En vésperas
electorais chama a atención que este profesor e ensaísta se metera
nunha tarefa que non representa ao profesorado e só o distrae dos
seus problemas
As vésperas electorais
son pródigas en trampantoxos. Para facernos esquecer as malas faenas
do seu antecesor, Méndez de Vigo decidiu que lle acompañe no ruedo
un monosabio que fixe ben que falta para culminar o gran toureo do
ensino público nesta lexislatura. José Antonio Marina, currante de
aula como centos de miles de profesores -e ensaísta con percorrido-,
aceptou o encargo e está a facer uso sobrado do candeleiro ao que o
subiron. A base de intermitencias nos medios e aparente contraste cos
dicires do Ministerio, prepáralle ao desconcertado substituto de
Wert as pezas adecuadas -como llas poñían a tantos protagonistas da
escopeta nacional-. É o que lle faltaba ao proxecto de “Mellora da
calidade educativa”: un taumaturgo que por fin poña orde
autoprofetizado nas malas “herdanzas”. Ata hai pouco, isto
facíase ás agachadas. Con Méndez de Vigo, cóntase coa servidume
mediática, con que este intermediario pontificase pouco e que todo o
mundo estaría encantado. Todos lle enviarían achegas sen fin e, con
moita elegancia e desenvoltura, faríaas chegar ao Sr. Méndez de
Vigo, toureiro principal do reino.
A representación
Non está a ser así.
Persoas cualificadas ás que lles solicitou expresamente o seu
criterio desmarcáronse. Co cal, xa se está preguntando: Quen representa aos docentes? Moi boa pregunta, oportunista para tempos
como estes. Pero moi rara en quen leva tantos anos na docencia e,
presuntamente, en tarefas “culturais”. Aos seus 76 anos, debeu
vivir aqueles gloriosos en que estas cousas non se preguntaban, e
como foi para que os que traballan no ensino teñan dereitos laborais
e sociais, con convenios que os regulen. Os colexios profesionais a
que agora apela máis ben nos retrotraen ao sindicalismo vertical e
os seus arredores. Só cando aquilo xa se desmoronaba do todo, foi
posible que moitos profesores se organizasen e que o de Doutores e
Licenciados de Madrid publicase no seu Boletín, o 2 de febreiro de
1976, que a súa Xunta Xeral aprobaba “a alternativa para o ensino”
cunha plataforma reivindicativa que, entre outras condicións
inexistentes, pedía 30.000 pesetas. É imposible que ignore como se
chegou a esa proeza, cando aquilo fora espazo privilexiado do
falanxismo. Ou como evolucionou a xestión daquelas demandas de
entón: houbo moitas folgas polos incumprimentos do pactado. Non
participou en ningunha? As melloras que houbo chegáronlle
gratuitamente do ceo? Nunca as necesitou por ter algún xene
especial?
Ao Sr. Marina pareceulle
ben entreterse en servir, ao Sr, Méndez de Vigo e ao PP, guapos
pretextos para que os asistentes a esta corrida axiten o pano a pesar
de tanta faena aparente de aderezo. Vai haber un módulo profesional
en tauromaquia, pero que non nos faga proclamar que a corrida é
estupenda. Distraída si é, porque leste “libro branco” que está
a piques de engadir á súa prolífica colección ten moita graza.
Antes, os dous libros brancos educativos famosos facíaos a Oficina
Técnica do Ministerio e tiveron moita importancia. Como documento de
época séguena tendo. En 1969 -en vésperas da LXE de Villar
Palasí-, Bases para una política educativa. E en 1989 -en vésperas
da LOXSE-, o Libro blanco para la Reforma del Sistema Educativo.
Estiveron un tempo relativamente amplo no debate público
-obviamente, coas distancias que, coa Lei Fraga por medio, van dunha
a outra data. Ofrecían unha consistente mirada sobre o momento do
sistema educativo escolar como un todo. Agora -a pesar das redes
sociais- imos a menos. Foi encargado a un suposto connaisseur,
como maneira de externalización á baixa da que ninguén sabe as
contrapartidas. E, ademais, ás présas e correndo, queren
abducirnos ao final da lexislatura con que a pedra de toque do
sistema educativo son os profesores. Sen petición de perdón nin
rectificación previa, estes actos de amor... quen llos cre?
Que se representa?
Ninguén vai discutir que
as cuestións relativas ao profesorado non sexan relevantes. Todo o
contrario. Cada vez hai máis expertos para quen ningunha política
educativa será boa se non empeza por ocuparse en serio de que os que
se ha de encargar de aplicala nas aulas teñan os medios adecuados ou
de que saiban e poidan facer ben o traballo que lles corresponde.
Dalgún modo todos os políticos caeron na conta diso, cando menos
como declaración ritual. Ningunha lei con pretensión relevante
deixou que o BOE non o expresase.
Agora ben, as secuencias
lexislativas non proceden por saltos no baleiro. Ninguén dá creto a
que, xusto agora, cando culmina unha lexislatura atroz co sistema
educativo -e co profesorado-, un carameliño sexa indicativo de que
van ocuparse de que sexan profesionais autónomos, pinten algo nos
centros máis aló de ser vixiantes dos adolescentes ou que memoricen
catro cosas xenéricas para unha proba externa. Vaise a coidar que
saiban e poidan facer un traballo que teña sentido e mereza a pena?
Se alguén desconfía do vello criterio de que polas obras os
coñeceredes ou cre aínda que os nenos veñen de París ? sería o
colmo e máis agora, despois do masacre do día 13-, poida que se
crea este asunto distractivo.
A pregunta máis urxente
é: A quen representa o Sr, Marina? Só sabemos quen o elixiu e non
sabemos nada sobre do percorrido que vaian ter as propostas que lle
cheguen: con que criterios está a seleccionalas, por que rexeitará
moitas ou escollerá as prefixadas? Todo ese campo e os seus axustes
a pautas analizables con rigor representativo escápansenos. Un
misterio que non se fai máis transparente a conta de exercer como
profesor, ter unha bonita web e escribir unha ecléctica tipoloxía
de libros divulgativos. Sería lamentable que, por mor de tan pouca
transparencia, moitos dos seus antigos lectores revisasen a fondo a
fiabilidade do que leran asinado por el.
Ocorrencias
representativas
Este libriño branco vén
coas follas marcadas e é de mal agoiro saír cada día con algunha
ocorrencia que, en plan illado podería ter graza se non estivese xa
pasada de data. Por exemplo, a de que se pague aos profesores segundo
o rendemento dos seus alumnos, é dicir, as súas notas ao final do
curso ou ao final do Bacharelato. As medias estatísticas poden ser
moi interesantes como proceso de análise, pero a docencia non é
unha cadea de montaxe. Ademais, desde os anos 80, sabemos polos
expertos americanos que non funciona para o que se supón que
debería funcionar, senón para efectos perversos que deterioran máis
o sistema baixo aparencia de eficiencia. De similar cariz son outras
moitas ocorrencias que estes días foron saíndo á prensa. Tantas,
que nin é relevante se as dixo ou non o Sr. Marina, porque do que se
trata é que renda a idea de que este señor -en nome de Méndez de
Vigo- se preocupa en serio de poñer rigor onde -segundo deixa
entrever esa prensa adicta- só hai barullo. Ninguén cae na conta de
que é contraditorio? Se levan gobernando a tira de anos e, ademais,
fixeron da vida dos traballadores da Educación -dos de Sanidade e
outros servizos- unha servidume con medios con todo tipo de trabas,
mentres llo poñían en bandexa aos patróns do ensino privado.
O neoliberalismo está
moi ben para os amiguetes, pero non para os currantes nin para quen
depende destes servizos. Que non se estrañe o Sr. Marina de que haxa
quen lle dixera que non ás súas peticións de colaboración. O seu
colaboracionismo, aínda que non o crea, é unha especie de traizón.
Deixa a moita xente polos chans, coma se fosen uns mexericas. Talvez
non caia na conta que concorda cos que non puideron tolerar que se
puxesen en evidencia mentiras soadas. Sobre todo, aqueles dous
famosos decretos de 2012 en que presumiron de eficiencia
gobernamental a conta de descontar salarios e recursos, aumentar
horas de traballo, cocientes de alumnos ou derivar profesores cara ao
paro nun ERE que sacou de no medio a 30.000. Os miles de millóns
recortados en ensino e que non cesaron. Pois baixarnos ata o 3,7% do
PIB en 2016, o que representa uns 4.000 millóns máis- é todo un
signo de aprecio polos docentes e o ensino.
É probable que o Sr,
Marina non se decatase, porque estivese noutra cousa: soster vivos
neste momento ao redor de 50 libros nas librerías é un milagre,
outro milagre. É posible que sexamos lerdos e non entendamos tantos
repetidos xestos de amor durante esta lexislatura, mentres os
aumentos de taxas e baixada de contías de bolsas fixeron que unha
infinidade de familias alimentaba o gozo de que o seu fillos non
puidesen ir á universidade. Igual debe suceder coa ausencia de
políticas de infancia, cando segundo Save the Children -e
confirmación de Cáritas- un de cada tres nenos españois estea en
risco de pobreza e exclusión no noso país. Será que a maioría de
sufridores ten afección á demagoxia, empezando por algunhas
asociacións de pais empeñadas en que os comedores escolares estean
abertos. É probable que só os que controlaron os recursos de
Educación estes anos ignoren que eses nenos e adolescentes son os
candidatos perfectos para o tan manoseado iticos del PP esgrimen
tanto: ndidatos perfectos para esa cosa que nuestros queridos
polsores interinos hacia el paro con una es "fracaso escolar",
e que, ineludiblemente, moitos repetirán a desgraciada vida dos
seus pais. Ben. Pois agora, resulta que segundo as felices
iniciativas que se supón vai iluminar este libro nada branco de
Marina, nada de todo isto debe suceder. A clave está no profesorado
e, por tanto, todo irá ben se se lle amarga a vida un pouco máis.
Xa temos o chibo expiatorio no ruedo.
Fóra da disputa
política
Recentemente, o Sr.
Marina aludiu ao seu desacordo coa LOMCE e a que está encantado de
“colaborar” a sacar a educación da política, porque “estou”
di- “fóra da disputa política”. Iso non lle dá maior creto
neste traballo que asumiu voluntariamente. Karl Manheim xa deixou
dito que non hai discurso máis ideolóxico que o que se presenta
como non ideolóxico. E falar de “bos mestres” coma se da
industria automobilística se tratase, soa a rancio discurso nada
“natural”. Para ser consecuente, antes de publicar este Libro
branco sobre a profesión docente, debería estudar cal é o papel
que esa lei orgánica atribúe a profesores e mestres, e como os
proletariza moito máis do que xa están. Ese regreso explícito cara
ao taylorismo puro e duro -tan do pragmatismo pecuniario do Ibex-35 e
da OCDE-, debe subxugar a este profesor polo amor especial aos da súa
especialidade. No currículo que esta lei -aséptica?- leva
aparellado, a Filosofía foi diminuída un 66%, -incluída Educación
para a cidadanía- que, normalmente, ensinaban os seus colegas. É
moi estraño que se metera nesta película, cando o mapa cognitivo de
que debera ocuparse como docente quedara tan tocado. Para maior
abondamento, a cosmogonía que rezuma esa lei -desinteresada?- é
fantástica polo antiilustrada que resulta en 2015. Pero talvez o
papel que se lles asigna aos novos profesores aos que Marina
contribuirá a mellorar co seu deseño de carreira docente, achegue
novidades insospeitadas desde o terreo da autoaxuda.
Compañeiro de quen
De ilusión tamén se
vive. Algo máis que compañeiro de viaxe, Marina pronto poderá
enriquecer o seu currículo persoal con esta contribución ao ben do
ensino español. Probablemente lle mereza algún saldo honorífico
engadido. Pero se decide continuar neste aguerrido servizo, sería de
agradecer que, na introdución do seu “libro branco” non se
esquecese dos antecedentes desta procura da pedra filosofal do
ensino. Hai antecedentes memorables, en idéntica liña de
complementariedade á que o seu traballo vai proporcionar á LOMCE.
Por exemplo, un libro que editou Educación en 1938 en que se contaba
o ideal de mestre vocacional e con que debía armarse aquel infausto
soño: Curso de orientaciones nacionales de Enseñanza Primaria
(Burgos, Hijos de Santiago Rodríguez, 2 tomos). Un amplo grupo de
mestres foi aleccionado en Pamplona aquel ano para que se fosen
decatando do que debían facer. Aquel curso dun mes, dirixido por un
militar, tan gravado tívoo Marta Mata que escribiu sobre el en
Cuadernos de Pedagogía, en setembro de 1976. Se lle parecese
unha bobada ir tan atrás, o Sr. Marina non debe esquecer o que
deixou prefixado Wert nunha proposición non de lei. Despois de
ningunear aos lexítimos representantes dos profesores, non alcanzou
a ser debatida. Pero está rexistrada co nº 162/000613, desde o 26
de abril de 2013, no Boletín Oficial de Las Cortes Generales del do Congreso de los Diputados.
Como home de lectura que
parece ser, os seus queridos lectores agradeceríanlle profundamente
que recapacitase. Entre as moitas directrices que compoñen a
aristocrática República de Platón, hai algunhas especialmente
convenientes a este caso: a 2.20 e 21 entre as mellores. E se se
prefire a ironía, talvez debamos quedarnos con que é preciso falar
primeiro da música que da ximnástica (II.17). Sen confundirse, para
o que a visión do refraneiro popular é aínda máis utilitarista do
que o que vai ser este marcado libro branco. Dos máis de 500 refráns
transcritos por Martínez Kleiser aquí aplicables, quedo co máis
positivo: “Coidando onde vas, esquéceste de onde vés”.
TEMAS: reforma educativa,
Contrarreforma, Utilitarismo, Economicismo, Formación do
profesorado, Fracaso escolar, Calidade educativa, Carreira docente,
Libro branco, J. A. Marina.
Manuel Menor Currás
Madrid, 18/11/2015
No hay comentarios:
Publicar un comentario