O novo mapa de Israel pode confirmar un gran retroceso xurídico

 

En outubro de 2025, está a punto outra vez de reducirse e case desaparecer o que foi Palestina.

En 1945, case terminando a IIGM, descubrírase o gran Holocausto nos campos de exterminio nazis. E en 1947 a Resolución 180 da ONU aprobou a partición do territorio que estaba baixo mandato británico en dous estados: Israel e o Estado Palestino. Cantos docentes explicaban “a cuestión do Oriente Medio”, cada curso tiveron que cambiar os mapas políticos daquela zona estratéxica e, “en presenza da ausencia crecente”, de que falaba o poeta Mahmud Darwish, foron contando as sucesivas diminucións do territorio para os palestinos e a expansión do que sucesivas guerras foron entregando aos colonos israelís. Con máis ou menos acerto, durante todos estes anos e, sobre todo entre os que van despois da “Guerra dos seis días”, en xuño de 1967, as xeracións de estudantes españois, desde que se estableceu o COU da Lei Xeral de Educación en 1970, tiveron unha explicación máis ou menos acertada do que se cociñaba nesa parte do mundo. Que non era algo exclusivo do debate territorial, vírono pronto en 1973 coa crise do petróleo, e se repasan os seus libros, apuntamentos e recordos é posible que poidan asociarlle historias nada colaterais, como a crise da Canal de Suez en 1956, e, do tempo posterior, unha ladaíña de conflitos que alcanzaron tamén a Irán, Iraq e outros territorios desa clave de comunicacións comerciais entre Asia e Europa.

En todas as confrontacións, un Israel vitorioso e cada vez mellor fornecido, afianzaba unha posición non só territorial, senón tamén no plano favorable a cantos teñen poder económico suficiente para xustificar tanta conflitividade desde o plano xurídico das relacións internacionais. O que estes días se ventilará no Cairo, non só é practicamente a extinción da Palestina anterior a estes 78 últimos anos, senón tamén unha mentalidade arruinada no plano xeoestratégico. Unha vez máis na Historia da humanidade, estamos a piques de ver confirmada unha lei primitiva e, en aspectos fundamentais, contraria a canto avance no dereito de Xentes primeiro, e no da Declaración Universal de Dereitos Humanos puido establecer tamén a ONU, en París, un despois do de Palestina, o 10 de decembro de 1948.

Esta regresión é allea a todo apoio aos masacrados en Gaza e Cisxordania. As múltiples manifestacións que se sucederon estes días en toda Europa -por moito que medrasen en cantidade de persoas protestando por tanta morte inútil e tanto odio acumulado- non lles importan aos avariciosos acaparadores do que non é seu. E o peor é que xestos simbólicos como o dos voluntarios da frotiña da Liberdade, coa súa chamada de atención sobre o que en Gaza estaba a acontecer, non só foron repelidos polos militares israelís coa forza e os insultos contra o dereito internacional, senón que foi motivo de gran repulsa parlamentaria. Na Asemblea de Madrid, a presidenta da Comunidade e os seus segundos de a bordo sacaron a pasear o seu propio desprezo pretendendo educar aos madrileños hai catro días no que convén ou non á orde política e social que protexen.

Fotografía da Exposición "Gaza a través dos seus ollos" da UNRWA e o ECHO. Museo Thyssen-Bornemisza

É este un deses momentos fortes en que merece a pena repensalo case todo. Por exemplo, se avanzamos tanto como suxire que esteamos en 2025 e non en plena etapa feudal, cando o señor era o dono, ata do dereito á vida e os servos debían servizos e prestacións ás súas conveniencias e antollos. Tanto “progreso” desenvolveu o ser humano, para que todos os días se reconforte á hora en que o telexornal lle mostra o prácido que é non estar entre as 67.000 persoas que en dous anos viu morrer? Por que non pensar que, por idénticos despropósitos, pódelle tocar a el ou aos seus fillos unha lotería semellante, sen que ninguén se conmova nin proteste? A cuestión non é se se repite a Historia ou non, nin se hai unhas forzas superiores que determinan o destino do mundo. A cuestión é que, dalgún modo, nos países democráticos todos somos responsables porque votamos a uns ou outros gobernantes, conscientes de que cremos que defenden mellor os nosos intereses que os seus adversarios e, ante situacións deste tipo, están aí pero non defenden os dereitos que son de todos e garantía para todos. Ás veces , fan o que poden, pero oíndo a outros e outras, é penoso. Ese é o destino: o que marca unha repetida inclinación a decisións mal tomadas, por mala información ou por desidia.

Quen leva anos traballando no mundo educativo, poden engadir outra gran dúbida. Ten que ver coas queixas sobre o pouco alcance que adoitan ter nas súas aulas as reformas educativas. Algúns lembran aínda a Lei de Ensino Medio de 1938, outros encomian moito a de 1953, de Ruiz Jiménez; son máis os que non se apean de que a LXE de 1970 era fenomenal, outros din o mesmo da LOXSE, vinte anos posterior, e, en fin, a LXE de 2006, a LOMCE de 2013 e a LOMLOE de 2020. É raro que coincidan nas súas valoracións, pero seguen en moitísimas conversacións nos claustros dos centros educativos. Aos múltiples cambios normativos vividos no transcurso do seu tempo docente, sucédelles algo parecido ao que aconteceu en Palestina no mesmo período.  O Libro branco da LXE dicía en 1969 que “a desigualdade inevitable dos dons, determina sempre un horizonte de posibilidades”, e cantas normas educativas viñeron despois -igual que todas as que houbo desde o Regulamento Xeral de 1821 – en boa medida reiterado en 1857 pola “Lei Moyano”-, non cesaron de deixar fóra da súa atención altas proporcións de analfabetismo e semianalfabetismo, que non cesan de aparecer nos sucesivos Informes da OCDE desde 1962.

Non parece que, incluso cinguíndonos á etapa de restauración democrática, freásese a desatención a unha educación común digna e equitativa. Cando o gran risco da democracia actual é liquidar os dereitos sociais, os “nados para perder” -como os chamaba o sociólogo Rafael Feito en 1990- seguen perdendo o da educación. Non cesa, con todo, unha historia interminable de disensos, en que non chega o día dun “pacto escolar” que reaxuste o que non axustou o artigo 27 da Constitución en 1978. Levamos desde entón nove leis orgánicas, sen logralo.

TEMAS: Palestina.- Novo mapa estratéxico do Oriente Medio.- Dereito internacional.- ONU.- Educación Común.

MMC (06.10. 2025).