Imos parcheando con fórmulas parciais, máis amarradas a un pasado de poderes desiguais que a unha igualdade reconciliadora.
Nos debuxos de Sáenz de Tejada sobre a Guerra Civil, os que apareceron en libros como o Poema da besta e o anxo, de José María Pemán (1938), e en murais institucionais, mostran aos anxos coidando de “os bos” coa mesma harmonía que gobernaban o mundo na cosmogonía medieval. Aquel imaxinario pictórico simulaba que Deus mesmo guiaba os asuntos españois e, por suposto, a concordancia nacionalcatólica co Novo Estado. A educación, por exemplo, recuperara o que Manuel Azaña, distanciado do que lle ensinaran os agostiños no Escorial, contaba no Xardín dos frades en 1927: “A historia guisada en pocións caseiras polas súas paternidades nutriu a nosa conciencia española; adquiriamos un extracto do saber, resumido en conclusións edificantes. Non estabamos chamados a saber demasiadas cousas máis aló de refutar a tanto inimigo como tivera o catolicismo, pero si a ter contento ao Deus incorporado ao ser de España, a súa obra desde a eternidade”. Debiamos “zurcir o ideal puro cristián de perfección exterior e de santificarlo polas obras… que nos tocasen na vida”. Antes de exiliarse, dixera no Congreso, o 13.10.1931, que “a obrigación das Ordes relixiosas católicas, en virtude do seu dogma, é ensinar todo o que é contrario aos principios en que se funda o Estado moderno. Quen non teña experiencia nestas cousas, non debe falar”. En abril de 1933, cando no Bienio Negro se despreocuparon da escola, segundo anotou nas súas Memorias políticas e de Guerra (1978) preguntara: É que a obra republicana “será, unha vez máis” outro intento que afunda no medio da indiferenza xeral ou dos golpes da hostilidade necia e bárbara dos partidarios de conservar a España na súa pétrea inmobilidade dos séculos pasados?”.
Max Aub confirmaría cara a onde derivara aquela dúbida cando, en A pita cega: diario español, relatou en 1995 a fugaz visita que fixera a España desde o exilio, en 1969. Durante aqueles 74 días, o emblema do xugo e as frechas campeaba na fachada de Educación e os españois, para saír adiante, trataban de esquecer o sucedido trinta anos antes. A España deste dietario é a dos vencedores, sen espazo para os mortos e os exiliados: a España democrática “esvaerase”. O autor volveuse a México sorprendido do pouco que a destruída aspiración republicana interesaba aos seus interlocutores. No seu recordo, A pita cega “era España non polo cartón de Goya, senón por ter chocado ovos doutra especie”. O título do seu libro distanciábao dos esquecedizos de entón e os que viñeron despois da CE78, en que o tempo escolar, ao non ser descolonizado do pasado anterior, segue sendo en non poucos aspectos un museo e non unha modernizada institución de futuro.
O Papa actual, coma se non pasara nada desde a IIGM –mesmo nas distintas Teoloxías que se sucederon- , morriñoso da “teoloxía perenne” tomista que impuxera León XIII como áncora segura, pide aos filósofos “cuestionar e ofrecer” un “diálogo entre fe e razón e Iglesia e mundo”; nada di do papel que xoga o Vaticano en prol da verdade e do ben, nin do que xogase nas súas alianzas co poder secular para impoñer unha versión determinada. León XIV falaba o 18.05.2025, ao comezo do seu pontificado, dunha Igrexa que “se deixa cuestionar pola historia” e é “fermento de concordia”, “fermento de unidade e fraternidade”. Que grao de “conversión” mostre respecto a ese pasado está por ver. En España, os Acordos de 1976-1979, seguen vivos. Sen cambios notorios máis aló dos imprescindibles para aparentar a neutralidade do “aconfesionalismo” na CE78, este estatuto heterónomo de verdade e ben que soporta a presenza da Relixión no campo educativo e outras inxerencias na lexislación social española, non está polo labor dialogante, senón pola “cultura de cristiandade” que revivía os seus tempos medievais nos anos cincuenta e sesenta.
Os partidos políticos, pola súa
banda, non moven esta ficha, tan propensa a que canto poida afectar á
identidade e cuestións anexas complique as pelexas máis polo poder bastante
máis e se perdan posibles votantes. A vida social dos españois secularizouse e
esta cuestión do confesionalismo aparenta ser máis anodina, pero todos os días
os medios de comunicación emiten mensaxes que non varían a substancia de canto
foi unha longa tradición hieropolítica. Os aires que sopran de EEUU favoréceno.
Por exemplo, a concesión do premio Nóbel
da Paz a unha activista venezolana, axustada ou non ao que supostamente
debe ser ese galardón, converteuse en algo parecido ao que dixo Mark Twain respecto a outros
acontecementos do pasado: “O primeiro que fai o púlpito, xubiloso, é
proclamalo obra de Dios e exhortar ao pobo para caer de xeonllos e profesar o
seu agradecemento” (Cartas desde a Terra,
2006). Aproveitar para insultar a quen por disentir son “inimigos”, non
cidadáns con dereito a usar razoablemente das súas neuronas, é seguir vendo o
mundo desde un sentido monopolístico da verdade e do ben. Trump, líder neste tipo de lóxica do poder absoluto –e indubidable
seguidor da nova galardoada polos suecos-, non parece quedar satisfeito e el
mesmo escribiu que nesta
ocasión púxose “a
política por encima da paz”. Non lle gustou e optou por reaccionar con este
sofisma e ver se, despois do que asinen esta semana no Cairo, logra posicionarse mellor para o premio do ano que
vén e que sexa por aclamación. Como os emperadores romanos, espera que lle
constrúan un arco de triunfo que desvirtue o que lle levantaron a Tito, á beira
do Coliseo.
Coma se buscar unha convivencia tolerable no mundo fose imposible, e inadecuado á lei do máis violento, abundan nos medios e nos espazos da cotiandade persoas e grupos que elixiron secundar a ira ante canto non coincida exactamente co que lles din no primeiro chío ocorrente que lles escribe alguén. Esta norma de racionalidade e ética colectiva medra exponencialmente a medida que siareiros políticos danlle ás en intervencións, cada vez máis frecuentes e inanes, máis atentas a ver inmoralidades nos demais e nunca dispostas a pedir desculpas polo que fixeron e non deberían facer. A coincidencia en proclamar “liberdade”, sen facilitar que todos e todas teñan coñecemento documentado do acontecido a cantos demócratas loitaron por ela, vai do mesmo: medo á razón dos demais reclamando dereitos conculcados. Desde antes de 1978, diversos informes e estudos reclamaron atención á “Historia” que se explica nos centros educativos e, agora mesmo, un da Facultade de Pedagoxía de León, ao respecto ocúpase do deficitario tratamento que ten a Historia actual. E a cuestión é se as xeracións actuais han de esperar a ser vellas –como sucedeu a moito de posguerra- para decatarse razoablemente do que deberían coñecer. A quen favorece este silencio , tan concordante coas hexemonías de outrora?
TEMAS: Historia.- Narrativas actuais.-
Racionalidade dialogante.- Ética comunitaria.- Pervivencias políticas do
pasado.
No hay comentarios:
Publicar un comentario