A Covid-19 é mestra de mundos paralelos ao real

Comportamentos e procesos que Daniel Defoe narrou en 1722 parecen os dunha testemuña dos que estamos vivindo desde marzo de 2020.

A segunda onda da Covid-19 propicia que as malas aprendizaxes da primeira aumenten os riscos nunha sociedade que, en boa medida, segue tendo un alto grao de desconcerto. Grande parte do que está sucedendo xa o narrou Daniel Defoe en 1722, referido á peste bubónica de Londres sete anos antes. Suprimidos ou modificados elementos coxunturais da narración, O diario do ano da peste ten moitos paralelismos coa que estamos sufrindo.

Ata, o que aconteceu cando afrouxou a primeira onda, que “o carácter precipitado” das xentes, ao difundirse que afrouxara o perigo, “adquiriron un valor tan temerario que se volveron descoidados de si mesmos e do perigo de contaxio”… “As audaces criaturas estaban tan posuídas da primeira alegría que eran incapaces de sentir terrores novos, e o tratar de convencelas era como clamar no deserto; abrían as súas tendas, deambulaban por todas partes, resolvían negocios, charlaban con calquera que se cruzase no seu camiño…”

O dilema

Como agora, naqueles días do século XVII  rumoreouse que aparecería unha orde do Goberno para poñer valos e barreiras nos camiños a fin de impedir que a xente viaxase; e que os pobos dos camiños non tolerarían o paso dos londinenses por medo a que levasen consigo a epidemia. Entón, moitos comezaron a pensar seriamente sobre o que facer; é dicir, se deberían decidir quedarse ou pechar a súa casa e fuxir como moitos dos seus veciños. Enfrontábanse a dúas cuestións importantes: unha delas era o manexo das súas tendas e negocios, en que estaba embarcado todo o que posuían; a outra era preservar a súa vida da calamidade tan funesta que ía caer sobre a cidade.

Os botellóns

En xeral, a xente era amable e cortés e de carácter moi servicial. Pero había un grupo horrible de individuos que frecuentaban algunhas tabernas, os cales, no medio de tanto horror, reuníanse alí todas as noites e comportábanse con todo o bulicio e as ruidosas extravagancias que tales xentes adoitan cometer en tempos normais, e de modo tan irrespetuoso que ata os donos se avergoñaban e espantábanse... Seguiron con esta perversa conduta burlándose continuamente de cantos se mostraban serios, relixiosos ou simplemente impresionados polo que estaba acontecendo, e do mesma xeito facían escarnio da boa xente que facía o que podía para apartar o risco de contaxio.

Os erros

Era un gran erro que unha cidade tan grande tivese un só lazareto, porque se houbese varios en lugar de un.., “estou convencido -dicía Defoe- de que non morrerían tantos, senón moitos miles menos” Non houbo nada máis fatal para os habitantes, con todo, que a neglixencia imperdonable das xentes mesmas, quen durante o longo período de alerta e de coñecemento da calamidade que se aveciñaba, non fixeron preparativo ningún... e tampouco evitaron conversar cos demais

A calamidade propagábase por contaxio, é dicir, por correntes ou emanacións que os médicos chaman efluvios, pola respiración ou a transpiración, ou ben por algún outro medio que quizá estivese mesmo fóra do alcance dos médicos mesmos; afectaba aos sans que se aproximaban demasiado aos enfermos, penetrando inmediatamente nas súas partes vitais, e así estas persoas recentemente contaxiadas transmitían o mal a outros de igual xeito” E era asombroso que houbese xente que dixese que fora un golpe directo do Ceo, enviado para castigar a determinadas persoas.

As consecuencias

Entre as sorpresas que causou, estivo que non había nada disposto para auxiliar aos pobres; se estivese previsto puiderase aliviar a desgraza de moitas familias que entón se viron reducidas á penuria máis angustiosa... A maior parte dos pobres e familias que antes vivían do seu traballo ou do comercio polo miúdo, dependían agora da caridade...

Cando se soubo que a cidade sería visitada pola peste, a partir dese instante todo o comercio, salvo o de artigos de primeira necesidade, quedou totalmente paralizado., foron moitísimos os empregados que foron despedidos e abandonados sen amigos nin axuda ningunha, sen emprego... Desaparecidos todos os ramos da actividade, desaparecendo o traballo e con el, o pan dos pobres, os queixumes eran moi desgarradores.

As disensións

Con motivo dos efectos da peste moitos disidentes deixaron oír a súa voz publicamente, sen animosidade nin prexuízos. Outro ano máis de peste eliminaría estas diferenzas, o conversar de cerca coa morte apartaría o rancor dos corazóns, eliminaría a inquina e faría ver as cousas con ollos diferentes.

Pero non vexo probabilidades -continuaba Defoe, case ao final do seu relato- de que este discurso sexa eficaz; as disensións máis parecen agrandarse e tender a ser cada vez máis fondas que a diminuír. Aínda que é evidente que a morte nos  reconciliará a todos, máis aló da sepultura; seremos todos irmáns novamente... alí seremos todos da mesma opinión e teremos os mesmos principios

Universos paralelos

Naquela pandemia a confusión era moi grande, e ségueo sendo nesta. Os rumores e disensos seguen abundando como norma; renden o cansazo e a perplexidade polas variables decisións que adoptan as nosas Administracións. Todos, con todo, dicimos estar á espera de que a malignidade da epidemia cese, e de que a mortandade, contaxios, hospitais e ocupación das súas UCI baixen aos ritmos anteriores ao mes de marzo, mentres cada cal vai o seu coma se nada pasase.

Parece que esteamos nunha repetición paralela á da narración de Defoe. Sorprende que, en días como hoxe, decisivo nas eleccións de EEUU -cos avances tecnolóxicos que este país ten-, a lentitude que se dan na tarefa do reconto de votos; cun candidato que deu mostras de xogar con lume coa pandemia e, neste instante, co propio escrutinio de votos nun país fragmentado en dous. Menos pode sorprender que esta Covid-19 esperte en España, envanecidas imitacións políticas: menosprezo á moderación, gran estima polo espírito de contenda, e orgullo pola ignorancia e a difamación, coma se os cidadáns estivésemos inmunizados contra esas formas desleales e faltas de educación democrática; ben vemos que se lles pegou, como a Trump, vivir noutro mundo paralelo.

TEMAS: Covid-19.- Medicina.- Medidas políticas. Comportamentos cívicos. Educación social

Manuel Menor Currás

Madrid, 04.11.2020