NON AO PECHE DO IES PORTOVELLO: Batallas culturais

5 nov 2023

Batallas culturais

En frontes aparentemente distintas, hai idénticas pelexas para impoñer pechados criterios a conflitos e problemas.

Teñen en común a vontade de sobrepoñerse a calquera outro e, sobre todo, a calquera diálogo para atopar unha razoable saída a cuestións que veñen, ás veces, de moi antigos tempos. Sendo tantos os casos na actualidade, e tan larga a tradición desta repetitiva actitude, cabe pensar que haxa unha vontade pedagóxica de ensinar este comportamento ás xeracións actuais.

A batalla de Xericó

Desde hai case un mes, é habitual nos medios oír a persoas significativas interpretacións de feitos que, como mínimo, admiten opinións moi contrapostas. Fainas peculiares que o fagan cunha convicción –polo menos aparente- que se fai moi dura a calquera persoa que se propoña criterios imparciais de xustiza. O conflito entre Israel e Hamás en territorio palestino fai aflorar sensacións similares ás que transmiten textos antigos da Biblia. Na “Historia sacra”-materia de carácter obrigatorio para as infancias de posguerra-, a narración da batalla de Jericó (Josué,6, 1-27) mostraba tanta parcialidade co destino daqueles habitantes de Canaán -en que estaba a suposta terra prometida por Yahvé a Moisés-, como a que a súa literalidade segue tendo para moitos. O pasado 31 de outubro, despois de bombardear o campo de refuxiados de Xabalia, ao norte de Gaza, un portavoz do exército israelí desculpouse das mortes e danos causados dicindo sen remorso ningún:“dixémoslles que fosen ao sur”. E aí segue Netanyahu, xustificando coa referencia bíblica á “Terra prometida” o acogotamiento físico e psicolóxico a que somete desapiadada e indiscriminadamente a Franxa de Gaza e Cisxordania.

É a enésima batalla que Israel quere vender ao mundo como dereito xusto, sen que os demais teñan ningún. Moisés, desde o libro do Deuteronomio, 20, 10-18, séguelle servindo de guía para reconquistar unha terra superpoblada por outras xentes. A contraposición do antisionismo actual cos afáns imperialistas dos israelís de hoxe permite aos facedores de información seguir producindo todo tipo de esmerados argumentos, tramposos para unha cultura democrática, aberta e leal a uns principios comúns como os marcados pola Declaración de Dereitos Humanos. O relato da batalla de Xericó, que as escavacións arqueolóxicas non confirman, tivo ante todo unha finalidade didáctica para resaltar a importancia da obediencia aos preceptos relixiosos xudeus de que dan conta outros libros da Biblia. Ao mesmo tempo, serviu de estímulo ao nacionalismo deste pobo fronte a outros da zona entre o século VIII e o VI a. C.; segundo os expertos, este libro de Xosué tivo varias revisións textuais nese tempo, e sempre na mesma dirección.

Os “inimigos” de Aguirre

Unha “batalla cultural” vén ser, tamén, a que, supostamente estivo desenvolvendo Esperanza Aguirre coa súa rechamante presenza na última manifestación convocada por unha fundación de Vox contra a “lei de amnistía” de que tanto se está falando nesta fase de preparación da posible investidura de Pedro Sánchez. “O fin -dicía a expresidenta da Comunidad de Madrid, non pode xustificar os medios” e por iso convocaba aos seus fieis á nova cruzada ou “batalla cultural” “contra os inimigos de España”.

A curiosa visión moralizante que esta señora fai dunha sentenza con que Maquiavelo explicaba como debían levar os asuntos políticos se se quería soster o poder, pouco ten que ver coas súas propias prácticas, tan próximas desde antes do “tamayazo” ao anarcoliberalismo ou terraplanismo económico. A concepción daquela votación do 10 de xuño de 2003 na Asemblea de Madrid, co seu desenvolvemento e consecuencias, foi todo un modelo da “cultura” sociopolítica que sementou na Comunidad de Madrid, no seu partido e nas orixes de Vox. Ben vale dicir que, sen analizar as moitas decisións que adoptou nos seus anos de goberno, e nos modos de levar moitas delas, os seus fins xustificaron demasiados medios e pantomimas de rancio abolengo. Desde que se paseou por aquel ministerio de Educación, Cultura e Deportes, o seu xogo preferido fora xa desestruturar a semántica das palabras. Nunha conferencia no Club Século XXI, en xullo de 1997, esclareceu cales ían ser as liñas neoliberais da Educación con que soñaba: unha cultura en que, coa calidade como emblema, e a liberdade como pretexto, propugnaba un recorte sistemático en canto afectase a democratizar o sistema educativo e que a súa dignidade estivese ao alcance de todos. As camisetas verdes que se ven por Madrid cando hai manifestacións, aínda saben das truques que, para tratar de frear as súas imposicións clasistas, puxo en práctica contra cuantos esixían un freo aos seus desplantes. Non foi menor o trampantoxo en que sumiu á prensa, aos medios e á poboación con aquel reclamo das, segundo ela, vilipendiadas Humanidades, con que tanto parloteo produciu para facerse unha imaxe do que non pasou de “parto dos montes” e que sumiu o ensino da Historia nun modelo que xa propugnara José María Pemán en 1939.

O servizo de Aguirre a Vox, prestándose ao seu sistemático negacionismo de calquera alternativa de trato parlamentario ou gobernamental con cuantos están á esquerda do PSOE dá cancha mediática a outros do seu partido, adictos á damnatio memoriae, un exercicio xa activo en época romana contra calquera emperador ou persoa que considerasen deshonrosa ou, simplemente, inimiga. Se tiña alguén a desgraza de ser considerado tal, o seu nome, o seu prestixio e o seu patrimonio, eran borrados da escena social. Os relatos e opinións que un día si e outro tamén lanza alguén da dereita ou ultradereita, responden á mesma hostilidade que, nos reinos da España cristiá, estalou a partir de 1312 desde o Sínodo de Zamora: as presións de la Iglesia creceron e deron pé a diversos modos de antixudaísmo que a Inquisición burocratizaría como rutina. Salvo que vexan aos defensores dos dereitos palestinos como proxección dos seus odios, receos e sospeitas, non se entende a exaltación que a alcaldía de Madrid acaba de facer ao Estado de Israel. Segundo Freud, Moisés sería un exipcio difusor do monoteísmo que o faraón Amenofis IV (o pai de Tutankamón) tratou de impoñer no século XIV a. C. A súa discutible teoría sería moi pertinente se,tras o reprimido esquecemento da saña antixudea –e antimasónica-, obsérvase a sublimación monodiscursiva de Almeida, excluínte de toda pluralidade.