NON AO PECHE DO IES PORTOVELLO: Comisións sobre pederastia e hipocrisía

4 feb 2022

Comisións sobre pederastia e hipocrisía

Entre tantas formas como xorden agora para saber a verdade, pouco variará o problema sen a renuncia aos privilexios que ceden os Acordos.

Hai días en que parece que o que oímos vén cargado de sentido e quérenos dicir algo serio; é como unha revelación. Outras veces, a mesma monserga, refrán ou tópico non nos di nada e, de súpeto, unha palabra ou un ton de voz dotan de sentido o que tantas e tantas veces pasou inadvertido. Sucedeu onte, ao oír a un burócrata dunha curia diocesana que, preguntado sobre unha posible comisión que investigase os ilícitos de pederastia cometidos en contornas relixiosas, respondeu que vale, pero que habería que estendela fóra dese ámbito: “Sería hipócrita -dixo- se se céntrase nos abusos da igrexa católica”; “é un escándalo e dóenos moito”. E engadiu que podería “haber outras motivacións políticas detrás”, que fixeron o que puideron, e que a ver “agora o resto que fai”. Segundo este glosador deste tipo de percances, o dereito canónico, trala reforma última do Vaticano nestes asuntos, é máis duro que o dereito penal español. Oílo e ver que o Antigo Réxime, o de antes de 1789, seguía vivo foi todo un, cun estamento lucindo os seus privilexios de hai máis de douscentos anos.

Unha ética común?

Querendo ou sen querer, a desculpa deste curial deixa demasiados cabos sen atar. O primeiro é que, se se trata dun asunto tan xeneralizado na sociedade, e ao mesmo tempo tan problemático para o desenvolvemento persoal das vítimas, en democracia non se entende por que ten que medirse e xulgarse con arranxo a dous códigos de conduta diferentes, o eclesiástico e o civil. Na sintaxe constitucional normal non encaixa que estes asuntos non sexan vistos directamente ante xuíces civís. Tampouco se entende qué pinta o sostemento dun “aconfesionalismo” fundado nuns Acordos que privilexian actitudes e recursos económicos a unha institución -dependente do Vaticano- que só responde ante si mesma, sen ganas de someterse á ética común de todos os cidadáns. E, namentres, logo de anos de escuridade, que sigan sen pasar a primeiro plano os dereitos das vítimas á verdade e á reparación de presuntos delitos, coma se a escusa de que lles doe moito, saldase a conta de responsabilidades e de restitución correspondente. Ata desde o punto de vista da moral que debe saber calquera confesor católico, esta disposición non alcanza a reunir o grado básico de “atrición” ou dor mínima para o perdón.

En segundo lugar, é que resulta obsceno que, invoque neste litixio un mal de todos como artiluxio para evadir a responsabilidade institucional e a de persoas concretas que, mentres non foron pilladas en renuncio, estiveron invocando a exemplaridade moral como razón da súa presenza activa en asuntos sociais, educativos e doutros servizos. Certo que é un problema que existe tamén fóra dos círculos eclesiásticos, como puxo de manifesto os informes da Fundación Anar desde 1970, ou, máis recentemente, o Ditame 1/1919 CES (Consello Económico e Social) sobre o Anteproxecto de Lei Orgánica de Protección integral á infancia e a adolescencia fronte á violencia (do 20.02.2019). Certo. Pero tamén o é que os delitos desta índole cometidos por persoas supostamente consagradas á educación baixo un ideario se dicente relixioso, teñen especiais connotacións. Por unha banda, o aproveitamento desa circunstancia tan especial para a comisión do delito e, por outro, o abuso da confianza depositada por pais, nais e nenos en que esa connotación do culto relixioso ofrece condicións de seguridade excepcional. E, doutra banda, engádese que, en moitos casos, os nenos ou adolescentes violentados proceden de ambientes sociais que, por carencias de capital cultural ou económico, entenderon que o espazo relixioso ofrécelles máis garantías que ningún outro; e este amplo grupo de afectados especialmente vulnerables, foi dobremente burlado, entre outras cousas, porque ninguén desa contorna familiar estaría disposto a admitir que, en caso de queixa ou advertencia, os seus fillos ou fillas puidesen ter razón.

En terceiro lugar, esta desculpa deixa fóra de xogo -coma se non fóra coa institución e os seus traballadores- a responsabilidade de todos os ilícitos anteriores a esta reforma última instigada polo Papa Francisco no Libro VI do Código de Dereito Canónico, en xuño de 2021. Para saber que pasou antes desa data tan próxima, non fai falta remitirse aos abusos de tempos de Maricastaña (insinuados repetidas veces en sucesivos cánones conciliares, sinodais diocesanas e recomendacións nas visitas dos bispos ad limina) , senón aos ocorridos desde o Concordato de 1953, en que era habitual o que nestes últimas datas foi descuberto de Ratzinger na súa época de Munich, igual ao que facían moitos bispos trasladando ao abusador a outros destinos do taboleiro diocesano, coma se estivesen xogando á oca, para ocultar o problema sen remedialo. É esta una máis das contradicións que desbordan cando de sexualidade e afectividade humana se trata, un tabú co que non se atreven. Trátese de curas, monxas, seminaristas ou laicos, cada cal que se apañe con doutrina baseada en glosas doutras glosas de tradicións inamovibles, pero coas que non teñen engorro mental en suscitar a restrición mental e outros inventos da dialéctica sofista como subterfuxio para salvar ás súas canonistas de incurrer en informalidade técnica co seu Código particular.

Lucas 17, 2 e o silencio

Desta historia longa, en que o principal sempre é a “imaxe institucional”, por encima das queixas das persoas -adolescentes, nenos, mulleres, curas ou monxas-, é da que pretenden fuxir cantos se senten implicados nesta zafiedade. Non entenden que hai danos a reparar, talvez por crerse distintos e superiores ao resto do xénero humano, privilexiados por ter a Verdade á súa disposición. Non vai con eles que, entre os centos de miles de nenos e nenas que pasaron polas súas institucións confesionais -particularmente polos seus seminarios, conventos e colexios-, poida haber moitos ou poucos danados no máis íntimo da súa personalidade, aos que se lles puido derramar a vida. Como a institución á que din servir é sagrada, inviolable e “sociedade perfecta”, non é responsable, e eles tampouco por estar ao seu servizo. Nin parece importarlles que, con actitudes como a que deu a entender este experto en Dereito Canónico, condenen ás vítimas a prolongar o seu silencio.

Nunha historia de tantos xoguetes rotos -co pretexto de Deus-, se non por coherencia co que o Evanxeo de Lucas 17, 2 di respecto ao escándalo dos máis inocentes, polo menos deberían estar advertidos do que os que, como Alice Miller, estudan a violencia na infancia, din: “O cadro dos malos tratos sufridos na infancia non aparece todo dun golpe, senón como un longo proceso no curso do cal novos aspectos emerxen aos poucos coa conciencia. Soamente chega a ser perceptible cando se é adulto, xa que o neno non tivo outra elección que a de sufrir durante anos en silencio”. É dicir, se non adoptan outra actitude máis democrática, as falcatruadas feitas no pasado non fixeron senón empezar a chamar á súa porta, porque, igual que lle sucedeu a Marlow, o arrepiado protagonista de O corazón das tebras de Conrad, deixaron detrás moito que contar, e terán que afrontalo nas comisións que, dun ou doutro modo, sacarán ao aire, non só as miserias, senón os fariseísmos con que tratan de tapar a hipocrisía que esconden tras fórmulas privilexiadas de trato legal.