Paisaxes sonoras do COVID-19

O que máis soa estes días é o silencio. Este Coronavirus ponnos ao alcance profundas sonoridades que arrastramos de moi lonxe.

O silencio sonoro non é un contrasentido. É condición para que os bos poetas saquen a brillar a esencia das palabras e as dispoñan para que soen espléndidas. Iso é a poesía: silencio sonoro. Aos místicos de verdade distíngueos da verborrea cursi pola contemplación que lles permite. Juan de Yepes -San Juan da Cruz- escribiu en prisión o seu Cántico espiritual, que cantaba na inquisitorial soidade carcelaria. Nas súas consideracións sobre a relación profunda que puidese haber do home con Deus e viceversa, o silencio é requisito recorrente: ”non o alcanza o sentido” e é en silencio onde acontece: “As palabras da sabedoría óense en silencio” (LLama de amor viva, 67).

Novidosas paisaxes sonoras

O que di Juan de Yepes parece contraditorio co que estes días vivimos. A miúdo, dá a impresión de que o silencio é sufrimento, chócanos e nos fastía. Probablemente porque nos educaron no ruído e en que camiñemos como burbullas illadas, sumidas nas nosas obsesións individuais, sempre dispostos a incordiar á máis mínima coerción que sintamos sobre o noso solipsismo. Iso explicaría moitas anomalías que percibimos estes días de illamento imposto. Non é un mundo que elixamos á procura de sentido para a existencia. Imos pola cuarta revolución Industrial -a do 5G e da Sociedade do Coñecemento-, pero desde a primeira, o silencio cústanos, é unha experiencia desconcertante para os que vivimos na España non baleirada.

Estes días, contrarios a canto nos parece importante -empezando pola enxordecedora economía- aburrímonos ao estar parados e non saber que facer. Empezamos a amosar signos de neurose; en comunidades de veciños, non é raro que alguén se poña a música a lume de biqueira, que outro lle conteste coa radio a todo volume, ou que haxa quen non se corte montando a súa xolda  ou desentumecendo o corpo coma se estivese só...

Aprendizaxes

E, con todo, tamén o silencio pode facer oír xestos menos competitivos, máis agradables para a convivencia. Sumirse no silencio é complicado, pero pode axudar a fortalecerse agora cando se sae fugazmente á rúa a buscar o pan ou algún analxésico. Co barrio paralizado -coma se un vento xélido o varrese-, pódese aprender moito, aínda que ninguén nos preparou. Igual que non pode haber boa música sen silencios e non hai arquitectura sen espazos baleiros, non haberá boa convivencia se non temos silencio para aprender e compartir. Pódese preguntar un, ata, sobre a educación a que queren conducirnos os que pretenden confiar aos pequenos a tanta tecnoloxía algorítmica sen a proximidade de profesores ou mestres.

Tamén estamos aprendendo a agradecer. Quen invente os aplausos das oito da tarde ha ter unha gran idea para dar sentido ao silencio. Aínda que nos poderá estar sentando fatal este parón, podemos dar algo de nós aplaudindo a esa hora a cantos cumpren e arriscan no seu traballo, en particular aos profesionais sanitarios, pero tamén aos que están ante un público medio perdido, con moi diversos modos de presenza laboral para que poidamos ter certa calidade de vida durante este tempo incerto. Aplaudamos a quen o merecen. Nesta silenciosa sonoridade en que estaremos inmersos, polo menos ata o once de abril, non estaría mal que aprendésemos a distinguir. Sen ruído apréciase mellor que non é ouro todo o que reloce. Non todos os que se arriman á necesidade que se evidenciou son meritorios. As xenerosidades acompañadas de espléndidas notas de prensa publicitaria non arroupan; tampouco os postureos acomodaticios ao telediario, nin as patrioteiras histerias oportunistas, nin os milagreiros crecepelos? Ata no Congreso de Deputados, se se presta atención, esa condición para oír e escoitarse permite distinguir mellor as palabras das voces.

O común

Estes días está en alza o común; ata en Europa, onde os do Norte parecen alleos aos do Sur, que non elixiron ser diferentes. Pero alégrense polo traballo dunhas 300 persoas anónimas que, en escasos tres días, dispuxeron, dentro do pavillón nove de IFEMA (a Feira de mostras de Madrid), un hospital de campaña para 1500 camas con UCI incluída, tomas de osíxeno, etc. O fantástico é que o fixeron en silencio, gardando cola para participar. Esas persoas dispostas a botar unha man no que sabían facer e fixérono sen dar o cante, mostrando gran capacidade de adaptación a unha complicada loxística, son un potencial digno de moitas empresas que ben podemos emprender se nolo propoñemos.

Este criterio do servizo público é moi útil para distinguir e valorar, porque permite apreciar que só no público hai verdadeira intercomunicación social, distribución de bens e riscos por igual, entre todos, sen listiños por medio. Cabe aledarse, xa que logo, de que á Sra. Aguirre e ao seu marido lles fora de proveito o seu paso pola Fundación Jiménez Díaz: Noraboa! O que non se entende -ou alguén sobreentende- é a que veña indicar que os atenderon nun “centro público”. Coñecida é a xestión privada deste centro hospitalario; pasou por tantas mans -e sempre á alza no intercambio da sús rendibilidade- contando sempre con contratos millonarios para a suposta xestión privada, que no canto dun centro público de todos, máis parece que sexa duns poucos. A enxeñería neoliberal das finanzas públicas, tan creativa, debería explicarllo aos sanitarios da marea branca agora, nunha situación de urxencia en que lles falta de todo; logo de 16 anos en que os ningunearon, recortaron e ata perseguiron.

O silencio é estupendo para ver e distinguir. Pódese aplaudir se llo pide  a un o corpo, pero a soidade é fatal se se deixa un camelar polo primeiro que se gabe de ser o estupendo do lugar. Investigue cada cal, pescude as boas cifras de proporción de sanitarios, camas hospitalarias ou de UCI, que lle tocarían en tempo normal; e se o tempo que tiña que esperar para que lle fixesen algunha intervención ou para que un especialista lle lese unhas análises para diagnóstico é correcto. Pronto terá criterio propio para concluír que, se os datos ordinarios da súa Comunidade autónoma son os correctos -respecto dos estándares de calidade que hai internacionalmente establecidos-, non deba ter un pánico especial. Alármese, con todo, se non é así: o que acompaña a este COVID-19 non é especialmente aleatorio; sabe ben onde ten máis probabilidades de éxito: nalgúns hospitais e centros xeriátricos ten moitas máis bazas para saírse coa súa.

Oxalá se libren vostedes! pero que ninguén lles tome o pelo no medio deste silencio obrigado. É fantástico que, de súpeto, xurdan tantos iluminados con máis preocupación e coñecemento que ninguén. Ánimo, de todos os xeitos, e moita sorte!

TEMAS: COVID-19.- Sanidade pública/sanidade privada. Impostos e orzamentos públicos.- Promedios sanitarios por habitante. Silencio sonoro. IFEMA.

Manuel Menor Currás

Madrid, 27.03.2020