Xogar coa ignorancia non é rendibel. Mellor unha boa educación para todos.

Do ceo ao inferno pásase pronto. O pulso cos cidadáns e a sensación de desatención son un bo caldo de cultivo para a desafección e o descrédito institucional.

A OCDE volveu recordar, entre as súas medidas neoliberais, déficits, carencias e reiteradas receitas -tamén neoliberais- que a mellora da calidade educativa é crucial. Por PISA sabemos mellor da ambigüidade dos xeitos desta organización económica. E tamén, o ben que lle veñen a uns ou outros gobernantes para tapar o que non lles interesa, que digamos a todo que moi ben e que nos declaremos constitutivamente ignorantes: ignorantes per se, se é posible.

Sofismas
 

Para non aburrirnos, tamén volve a escena un caso parecido ao de “os 5 do Buero”. Agora, en Leganés, “os 3 do pregón” enfróntanse a oito anos de prisión e a unha cuantiosa multa por manifestarse nas festas do seu barrio. Tres veciños son acusados de lesións e atentado -sen matices-, cando se manifestaban no momento do pregón das festas do barrio en contra das preferentes e da venda das súas vivendas sociais ao fondo voitre Goldman Sasch, e a favor dun salario digno e unha educación pública de calidade.

Rajoy se espreguiza, namentres, na Europa que temos, “unha historia de éxito” di- pese ao Brexit inglés e a que, en Holanda este 15 de marzo e moi pronto en Francia e na propia Alemaña, este triunfalismo está sendo traizoado pola falta dun consistente proxecto compartido de carácter social. Non pode dicir, por demais, que as políticas que estea aplicando en España poidan exemplificar un ton mellor. Os asuntos recentemente coñecidos sobre da privatización da Sanidade, a desviación de recursos cara ao ensino privado concertado en Cataluña, ou o que as investigacións sobre corrupción nos está mostrando día tras día, máis os recortes que implicarán os compromisos pactados con Bruxelas para os orzamentos de 2017 e 2018, non auguran nada positivo para a harmonía social, aínda que este presidente se mostre impávido.

Conscientes e optimistas?

A cuestión é que, a medida que a prolongada crise de 2008 nos volveu máis lúcidos, conscientes e desesperanzados, o optimismo subxectivo de que fai constantemente gala o poder e os seus acólitos se nos antolla cada vez máis aparvador. O do entontecimento colectivo cultívano con esmero e non é o menor dos motivos que move a entidades particulares -pretextadas como de servizo social- a controlar o ensino e, en especial, a de quen na desequilibrada vida colectiva aspiran a estar entre os seus membros máis selectos e, se cadra, a dirixila ao seu antollo. Entendamos ensino nun sentido amplo. Non só o que se prodiga en centros escolares -especialmente nas versións concertada e privada do sistema educativo-, senón tamén en posteriores niveis e grados formais, cuxos másteres, por exemplo, están crecendo en matrícula ao compás da aceleración dos custos e taxas da pública e na medida en que Wert deixou estruturado, no R.D. 43/2015, de 02 de febreiro, unha Universidade máis elitista. Este cadro educador de referencia complétase coa educación informal que día a día transfiren aos cidadáns a prensa, radio, TV e as ubicuas redes sociais, é dicir, canto fai crecer nos cidadáns o efecto de que o medio é a mensaxe, que dicía Mac Luhan en 1988.

O que e o como -o currículum- deste amplo espectro educacional parte do suposto da desigualdade. Estes ensinantes tratan de manter unha relación cos ensinados de falsa proximidade no saber: constantemente prolongan a súa dependencia na ignorancia. Como no “continuará” dos TBOS -útil para a marca editora- manteñen sempre a distancia, como ignorantes, a cantos na súa ansiedade de coñecemento non saben como desprenderse deses intermediarios que se autoproclaman detentadores exclusivos do saber e a verdade sen que os ensinados se emancipen nunca deles. Por tal motivo, adoita ser habitual que os que din saber manexen constantemente algún elemento novo -moitas veces tecnolóxico ou mítico, case sempre ligado ao poder-, a fin de que nos perdamos máis na torpeza e nos sintamos constantemente inferiores, necesitados da súa mediación porque non entendemos ben, non nos manexamos con soltura ou non alcanzamos a suposta profundidade cognitiva que requira un determinado asunto ou situación; especialmente se se sente dolorosa ou moi limitadora.

Sorrían, por favor

Non esquezan o panorama casposo do comezo desta columna, e verán a cantidade de sapiencia ocultista que encerra -inalcanzable para a gran maioría de cidadáns- que asuntos como o do autobús de “HAZTE OIR” e as súas sesgadas perogrulladas sobre os humanos, haxa ter facilidades para moverse cando a conversación social en torno ao día 8 de marzo, o Día Internacional da Muller, reclamaba igualdade e non diferencia de xénero ou sexual. O autobús en cuestión non ha ter obstáculo en desviar cara a si a atención, e foron moitos os anuentes entre responsables educativos e entre os colexios católicos: os silencios, matices e tardanzas tamén son xeitos de falar. E nada bo di que sexa apoiada con subvencións a esta organización logo de tela considerado “de utilidade pública” por Orde INT 904/do 07.05.2013 (BOE 24.05.2013). Non esquezan tampouco ao anfibolóxico Méndez de Vigo, proclamando riseiro que “o Goberno aposta por liberdade, inclusión e respecto ás diferenzas”. E para remate, non boten en saco roto a denuncia que estes individuos puxeron contra os que lles chamaron a atención .

Abundan leccións deste cariz. Como a da ministra Dores Montserrat proclamando desde a ONU o que outras veces cualificou como de “responsabilidade”moral de todos, pero non dun proxecto político. E outra que só os máis sabios do lugar comprenden, é que baixo a atenta mirada acomodaticia da presidenta da Asociación da Prensa Madrileña (APM), os de Podemos son os que coartan a liberdade de expresión dos nosos xornalistas. levantou así a veda a cantos tiñan encomendado frear a estes mozos políticos. E desviou a atención de asuntos de bastante máis enxundia como a renovada investigación da Caixa B dos do PP que, en Madrid, ten substancial consistencia.

De paso, puxo en evidencia os enormes déficits que estas estratexias para o atontamento colectivo deixan no aire, cando o oficio de xornalista está dando tantas voltas e non digamos a prensa. En España, xa nin nos acordamos de cando non sexa miedosa, controlada e de escasa apertura de criterio, ata cando pretendeu exercer de “intelectual colectivo” independente. Nestes anos últimos xa nin é infrecuente que xornais principais titulen ou editorialicen igual. Mentres, as domesticadas televisións, incluídas autonómicas e TVE, son exemplo continuo de disparates, malversación, de purgas dos seus mellores profesionais, e, como non, de modelo a seguir: os máis sumisos son os ben pagos. Con tanta roña, ¡vaia fiestra para que a ciudanía mire o mundo!

Do ceo ao inferno

O colmo desta agresiva dinámica do entontecimento, de todos os xeitos, é que Esperanza Aguirre se sinta agora como a “principal vítima” dos múltiples fenómenos de corrupción que, ata onde alcanzamos, só vimos ao seu redor. É un milagre zarzuelero: sendo ela unha cazatalentos a soldo, resulta inexplicable o seu desacerto in eligendo e, sobre todo, in vigilando. Coma se o do “tamayazo” a perseguise, Granados. que noutro tempo foi a súa man dereita e se dedicou a ser o cerebro da Púnica, reclama agora ao seu xuíz para que chame a declarar a esta “enganada” muller e que indique o pouco que podía representar el en relación con outros imputados nesta rede e quen tiña realmente “a superioridade jerárquica”.

Neste abatido teatriño de esperpentos, ignorantes como somos -e seducidos pola ignorancia como escusa dos pillados in fraganti de alta alcurnia- falta a escena en que se nos explique ben que pintaban os da Púnica lavando a imaxe de Lucía Fígar nas redes sociais a cambio de 72.000 euros de diñeiro público. O xuíz Velasco sabe máis desta señora que os seus mentores cielinos, que parece que a impulsaban a privatizar tanto e tan ben, que xa en decembro pediu á Consellería que rexentara os expedientes de 17 “colexios púnicos”. Nesta corte milagreira, a calidade educativa pregoada por Esperanza Aguirre desde que tomase posesión do Ministerio de Educación en 1996 -e executada con paixón desde o xa amentado “tamayazo” en 2003- tamén a comprenderemos mellor, seguramente sen entendela, cando explique a contribución á mesma dos benéficos púnicos para ningunear e atacar mellor as reivindicacións que, a favor do ensino público e da profesionalidade do profesorado lle facía a Marea verde.

O Mestre Ignorante

Moitos outros misterios non entenderemos nunca, porque -a xuízo de moitos que mandan- somos tan ignorantes que nos deixamos entontecer boamente con calquera explicación. Non contan con que algún día poidamos entender algunha cousa e, de aí, comecemos a fiar todo o demais que nos sucede, porque, como dicía Rancière en O Mestre ignorante, “todo está en todo” e, ademais, estamos dotados con capacidade para decatarnos e “emanciparnos” de cantos nos queren amestrar, adoutrinar e manipular coma se fósemos súbditos inferiores seus. De desterrar a falsa crenza na inferioridade das nosas intelixencias, e de estar atentos para emanciparnos de tan falso proteccionismo atontador, será unha pena que centos de opinadores e tertulianos -a máis diso outros especialistas-, dedicados a comer o coco aos cidadáns con distraídas monsergas e interpretacións, se queden nese momento crucial sen traballo. Será unha mágoa que leis como a do Honor, a de Liberdade de Expresión e a propia “Lei mordaza” -que tanto obrigan a escribir ou dicir “presunto” diante de nomes mafiosos, machistas ou prepotentes- se queden entón sen sentido no que teñen de pretexto desinformador. En compensación, posible será que xornais e medios empecen a ter ganas de comunicar algo de verdade, e que os kioskos volvan revitalizarse porque os lectores nos afixemos a ler algo máis que rápidos e incompletos titulares, xeralmente amarelos, e pasado a moi segundo plano os de taimado tema deportivo e tanto body encantado de terse coñecido.

De momento, non será mañá: non teman. Cando os votantes máis conspicuos decidan abandoar as seguridades inmobilistas do centro ben centrado, o PSOE deixe de cantar o de catro esquinitas tiene mi cama e ninguén acuse a ninguén de “populista”, todos comeremos perdices? Só entón será cando o PP, á fin, deixe de ascender nas enquisas e “se os outros non lle consenten equívocos- chamará “pacto educativo” a un compromiso serio no que importa, sen os malabarismos do seu actual diálogo monologante sobre da LOMCE e de que siga diminuíndo o papel crucial do ensino público.

Para cando cheguen esas kalendas graecas, Méndez de Vigo e os seus mandados deberían recoñecer, sen sofismas, que a folga do pasado día nove non só non foi inoportuna senón necesaria e ata providencial, pois se converteu en portavoz de que a cidadanía, se é tratada como ignorante, acaba por fartarse e ser imprevisible. Non é improbable que empece a sospeitar que Nigel Farage -o do brexit- e Trump non xurdiron por xeración espontánea, como tampouco Geet Wilders, o eurodiputado polaco Korwin-Mikke, Marine Lle Pen ou os ultras alemáns. Se todos os conversos son imprevisibles, calquera día reorienta o seu Ministerio educador -e tamén o cultural e ata deportivo- e reinterpreta á OCDE na convicción de que xogar coa ignorancia non facilita a crenza na bondade das institucións democráticas que tanto nos custou ter. Si, si, é complicado, pero só entón seranos dado comprobar que abandonamos a santísima ansiedade de volver a onde adoitabamos os europeos nos anos 30. Ao tempo?.

TEMAS: Diálogo educativo. Pactos. Problemas e políticas sociais. Educación pública. Medios. Liberdade de expresión. Lei do Honor. “Populismos”. Fraudes democráticas. Corrupción.

Manuel Menor Currás

Madrid, 16.03.2017