É sectaria a felicidade? Que felicidade corresponde aos segregados?

Tamén en Educación, unha sa economía política da felicidade ha de xestionar o malestar dos que non están integrados en igualdade cos demais e non conseguen integrarse.
 

Hai moito que nos veñen adoutrinando respecto de a provisionalidade de case todo e de todos. Ata en cuestións importantes como o morrer, nos foron ensinando, mentres puideron, o inconmovibles que eran as pautas establecidas biblicamente.

Felicidade.es

Unha denuncia anónima en 2005 fixo que o entón Conselleiro de Sanidade en Madrid, Manuel Lamela -hoxe recoñecido privatizador da Sanidade pública-, dese creto a que médicos de Leganés, coordinados por Luís Montes, fosen acusados de “homicidio” por atender dignamente aos seus pacientes no momento do seu transo final. Logo de sobreseída a acusación en 2007, pronto se popularizou o dito de que En España se morre mal, e o teólogo Francisco Prat publicou un libro sobre Bioética en residencias (Sal Terrae, 2008), en que falaba de que a Igrexa pecaba de dogmatismo nestes asuntos, e, a conveniencia, en moitos outros. De 1998, cando Ramón Sampedro decidiu evitar os sufrimentos da tetraplexia que contraera en 1968, viña o debate mediático sobre eutanasia. Estes días, volveu a escena a cuestión no Congreso, onde seu puido comprobar a influencia da doutrina católica sobre “este val de bágoas”, e que esta cuestión aínda é bo pretexto para escenificar os desencontros da oposición parlamentaria. Xa veremos como se decanta o BOE ou se continúa como está.

Máis provisional aínda -e non menos complicada por dificultades de todo tipo- é a secuencia do vivir. Talvez por iso, periódicos como ·El Norte de Castilla ou La Razón -únicos que poden lerse nalgún Meliá da vella Castilla- daban ampla cobertura o pasado día 20 a que “España mellora tres postos e quédase no 34”, superando ampliamente a China pero non a Noruega, que pasa a ser o “reino da felicidade”. Comentaban o último Informe Mundial da Felicidade, suposto indicador sociolóxico que trata de contemplar factores como os ingresos económicos, xunto a percepcións máis subxectivas sobre a liberdade, a xenerosidade, a honestidade, o bo goberno, a solidariedade ou a saúde. Segundo este Informe, os tres primeiros países máis felices serían: Noruega, Dinamarca e Islandia. Curiosamente, non advertía esta prensa sobre a carga semántica que arrastra o término “felicidade”: que sexa no seu sentido estrito, en que consista e a que se atribuíu para, a continuación, centrar niso o esforzo ético, político ou económico -xuntos ou por separado- exixible aos humanos. A “felicidade” foi un dos constructos normativos máis usados a través da historia para case todo: para animar e disuadir, para gobernar e desgobernar, para someter e liberar, para emancipar e dominar, para comprar e vender. Non hai publicidade que non trate de suxerir ou propoñer a súa parcela de felicidade ao posible cliente e engatusalo. E a pedagogías de “a felicidade” obedece o éxito que seguen tendo os contos e libros de autoaxuda, como tamén os horóscopos e consultorios de todo tipo. De gran predicamento no recente pasado foron os confesionarios, todos os libros de moral e, algo antes, incluso os moi exquisitos libros de bo goberno de príncipes. En Política, xa a mencionaba Aristóteles e, en pleno XIX, foi moi empregada como estímulo moralizador da clase traballadora, supostamente para separala do vicio “-esoutro constructo manexado estes días polo xefe do Eurogrupo fronte a “os países do sur” europeo-, aínda que o que se quería co seu precepto era cortocircuitar a forza que puidese alcanzar a fraternidade de clase. Fai cinco anos, a ONU declarou o 20 de marzo como “Día internacional da Felicidade”, e así, sen máis, soa raro. Cominados a ela, en decembro pasado -en pleno festexo comercial feliz- El País fixaba obxectivos nisto de “a felicidade”.

In.felicidade.es
Sendo moi subxectiva a percepción de “a felicidade”, a súa provisionalidade é altamente variable. Sería, pois, de interese saber se o valor que poida difundir a perspectiva da ONU sobre o noso país -a súa posición relativa no posto 34- a partir dun topos tan aleatorio como instrumentado, sosteríase, baixaría ou melloraría incluíndo outros informes. Organismos institucionais de non menor prestixio tratan de informar, por exemplo, sobre asuntos de corrupción e similares, cuestións de “memoria histórica” ou liberdade de expresión. Que pasaría coa felicidade española se se agregasen a estes os que se interesan por cuestións nada etéreas como o salariado e o precariado crecente? Na política de “a felicidade” tamén ha de incluírse que pasa cos pobres, os empobrecidos e os pauperizables a piques de empobrecerse. Que nos di este informe feliz, con todo, sobre da igualdade das mulleres? Achéganos luz sobre o uso e abuso de monopolios como os que afectan ao control da enerxía ou a xestión do auga? Atende ao descontento manifesto que se advirte nas manifestacións e folgas que ritman anosa cotidianeidade feliz? Como di Cinta Montagut, é un río interminable o silencio.

Case nada din as posicións relativas -provisionais, segundo que cousas- que poidan atribuírnos os rankings internacionais. Informes como os relativos á fenda crecente entre ricos e pobres non son exemplares. Tanto dá que se miren a escala mundial coma se só se refiran a España: que 8 persoas teñan no mundo a mesma riqueza que 3.600 millóns de persoas, ten o seu duro correlato no noso país, onde 800.000 menores viven en familias sen emprego. Moi pouco satisfactorio é igualmente contemplar o detalle de “a felicidade” á calor do que preceptuou a Declaración dos Dereitos Humanos en 1948 -por inspiración do declarado na Francia de 1789 e, antes, coa independencia de EEUU en 1776- no sentido de que todo ser humano naceu libre. Catro breves exemplos ao noso alcance, poñen de manifesto a nosa limitación: 1) As leis sobre de LGTBI que teñen que ver coa educación non impiden as prácticas subrepticias que tratan de que se protexan señuelos como o do autobús de cor butano que tanta hipocresía esconden. A este paso, este vehículo e os seus patrocinadores van ser un ben de interese cultural de altísima consideración. 2)Outro tanto vai pasar co que pretendía erradicar a Lei de Igualdade, que cumpre dezanos con moi pouco que celebrar, como non sexa o esforzo que malgasta xente de ben, tamén nos centros educativos. 3) Non moi distinto é o panorama que en sucesivas sesións estase debuxando no Congreso co conxunto de iniciativas que algúns medios cualifican como “leis anti-Rajoy”, entre as que ocupa lugar especial a LOMCE e, ao seu lado, a coñecida como “lei-mordaza”. E 4) qué fixemos coas recomendaciones sobre Dereitos Humanos que o Comité homónimo da ONU nos fixo o 20.07.2015?

Narrativas
A aspiración á felicidade é un recurso xenérico, inespecífico e fluctuante que, de puro uso na narrativa coloquial, a nosa tendencia sentimental desborda a miúdo cara ao sentido da provisional existencia. Ese estímulo, sublimador en dar sentido a un destino que nos iguala, aplícase en política á transitoria provisionalidade de cada día. A Rajoy, un adiantado do “sentido común” e os seus sinónimos, válelle para dar coherencia narrativa á súa activa inercia de non dar a entender se sobe ou baixa. Agora mesmo, está centrado nunha lección maxistral sobre “felicidade” ao facer da alternativa electoral un gran proxecto político. Pretende salvar así -coma se fose “algo natural” e “como Deus manda”- o esforzo en que non sexa esta una das lexislaturas breves da historia democrática española. Con esa perspectiva electoral de recambio despraza aos que non se aveñan a “dialogar”, e a “pactar” como a el lle gustaría. A súa particular ·”felicidade” residiría en que as débiles bazas dos seus adversarios favorecesen que este diálogo, enquisas e subcomisións en que nos meteu non pasasen de artiluxios -xa coñecidos- para entreter, acougar e tranquilizar, mentres se demoran solucións que descabalguen supostos logros que adornan o relato feliz do seu mandato.

En auxilio de situacións provisionais como a súa, veñen especialmente ben a catequeses e a mensaxe patrocinadas. Non vaiamos a Razón y Fe de 1901; La Razón actual, sen ir máis lonxe, explicábanos o pasado día 20 -o mesmo que nos amentaban “como vai o índice nacional de felicidade”- o baile de escanos na intención de voto última e, antes de centrase en torno ao “imparable avance do bipartidismo” desexado, anunciaba en paralelo a boa nova: “Rajoy volvería gañar e lograría máis deputados que PSOE e Podemos xuntos”. De inmediato, e a dobre páxina, principalmente con gran fotografía da retransmisión da misa do domingo na 2, unha mensaxe clara: “A isto chámaselle servizo público, que non privilexio. Nun Estado aconfesional, que non laico. Igrexa de todos, que non Igrexas excluínte. Fe catódica. E católica”. Con leves matices, esta doutrina compacta repetiuse noutros medios, poñendo máis en claro a mensaxe de Rajoy para a súa aparente provisionalidade. Bo aviso para os máis ansiosos de “dialogar”, quen deberán admitir a posibilidade de ser acusados de non querer “dialogar” nin “pactar” se non se aviñesen a continuar onde estamos, discretamente autosatisfeitos e encantados polo feliz inmobilismo logrado. Á vista do que deu de si o debate da estiba, en contra do decreto que tiña preparado o Goberno, Antón Saracíbar chamaba o pasado día 22 a que as opcións progresistas axuntasen as súas forzas na dirección de dar máis presenza á socialdemocracia e aos sindicatos; pero era moi consciente do desequilibrio e problemas internos que teñen esas forzas, "moi desequilibradas no actual contexto político e social".

En consecuencia, á luz das provisionalidades existentes, tomen nota cantos cifren as súas esperanzas de mellora do sistema educativo en que a Subcomisión para o Pacto Social e Político chegue a un consenso concordante coas cotas equitativas de desexable “felicidade” colectiva. O que cabe ler nas mensaxes que se emiten desde Moncloa é que a estratexia de amagar e non ceder é a máis idónea para sacar partido ao seu posicionamiento inicial respecto da LOMCE e as súas variacións. Toda a arte deste “diálogo” consiste en que se acepte o seu monólogo ou non hai nada que facer. Quen queira dialogar poñendo sobre a mesa cuestións relevantes que distorsionen a construción dun espazo público democrático en Educación, sen ningún tipo de exclusión e con equidade na distribución das cargas e beneficios da sociedade, será acusado de obstruccionista. Poida que os apelativos se queden curtos na medida que creza a reticencia a este feliz modo de “dialogar”.

Emancipacións
Na nosa particular singradura nacional en pos de “a felicidade” véndese como un milagre o éxito crecente de “a man invisible” do mercado nos nosos asuntos educativos e sanitarios. Sucede especialmente en Comunidades autonómicas como a madrileña, precoz en combinar proteccionismo e librecambio en contra do ensino público. O estúpido sería que, en nome de “a felicidade” que esta praxe xera para uns poucos, o resto calase cando, na condución desta nave, temos cada vez máis náufragos e diminúen os navegantes. Agora que tamén a Andalucía de Susana Díaz parece decantarse pola “liberalización” educativa, merece a pena recordar o que, á propósito da colonización da súa terra, Eduardo Galeano dicía en Las venas abiertas de América latina (1971): “grazas ao sacrificio dos escravos do Caribe, naceron a máquina de Watt e os canóns de Washington”. A quen beneficia hoxe tanto sacrificio duns e tanto morro doutros?

A coxuntura parece favorable a que un Rajoy baixo aparencia mutante siga enmascarando privilexios dalgúns con arranxos que prolongan os problemas da maioría cidadá. O seu particular “populismo” trata, con todo, de proseguir, sen inmutarse, a súa forma de pilotar este barco coa agulla de marear da anterior lexislatura. Ninguén parece terlle indicado que a aparencia de resignación dos non contabilizados nas proxeccións demoscópicas é pouco fiable, nin que as ansias de emancipación de cantos descobren que lles rouban a posibilidade de soñar a súa felicidade é impredicible. Veremos...

TEMAS: Diálogo. Pactos. Felicidade. Privatizaciones. Populismos. Man invisible. Eleccións anticipadas. ONU. Galeano. Susana Díaz. “Leis anti-Rajoy”.

Manuel Menor Currás

Madrid, 24.03.2017