Problemático realismo postelectoral

Os electores están en fase de descubrir que do dito ao feito hai un treito, e que as promesas aínda próximas poden non existir.

Madrid, Zaragoza, Badajoz, Palencia, Teruel e Granada permitiron á dereita da dereita exhibir o seu poder actual nos municipios. O estilo do que xa exerce no Goberno de Andalucía, previsiblemente mostrará tamén o seu alcance no de Comunidades como Madrid, Murcia e Castela-León, en colaboración co PP e Cs. Este partido reduciu aínda máis o seu cambio rexeneracionista de outrora, ao sostemento dunha sociedade ben ordenadiña, cursilona e aparente; o profesor Carreras, que coñeceu en ciernes a Rivera, parece que tivo pouca sorte nas súas reconvencións a este “adolescente  caprichoso” agora xa medrado. O PSOE, namentres, trata entre melindres de non expoñerse a que Podemos descentre a súa delicada imaxe progresista.

Escoramentos
O escoramento e o mercadeo foron evidentes estes días postelectorales e algún xornalista falou de descarnada poxa de poder. Para a dignidade do voto talvez sería mellor que os votantes tivesen a oportunidade dunha segunda volta no canto de ter que asistir, cansos, a este xogo de cadeiras, pero poida que dicíndoo se caese en mitificación, olvidadiza da serie electoral de 2015-2016. Casos hai, en todo caso, ilustrativos de que o panorama político proseguirá, entre formalidades aritméticas, tan débil como estrafalarias foron as combinacións para que cadrasen os números. Sirvan de exemplo dúas acontecidas en Ourense, provincia cunha pirámide de idades que sevén investindo desde os anos oitenta a un ritmo crecente, e cun PIB que, a escala nacional, situábase no nº 41 de 52 consignados en 2015, o que representaba o 10,6 % da achega de Galicia. 

Sen que sexan determinantes eses datos -pois outros lugares hai non menos singulares-, a alcaldía da cidade ourensá ha ir a parar non precisamente á lista máis votada ou a seguinte, senón a unha compoñenda en que a presidencia da Diputación se mantivo onde estaba. O intercambio, que fai inviable o devandito de Lampedusa respecto de os Finzi Contini do Gatopardo, deixa unha mensaxe estancada e espesa, ata para os votantes de J. M. Baltar e de Pérez Jácome. Di este que vai transformar a cidade, e a impostura págalla a cidadanía. Significativo é, ao mesmo tempo, que apenas a 14 kms. pola antiga estrada nacional 525, no Concello de Taboadela, estas eleccións traian consigo -tras reiteradas maiorías absolutas do conservadurismo desde 1972-, un cambio e o descubrimento de que, durante 47 anos, votaran “por costume”.

Lentitude
Non se pode deducir, pois, que estea en primeiro plano que as institucións funcionen coa prontitude que esixe a vida democrática, pese a que non lle vaia ben a languidez perezosa. En asuntos próximos que contribúen a alimentala, adormentala ou ata a amordazarla, non é que batamos un récord olímpico. Tamén aquí podemos tomar como exemplo asuntos en que se entrecruzan de atrás tempos longos da Historia de España. É o caso da educación que, desde 1857 -en que podería situarse a súa primeira lei xeral para regular a súa obligatoriedade, estrutura e funcións-, non alcanzou a ter Ministerio e orzamento propio ata 1900. E só logrou a escolarización universal dos mozos e mozas españolas -ata os 14 anos- case nos anos 90, data desde a que, estendida ata os 16, quedaron pendentes serios problemas, como a estrutura xeral do sistema, a garantía de recursos para unha escola pública consistente, a formación adecuada dos candidatos a profesores e mestres e que, ademais, non sexan vergoñentas as cifras do chamado “fracaso escolar” e o “abandono temperán”. Dicir, xa que logo, que se avanzou moito na educación española é pouco tranquilizante se non se indican as referencias deste xuízo. Avanzar pode ser un xeito de desculpar o pouco alcanzado, para proceder coa mesma lentitude que caracterizou case sempre este ámbito da vida política.

É moi relevante, en todo caso, a presenza que no proceso educador -desde antes de 1857- ha ter a xerarquía católica, experta en arranxos co Estado -para o logro de privilexios e subvencións ata 1985- e hábil despois para que crecesen os “concertos” dos seus colexios. Estas xenerosas relacións  dilatáronse nos últimos dez anos (os da crise), ampliáronse na LOMCE desde 2013 -e máis nalgunhas Comunidades-, resultando que a “aconfesionalidade” do Estado ten vida para rato aínda que fose un apaño estraño na CE78. Ben alimentada está, aínda que o número de practicantes diminúe, o de sacerdotes e relixiosos tamén, e non digamos o de contraentes que deciden casarse pola Igrexa. O crecemento dos colexios concertados é inmune a esta realidade de fondo e a que a distancia cronolóxica con lexislacións afíns como a francesa vai en aumento. Desde 1905, en que se separaron en Francia os intereses eclesiásticos e estatais, en España asináronse o Concordato 1953 e os Acordos de 1979, ademais doutros complementarios, como o de 2007, en que se aumentou o subsidio do IRPF voluntario ao 0,7%.

Trampantoxos
Todo apunta a que, en Comunidades como Madrid, aínda que a investidura do Goberno central logre saír adiante, se propicie a reafirmación deste “costume” inveterado, cuasi “naturalizado”. En sintonía, proseguirán as “guerras do escoitar e do ver” -que di Darwix, o gran poeta palestino-, en que moitos políticos tratarán de satisfacer a nosa fantasía auricular con prédicas que nada teñen que ver cunha realidade deficitaria e carencial. “Liberdade de elección de centro” será un misterio para a maior parte dos cidadáns; “calidade” non pasará de reclamo como o de calquera consumo perecedeiro; e “público” será un adxectivo co que tratarán de que tomemos o todo pola parte e, tamén, de que non vexamos este tinglado como un sostemento dun pasado imposible.

Talvez Filón e Plotino, se vivisen, puidesen aclarar algúns destes e outros bizantinismos, como aqueles en que “natureza”, “sustancia” ou “persoa” dirimiron diferenzas en que se ventilaba ao unísono o trascendente e o terrenal. Dos séculos III e IV d. C., en que tiveron importantes seguidores, choveu moito para a hermenéutica: o Pai Astete “ao final a primeira parte do seu Catecismo, vixente nos anos cincuenta- dicía que doutores había que nolo saberían explicar se lles preguntásemos, porque el era “ignorante”. Pero é posible que o sofisticado aparello do poder xa invente para o vindero algún outro trampantoxo que prolongue esa evanescencia, allea respecto do que realmente importa. Entre escoramentos e lentitudes anda o xogo.

TEMAS: Ensino público. Pactos postelectorais. Realismo político. Aconfesionalidade estatal. Cultura política.

Manuel Menor Currás

Madrid, 23.06.2019