Silencios elocuentes

Manuel Menor Currás

De momento, o diálogo é de xordos. Apenas falan e nada escoitan. O seu podería dicirse que é un sonoro diálogo silente, auténtico oxímoron que, visto desde o mundo educativo, simboliza moitos outros que veremos crecentes. Por unha banda, din que queren diálogo responsable con todo o mundo e, por outro, ou non comparecen para contar as súas razóns ou -o que xa empeza a ser norma de estilo- colocan á fronte a persoas cuxa traxectoria está nas antípodas do que de seu é un diálogo: intercambio produtivo de ideas e proxectos.

Ata agora, a expresión oral do novo Presidente de Goberno é nula ou, en todo caso, excesivamente curta. E máis respecto de políticas educativas. Só se lle oíu algo canda o seu solemne acto de investidura, e o que dixo non foi precisamente dialóxico: a ninguén doutra corda parece consultar para propor o seu terceiro curso de Bacharelato. Nada engadiu o día que se asomou a debullar os nomes do seu primeiro executivo, salvo que se queira entender que bastante deu a entender nomeando para a dirección deste macroministerio ao Sr. Wert. Algo indicou tamén entón respecto do que estea en xogo en educación e por onde queira orientar as súas canles, co batiburrillo que se pode organizar aí outra vez, similar ao que -na non tan afastada época de D. Claudio Moyano- expresaba a presenza de competencias educativas dentro daquel variado Ministerio de Fomento de mediados do século XIX. Atrás quedan as advertencias e debates que supuxo que, por fin en 1901,a Educación comezase a ter traxectoria propia. Talvez nos queira dicir o Sr. Rajoy con esta decisión que retrocedemos a antes desa data: querenzas de tradición. É unha hipótese nada desdeñable. A voluntariosa voceira do novo Goberno xustificou o case absoluto silencio presidencial por “economía procesual”, concepto impreciso para entender a “seriedade” e “transparencia” da que tanto alardearon, demasiado solemne para ocultar vacuidad. Nin sequera os escasos 25 minutos de conversación do 10 de xaneiro, coa Axencia EFE, foron capaces de transmitirnos algo máis que vaguedades e tautoloxías: “non está nas nosas previsións...”, “xa veremos...”, “faremos aquilo que creamos mellor para o interese xeral...”. Tampouco o entrevistador ousou cuestionar de ningún xeito a nebulosa resultante.

Parece que, ata o 30 de xaneiro, a regra de ouro de Moncloa será aínda un silencio sacral, esixido como nos antigos hábitos benedictinos polo ora et labora do esforzo que leva pilotar a nave do Estado nunha época en que todo se  parece conxurar en contra, especialmente dos antecesores no posto de mando. Sorprende, de todos os xeitos, que o oráculo silente diga -case ao final desta mentada entrevista última- que “podemos estar orgullosos do noso sistema de pensións, do noso sistema sanitario público e do noso sistema educativo...” Non está claro que fose unha entrevista isto de EFE, senón unha mera faena de aderezo para parecer que se está ao tanto, pero en plan de facer ao final o que lle pareza. En vésperas electorais, solicitáronlle para revista ESCUELA que dixese algo respecto ao sistema educativo, e os seus directores de campaña furtáronnos a posibilidade de deixarnos ler a tempo ocas declaracións como esta, tan impostada que se compadece mal con algúns feitos excesivamente elocuentes. A linguaxe non-oral do novo Goberno -incontrolable polo natural que lles sae- é moito máis expresiva

Rechamante é, desde logo, que á fronte do novo macro-departamento poña a un señor experto en audiencias e en detectar o que a mercadotecnia considere máis dúctil para vender. Aplicada esta sabedoría aos circuítos educativo-culturais, ao final da lexislatura poden quedar -especialmente os máis apetecibles- baixo estrito control de entidades privadas interesadas na diversificación das súas actividades económicas. Non ilustra menos o que unha das súas primeiras medidas sexa a supresión da ben acreditada traxectoria da Dirección Xeral do Libro, Arquivos e Bibliotecas. Se algo había en Cultura próximo a Educación, era ese ámbito do que, entre outras cousas, partiu a idea de dar cobertura lexislativa -por primeira vez- ás Bibliotecas Escolares como instrumento valiosos de aprendizaxe (Cfr.: Lei Orgánica de Educación, 2/2006, artc. 113). Agora que, no novo organigrama, os libros van ser vistos ante todo como “industria cultural” e non como instrumentos primordiais de lectura, mentres as Bibliotecas se alían con asuntos do pasado, a mellor ponte que había entre Educación e Cultura parece desaparecer, salvo que os novos pontifex demostren o contrario.

Otrosí cabe dicir da reserva con que se está xestando o nome do elixido ou elixida para Secretario de Estado. Poida que este venres . 13 de xaneiro- se dignen participarnos quen resulte agraciado ou agraciada co encargo de executar os designios que teñan de marcar o presente-futuro do noso sistema educativo. Tanta tardanza contradi as présas esgrimidas para a renovación de canto problema pendente dicían necesitado de arranxo; pon en cuestión a urxencia proclamada -opportune et impportune- dunha educación de calidade e, sobre todo, produce a impresión de que lles importe un bledo a secuencia de manifestacións, requirimentos e demandas que, no que vai de curso, se suced a prol dunha escola pública de tod@s para tod@s.

Esta ausencia de interlocutor/a fixo que en non poucos mentideros madrileños se aposte por que xa está nomeada in pectore a Sra. Fígar, o que explicaría que non se divulgou o seu nome en razón do seu recente puerperio. Sexa ou non certo tal vaticinio, si é relevante que a CEAPA divulgue hai tres días un comunicado en que piden ao Sr. Wert que a persoa que vaia cumprir tal labor estea acreditada pola súa capacidade de diálogo. Lido entre liñas, é evidente que quen terán que sentar algún día nunha mesa de presunta negociación, o que menos desexen é ter diante a alguén cuxa mellor credencial é a súa persistente negativa a recoñecer o máis leve erro nalgunha das súas gloriosas iniciativas. En todo caso, non parece que tanta cábala e misterio sexa boa para o indispensable diálogo que necesita a conxuntura educativa. De proseguir esta dinámica de clamoroso “diálogo silente”, o seu é que o que sobreveña será peor do que nos temiamos: como nas máis negras tormentas de verán.