Sería necesario o siso, mais son malos tempos para a lírica

Todo indica que a sociedade é favorable a consensos para unha saída solidaria da COVID-19. No Congreso de Deputados estase lonxe.

Mentres se vai facendo rutineiro este parón da vida social e económica con ritmos que non coñeceramos, neste mes que levamos de hibernación van quedando claros algúns asuntos, mentres outros se complican cada día un pouco máis.

Do pasado

A estas alturas da historia da humanidade, todo ten pasado. Ata a Natureza sabemos que o ten e moito máis longo que os humanos. Como tantas veces, nesta tamén hai quen bota man del para atopar orientación nun presente tan intranquilo. Hai recordos de distintos testemuños documentais e varias novelas que viñeron a colación estes días, a de Camus e, a bastante máis antiga de Defoe en primeiro lugar. E hai, inevitablemente a comparación: se é o mesmo ou moi parecido, que foi mellor ou que é peor, e , de paso, a conclusión confirmatoria dunha ou outra teoría. Foi frecuente estes días a interpretación dos que repasando algún destes acontecementos inclinouse por indicar que, pasado un primeiro momento de certa contención, todo volve a donde adoitaba: os humanos non adoitamos ser propensos a aprender nada destes feitos históricos e todo volve seguir pronto as mesmas rutinas. Pode soar pesimista, pero é a condición humana: cambiar, o que se di cambiar, non adoita ser algo tan colectivo e voluntarioso que se note significativamente; é dicir que o máis probable é que visto o futuro desde ese pasado non haberá logo desta pandemia un tempo significativamente distinto en comportamentos e actitudes. O autor de Robinson Crusoe conclúe a súa novela -a comezos do século XVIII- dicindo que “segue vivo” no medio dunha mortandade terrible e entre coetáneos cuxo comportamento foi máis ben horrible.

Ao futuro

Contradiríase, unha vez máis, o tópico da historia como mestra da vida. Non deberiamos esquecer que este dito provén dunha interpretación do que en época de Tiberio (42 a.C.-37 d. C) circulaba como función de “as historias”, contos ou apotegmas didácticos. Entre nós, un exemplo tardío deste xénero pode verse no Conde Lucanor, cuxa estrutura narrativa proviña dos retóricos romanos, as súas mencións e anécdotas nos discursos, para que o público atendese ese fixase no que se quixese ensinarlle; é o que adoitamos facer cando contamos unha anécdota para exemplificar unha conduta desexable ou reprobable. Pero esas “historias” non eran “a Historia” como disciplina e con metodoloxía apropiada para atopar unha explicación razoable dun feito, un proceso ou un conxunto de acontecementos determinado.

Na Rede, con todo, circulan vídeos, comunicados e construcións visuais máis ou menos ben intencionadas cuxos autores renovan a perspectiva das desgrazas como detonante de conversións masivas ou caídas do cabalo de Saulo ao grande. A hibernación que estamos padecendo -coas súas causas e consecuencias-, sería para estes Xeremías contemporáneos unha providencial ocasión para a reflexión e o cambio de vida. O Covid-19 funciona, entre tanto, como situación propicia á salvación en moitos niveis de publicidade, de moi diversos tons e calidades, tamén con estas expectativas pragmáticas, reconversoras de pautas problemáticas. A suma de virtudes que sacan a relucir uns e outros predicadores nestas homilías é infinita e, de remediarse tanto mal como pretenden erradicar coas súas mensaxes, o coronavirus da Covid-19 pasará aos Anais da Humanidade como a gran panacea universal. Desculpen o escepticismo, pro tampouco estes milenaristas son os mellores instrumentos de análises para o futuro que a humanidade necesita; en particular, a porción que vive nesta área da Península Ibérica que chamamos España.

E ao presente

Este tempo verbal tampouco é que estea brillando por sensatas actitudes de cambio; o que se puido ver e oír na Sesión 17 do Pleno do Congreso de Deputados este mércores 15 de abril, non é para estar tranquilos. Os nosos políticos actuais afixéronse a darnos espectáculo desprestixiándose a si mesmos e facéndonos ver que se lles dan moi ben os desacordos, coma se así estivesen facendo unha sa achega crítica á vida democrática. Doutro xeito non se entende a paixón que mostran por que vexamos o curtos de miras que son, o ben que se insultan e xogan ao escondite, sen enteirarse de que non están nun patio de colexio non moi ben atendido. É coma se lles encantase que o sector menos democrático deste país se acabase convencendo máis pronto que tarde, de que a representación democrática é un invento caro e anticuado. Co que hoxe se viu e oíu, van camiño de conseguilo, cando todos esperabamos que os eliximos para que se ocupasen de atender en serio os problemas que temos e os que nos veñen enriba.

Os representantes da dereita e ultradereita que nos tocaron en sorte non nolos merecemos: dan o cante sempre que abren a boca para falar de España e os españois. E non queren chegar a Moncloa 1977 e ó seu pacto; vailles máis a Praza de Oriente anterior a 1975 . Ao ritmo que van, furoneando no que este coronavirus xera como residuo problemático, non paran de confundir o patriotismo coas ansias de poder, unha paixón nada inocente, da que non son únicos detentadores, pero que lles vén de lonxe. Sempre nese sector sociopolítico e cultural, entenderon que a patria e as súas esencias eran exclusiva súa. Por iso viven con especial desamaño de sintaxe e de educación neste momento en que son outros os que están nos sillóns  azuis.

Con este ritmo, máis o dalgúns siareiross de aplausos inmerecidos -que se abren paso a miúdo entre os moi sinceros das oito da tarde-, máis a serie de reaccións que nalgunhas comunidades de veciños empezaron a mostrar tan raras ansias de convivencia que só toleran incontaminadas esencias únicas no universo da súa casa, mal cariz ten a necesidade que existe de actuar en unidade e solidariedade. Parece que fosen ganas de amolar a sacrosantos intereses, absolutamente privados. Segundo estes activistas, que non paran de bombardear as redes e a prensa consorte, volve estar de moda: homo homini lupus. Para a zooloxía montaraz vai ben; para a posición que o humano debería alcanzar na escala evolutiva, é un claro retroceso. A ver se vai estar sucedendo que, o que de verdade está poñendo en evidencia este coronavirus é o sistema de carencias que padecemos?, algo crónico probablemente

TEMAS: COVID-19. Crise económica. Unidade política. Congreso de Deputados. Moncloa-77.

Manuel Menor Currás

Madrid, 15.04.2020.