Que chegue a facerse será complicado. Pero sería un bo modo de afrontar o que virá logo desta corentena.
A referencia aos Pactos da Moncloa, en 1977, saltou este venres á palestra política con certo entusiasmo e corremos o risco de volver á taumaturxia para resolver problemas serios. Esa mención podería facer errónea a perspectiva dunha necesaria concertación.
Pacto da Moncloa hoxe?
As circunstancias non son as mesmas, o escenario é moi diferente e a mensaxe que o conxunto de partidos emite non parece que vaia a favorecer algo similar. Non dá a sensación de que o Goberno se asegurase antes de lanzar a idea, de que tivese suficiente respaldo social fose do seu propio ámbito. E entre os partidos da dereita -fundamentais para apoiar a idea-, hai quen non parece terse decatado aínda de que vai este problema e as súas consecuencias; hai quen se lle desen presenza mediática máis intensa talvez cedería; e hai quen toda esta historia, desde fai xa máis dun mes, élle campo propicio para a súa mensaxe milenarista, en termos de hai oitenta anos. Ninguén parece moi propicio nesa contorna a facilitarlle ao Goberno que acuda a Europa este xoves cunha forte unidade interna. Tampouco parecen dispostos a facilitarlle unha especie de lavado de culpas e fallos na xestión dos pasos dados en días pasados. Todos deberían entender, e o primeiro o grupo gobernante, que o traballo que hai por diante non é dun partido ou dous tan só, senón que require connivencia de base en todos.
Alguén debería explicarlles aos cidadáns, ademais, que o de 1977 non foi un arranxo gratuíto; conlevou sacrificios xerais aos que deberemos prepararnos. Por exemplo, incremento impositivo e limitación de salarios; intervencionismo para derivar atención e recursos cara ao prioritario; e, por suposto, delimitación de obxectivos sociais e económicos preferentes para a súa rendibilidade. Algo similar sucede coas referencias que estes día se fan a un novo Plan Marshall, conexo en parte ao que en 1945 supuxo o lanzamento en Europa do que se entendeu -ata a Caída do Muro de Berlín en novembro de 1991- como “Estado de Benestar”. O neoliberalismo e o neoconservadurismo pelexaron a matar con el desde os anos oitenta; aqueles “trinta anos gloriosos” -que se estudan no Bachillerato francés- foron o soño dos españois do montón, pero, cando chegamos á mesa europea en xaneiro de 1986, xa estaban retirando o mantel.
Solidariedade ou xustiza distributiva?
Oxalá que con un enclaustramento como o que temos, todos decidísemos esforzarnos na mesma dirección! Algunhas reflexións que circulan polas Redes estes días parece que quixesen converternos a un fantástico espiritualismo virtuoso, unha utopía de tantas como se imaxinaron desde antes de Erasmo. Cada cal é moi libre de idear o mundo como lle praza, pero a democracia é laica e, como tal, non lle sobra a moral dos crentes pero non abonda. Se non se traduce en acordos e pactos concretos de obrigación igual para todos, de pouco vale. Bienvenidas sexan todas as boas intencións, pero segundo o vello refrán -moi de cristiandade política- de boas intencións está empedrado o inferno.
Está de moda nalgúns medios o recurso ás boas obras dalgúns gremios ou traballos, coma se os aplausos que ás oito percorren a xeografía española xa sanaran deficiencias serias. E soa manipulador que, á beira de tan merecidos recoñecementos -polas carencias que algúns profesionais son capaces de suplir-, coa presunta exemplaridade dalgúns filántropos de maior ou menor riqueza demostrada en Forbes, se trate de provocar o esquecemento das patoloxías estruturais que temos. A suposta calidade destes non depende da moralidade individual de ninguén; por moito que nos enfrasquemos en dilucidar o altísimo valor moral dunhas persoas determinadas pouco avanzaremos na calidade xeral, e menos se eses filántropos non teñen responsabilidade directa.
Vaia por diante que é de agradecer que, en momentos cruciais, os responsables dalgúns ámbitos laborais sexan competentes e estean no seu posto cando os cidadáns os necesitan. E que tamén pode estar moi ben que haxa persoas que, en situacións de necesidade, se sintan compelidas pola solidariedade, a caridade ou calquera razón moral para axudar aos demais. Non hai por que poñer pegas a que poidan crecer os donantes ás ONGs, especialmente as que pasan controis homologados de transparencia. Pero todo iso non pode ocultar que unha sociedade forte e ben trabada non se constrúe só con estes voluntarismos, senón con estruturas ben dotadas polos orzamentos públicos progresivos de todos e unha xestión democrática, en que o obxectivo común non se perde de vista ou non sexa trampa para negocios, privilexios e corrupcións particulares.
Política económica ou Economía política?
Non imos arranxar o pasado, pero ensina realismo nestes asuntos, que permita construír futuro. Houbo caridade ao longo de toda a Historia europea, sobre todo, a partir do século IV, e tamén sucedeu que, no século XVIII, cando a xenerosidade dos máis podentes -reis e eclesiásticos incluídos- era deficiente, xurdiron “filántropos” e “benefactores” e que ata o Estado asumiu labores de beneficencia. A nosa Real Academia de Ciencias Morais e Políticas (RACMP) premiou unha Memoria da aínda nova Concepción Arenal que, en 1861, invocaba que todo facía falta, “beneficencia, filantropía e caridade”, para tanta pobreza como había. Empezábase a suscitar, ademais, que a pobreza que preocupaba era a do proletariado urbano -do que se ocultaban carencias salariales e sociais-, ao que se “cuestionaba” porque empezaba a esixir outra orde política e social máis equitativa para unha sociedade aburguesada.
Algúns daqueles académicos empezaron a suscitar que había que crear un “estado social”, con institucións e dereitos garantidos polo Estado. En 1890, o propio Cánovas, falou directamente de que con caridade era imposible e que xa era hora de pasar da “Economía política á Política económica”. Uns oito anos antes, Bismarck xa iniciara -para unha Alemaña recientemente unificada en torno a Prusia- un corpus lexislativo con obrigacións mutualizadas entre empresarios e Estado en áreas de sanidade, educación, vivenda e xubilacións. Moi pronto, un dos académicos da RACMP preguntaríase -cando aquí empezou un lento cambio de paradigma na políticas social- cando tiñan razón: se antes, cando non admitían a intervención do Estado na sacrosanta propiedade privada ou agora, en que empezaba a haber algunha lei contraria á economía clásica.
O debate do pacto
Esa é a urxencia e non o ver se nos chove do ceo algunha solución máxica, gratuíta e ben intencionada. Hai un gran debate ao que teremos que axustarnos, Estamos nunha situación excepcional e, de xeito evidente, moitas cousas nas nosas vidas non serán como antes. Esteamos ou non contentos de como nos haxa ir neste transo: qué Estado de todos queremos construír logo desta situación excepcional? Non podemos dar por suposto que a bondade dalgúns fai, por si mesma, o ben de todos. O que se oe e ve estes días non deixa ver qué en que esteamos dispostos a ceder e perder. E iso é precisamente un pacto social: cesión mutua, para que todos gañemos en forza; iso é a democracia. ¡Ánimo, que falta un pouco menos: co esforzo de todos será posible!
TEMAS: Beneficencia/Caridade/Xustiza social.- Política económica ou Economía política.- Pactos da Moncloa.- Estado de Benestar.- Xustiza distributiva.
Manuel Menor Currás
No hay comentarios:
Publicar un comentario