Son moitos os síntomas de Brexit indicativos de que camiñamos cara a un
sistema moi propicio para a ignorancia e a manipulación constante
De facer caso á historia da desigualdade que propón Thomas Piketty en Capitalismo e Ideoloxía, o Brexit inglés sería un síntoma agudo da evolución cara á postpolítica. Nese proceso, xa en marcha, avecíñanse moitos outros Brexit que xa empezarían a descompoñer a orde xeopolítica en que viviramos. Thatcher e Reagan removeron moitos dos elementos que estorbaban a cultura satisfeita dos poderosos, como dicía Galbraith. Propiciaron as políticas que reduciron os beneficiados do Estado de Benestar dos anos 50 a 80. Agora, os profetas neoliberais Trump e Johnson xa dispoñen de múltiples seguidores para que, con réplicas do seísmo do Brexit que se aveciña -cambios nas relacións comerciais, movementos estratéxicos para controlar materias primas principais como o litio e as terras raras, ou múltiples xeitos de torpedear as decisións clave que puidese adoptar a COP25-, márquese o camiño a unha torturada humanidade que non logra cumprir os obxectivos mínimos que as previsións da ONU han ir fixando para que o cumprimento dos Dereitos Humanos non pase nunca de declaración etérea universal.
O que hai
En España tamén estamos, a escala, nesa dinámica de desandar o aprendido e, como o cangarexo, volver a modelos do século XIX. Mentres as aparencias da moda e costumes amables sitúan todo o máis selecto en pleno consumismo do século XXI, noutras moitas cuestións o resto de persoas e grupos ten vidas que, en moitos capítulos, seguirán moi atrás. Reflexo do que esta sociedade nosa ten debaixo é que un de cada tres pícaros sofre exclusión social -una das pautas de que mostra que España segue sendo un dos países con máis desigualdade en Europa-, o que propicia entender que noutras moitas cuestións importantes non nos poñemos de acordo. A punto estamos, por exemplo, de que esta XIV Lexislatura vaia a ser dirixida por un Goberno moi inestable, logo de prolongadas negociacións e afiadas contestacións de quen quedarían na oposición. A mellor metáfora desta inestable situación, tan inconsistente vulnerable e efémera, volve dala o texto de Beckett, Esperando a Godot, que estes días representa no Teatro Belas Artes de Madrid.
Visto este panorama desde a perspectiva que ofrece o sistema educativo español, pódese observar como repite o mesmo esquema organizativo. Mentres un 33% dos nenos e nenas van ao ensino privado e concertado, o resto está destinado, desde antes de nacer, a unha escola pública escasa de recursos e, ademais, aturando que moitos xestores das políticas educativas invoquen términos como “Calidade”, “Esforzo”, “Liberdade de elección de centro” e outros similares, non só como forma de distinción interesada senón como estratexia para demandar crecentes recursos do erario público para os seus centros privados.
Escolarizar
Unha educación universal ben atendida sempre ha ter en España unha perspectiva conservadora que non cesou de soster o seu tradicional Brexit respecto ao común dos españois. Valla de exemplo observar que, case 100 anos logo da Lei Moyano, cando en 1953 Joaquín Ruíz Jiménez propuxo a súa Reforma dos Ensinos Medios, el mesmo dixo ás Cortes franquistas que só había 115 institutos públicos fronte a 900 colexios privados. Puido engadir tamén -pois abondaba que recitase a Orde do BOE, no seu nº do 15.04.1939- como, en Madrid, suprimíronse sete dos 13 institutos que houbera na cidade e puido, igualmente, mostrar o analfabetismo consiguinte que pervivía. Con todo, na súa propia lei e noutras resolucións que adoptou -en sintonía cos demais ministros de Educación habidos desde que se montou a Xunta de Burgos, e case ata 1982- non cesou de incentivar a iniciativa privada nin as subvencións que deron seguridade ao negocio educativo. De modo que cando chegaron os Pactos da Moncloa, tamén no BOE púidose ler como -para establecer “a gratuidade progresiva do ensino”- aquel 25.10.1977 expúxose un “Plan Extraordinario de Escolarización”, teóricamente dotado con 40.000 millóns de pesetas, co que se crearían 400.000 prazas de EXB (Educación Xeral Básica), 200.000 de Preescolar e outras 200.000 de BUP (Bacharelato Unificado Polivalente) durante o ano 1978.
Aínda houbo que esperar 40 anos máis para que, a finais dos 90, se universalizara a obrigatoriedade da educación ata os 16 anos. E a saber canto máis haberá que esperar para que desaparezan os moitos retos pendentes no que a igualdade e non segregación se refire. Non só por mor da gran división social que implica a existencia dunha dobre rede educativa, en que a liberdade de elección é privilexio de moi poucos a conta dos recursos presupuestarios de todos. Tamén, porque seguen vivas moitas deficiencias, descoidos e desatencións, vixentes nos Orzamentos de que dispón a educación pública, moi por baixo da media europea.
Certa desvergoña esgrímese cando desde instancias da Privada din, para solicitar máis recursos e desenvolver o seu potencial expansivo, que é máis barata que a Pública. Sabido é, desde antes de que Esperanza Aguirre tratase de manipular o INCIE -na etapa de J. L. Garrido- que en igualdade de circunstancias obxectivas a Escola Pública é máis eficiente, como confirma o último Informe PISA, tan invocado outras veces. No seu cómputo comparativo apenas falan de zonas rurais, dos barrios marxinais e, sobre todo, da atención debida aos mozos e mozas que, por outras causas, están necesitados de todo tipo de axudas. Dese conxunto de actuacións, moi custosas e pouco vistosas con que carga especialmente a rede pública, nada din, aínda que haxa grupos que, para non cantar tanto, mostre algún testemuño rechamante de contrastante clientela. Todo o seu afán polo distrito único -supuestamente para a libre elección de centro-, vénlles de que, como en calquera outro negocio “liberal” pero protexido encantaríalles ter o monopolio da educación, como en calquera outro negocio “liberal”. Coa bendición de moitos xerarcas católicos no seu haber, queren que este servizo público siga funcionando a expensas dunha suposta “iniciativa social” -distorsionador do que ese adxectivo significa-, sen ocuparse de que propicia unha sociedade máis egoísta, en permanente brexit respecto ao 67% da poboación.
Saber sen comprender
No século XIX, antes de que existisen dereitos sociais recoñecidos e sustentados no poder do Estado, autores como Dickens ou Disraeli mostraron esta dinámica conflictiva de “as dúas cidades”. En España, a Condesas de Pardo Bazán ou o seu gran amigo Pérez Galdós tamén. Hoxe, cando as urxencias internacionais e nacionais van pesar cada vez máis na dirección segregadora, do tipo BREXIT, o risco de que os servizos sociais que máis deben unir aos españois prosigan cara a esa fraxilidade, é moi alto; a pelexa interminable por unha historia educativa en igualdade, pode desequilibrarse moito máis do que está. O terreo para que cada vez haxa máis xente que saiba pouco sen comprender nada está moi ben disposto e perfectamente abonado; tecnolóxicamente, é viable.
TEMAS: Brexit. Igualdade. Cidadanía. Coñecemento. Neoliberalismo.
Manuel Menor Currás
No hay comentarios:
Publicar un comentario