito”. E engadiu que podería “haber outras motivacións políticas detrás”, que fixeron o que puideron, e que a ver “agora o resto que fai”. Segundo este glosador deste tipo de percances, o dereito canónico, trala reforma última do Vaticano nestes asuntos, é máis duro que o dereito penal español. Oílo e ver que o Antigo Réxime, o de antes de 1789, seguía vivo foi todo un, cun estamento lucindo os seus privilexios de hai máis de douscentos anos.

Unha ética común?

Querendo ou sen querer, a desculpa deste curial deixa demasiados cabos sen atar. O primeiro é que, se se trata dun asunto tan xeneralizado na sociedade, e ao mesmo tempo tan problemático para o desenvolvemento persoal das vítimas, en democracia non se entende por que ten que medirse e xulgarse con arranxo a dous códigos de conduta diferentes, o eclesiástico e o civil. Na sintaxe constitucional normal non encaixa que estes asuntos non sexan vistos directamente ante xuíces civís. Tampouco se entende qué pinta o sostemento dun “aconfesionalismo” fundado nuns Acordos que privilexian actitudes e recursos económicos a unha institución -dependente do Vaticano- que só responde ante si mesma, sen ganas de someterse á ética común de todos os cidadáns. E, namentres, logo de anos de escuridade, que sigan sen pasar a primeiro plano os dereitos das vítimas á verdade e á reparación de presuntos delitos, coma se a escusa de que lles doe moito, saldase a conta de responsabilidades e de restitución correspondente. Ata desde o punto de vista da moral que debe saber calquera confesor católico, esta disposición non alcanza a reunir o grado básico de “atrición” ou dor mínima para o perdón.

En segundo lugar, é que resulta obsceno que, invoque neste litixio un mal de todos como artiluxio para evadir a responsabilidade institucional e a de persoas concretas que, mentres non foron pilladas en renuncio, estiveron invocando a exemplaridade moral como razón da súa presenza activa en asuntos sociais, educativos e doutros servizos. Certo que é un problema que existe tamén fóra dos círculos eclesiásticos, como puxo de manifesto os informes da Fundación Anar desde 1970, ou, máis recentemente, o Ditame 1/1919 CES (Consello Económico e Social) sobre o Anteproxecto de Lei Orgánica de Protección integral á infancia e a adolescencia fronte á violencia (do 20.02.2019). Certo. Pero tamén o é que os delitos desta índole cometidos por persoas supostamente consagradas á educación baixo un ideario se dicente relixioso, teñen especiais connotacións. Por unha banda, o aproveitamento desa circunstancia tan especial para a comisión do delito e, por outro, o abuso da confianza depositada por pais, nais e nenos en que esa connotación do culto relixioso ofrece condicións de seguridade excepcional. E, doutra banda, engádese que, en moitos casos, os nenos ou adolescentes violentados proceden de ambientes sociais que, por carencias de capital cultural ou económico, entenderon que o espazo relixioso ofrécelles máis garantías que ningún outro; e este amplo grupo de afectados especialmente vulnerables, foi dobremente burlado, entre outras cousas, porque ninguén desa contorna familiar estaría disposto a admitir que, en caso de queixa ou advertencia, os seus fillos ou fillas puidesen ter razón.

En terceiro lugar, esta desculpa deixa fóra de xogo -coma se non fóra coa institución e os seus traballadores- a responsabilidade de todos os ilícitos anteriores a esta reforma última instigada polo Papa Francisco no Libro VI do Código de Dereito Canónico, en xuño de 2021. Para saber que pasou antes desa data tan próxima, non fai falta remitirse aos abusos de tempos de Maricastaña (insinuados repetidas veces en sucesivos cánones conciliares, sinodais diocesanas e recomendacións nas visitas dos bispos ad limina) , senón aos ocorridos desde o Concordato de 1953, en que era habitual o que nestes últimas datas foi descuberto de Ratzinger na súa época de Munich, igual ao que facían moitos bispos trasladando ao abusador a outros destinos do taboleiro diocesano, coma se estivesen xogando á oca, para ocultar o problema sen remedialo. É esta una máis das contradicións que desbordan cando de sexualidade e afectividade humana se trata, un tabú co que non se atreven. Trátese de curas, monxas, seminaristas ou laicos, cada cal que se apañe con doutrina baseada en glosas doutras glosas de tradicións inamovibles, pero coas que non teñen engorro mental en suscitar a restrición mental e outros inventos da dialéctica sofista como subterfuxio para salvar ás súas canonistas de incurrer en informalidade técnica co seu Código particular.

Lucas 17, 2 e o silencio

Desta historia longa, en que o principal sempre é a “imaxe institucional”, por encima das queixas das persoas -adolescentes, nenos, mulleres, curas ou monxas-, é da que pretenden fuxir cantos se senten implicados nesta zafiedade. Non entenden que hai danos a reparar, talvez por crerse distintos e superiores ao resto do xénero humano, privilexiados por ter a Verdade á súa disposición. Non vai con eles que, entre os centos de miles de nenos e nenas que pasaron polas súas institucións confesionais -particularmente polos seus seminarios, conventos e colexios-, poida haber moitos ou poucos danados no máis íntimo da súa personalidade, aos que se lles puido derramar a vida. Como a institución á que din servir é sagrada, inviolable e “sociedade perfecta”, non é responsable, e eles tampouco por estar ao seu servizo. Nin parece importarlles que, con actitudes como a que deu a entender este experto en Dereito Canónico, condenen ás vítimas a prolongar o seu silencio.

Nunha historia de tantos xoguetes rotos -co pretexto de Deus-, se non por coherencia co que o Evanxeo de Lucas 17, 2 di respecto ao escándalo dos máis inocentes, polo menos deberían estar advertidos do que os que, como Alice Miller, estudan a violencia na infancia, din: “O cadro dos malos tratos sufridos na infancia non aparece todo dun golpe, senón como un longo proceso no curso do cal novos aspectos emerxen aos poucos coa conciencia. Soamente chega a ser perceptible cando se é adulto, xa que o neno non tivo outra elección que a de sufrir durante anos en silencio”. É dicir, se non adoptan outra actitude máis democrática, as falcatruadas feitas no pasado non fixeron senón empezar a chamar á súa porta, porque, igual que lle sucedeu a Marlow, o arrepiado protagonista de O corazón das tebras de Conrad, deixaron detrás moito que contar, e terán que afrontalo nas comisións que, dun ou doutro modo, sacarán ao aire, non só as miserias, senón os fariseísmos con que tratan de tapar a hipocrisía que esconden tras fórmulas privilexiadas de trato legal.

TEMAS: Acordos España-Vaticano.- Imaxe institucional.- Violencia coa infancia.- Dereito Canónico-Dereito Civil.- Aconfesionalismo.

MMC (Madrid, 02.02.2022)