Sempre estiveron aí; agora afloran. A uniforme aparencia do confinamiento propicia ser incautos, pero non debería impedir ser prudentes.
Os que aplauden ás oito é posible que, a partir do sábado, deixen de aplaudir. As cacerolas, que ata hai pouco se mesturaban tímidas, colleron forza e, nalgunhas zonas, levan a voz cantante. Ambas sonoridades -coas súas paisaxes sonoras respectivos- simbolizan posicións distintas e, ata, opostas en moitos casos. Coma se dun gran patio de colexio se tratase, na España sonora destes días algo está variando.
Aplausos e cacerolas
O son, que sempre acompaña aos acontecementos, é dos aspectos da expresión humana que menos adoita usarse para documentar que suceda nun determinado momento; nin nos relatos literarios -salvo extraordinarios narradores- adoita prestarse atención á información que presta. En contraste cos animais, os humanos, en xeral, adoitamos ter máis embotada esta percepción. Algúns músicos e especialistas si lle veñen prestando máis atención desde que o canadiense Murray Schafer interesouse por iso a comezos dos anos setenta; en España, tamén prendeu a idea e, a comezos dos oitenta, xa había unha tese sobre a paisaxe sonora que, na contorna de Valladolid se desenvolveu entre 1890 e 1923. As 1200 páxinas mecanografadas desa tese son un luxo de análise mostrando a amplitude de interrelación significativas que, nese espazo urbano, tiñan a vida social, económica e política coa moi estritamente cultural. É unha perspectiva de gran interese par quen queira analizar que o que está pasando aquí, agora mesmo.
Que hai un debate e moitos desacordos é obvio e, ata certo punto, necesario. As unanimidades son extraordinariamente raras na evolución humana e, normalmente, signo de historias estrañas con limitacións que atentan contra o valioso da integridade moral. Neste momento, con todo, o que crecentemente se vai mostrando -pois estamos nunha paisaxe dinámica- é unha disconformidade que esconde serios problemas de fondo, ademais de que o que sucedía hai uns días en Núñez de Balboa (de Madrid) de xeito anecdótica está adquirindo presenza organizada noutros barrios madrileños e, ata, en cidades como Valladolid e Granada, con risco de enfrontamentos. Non é igual tratar de derrocar a un Goberno -como algúns desexarían- ou simplemente chamarlle a atención, sen ter en conta que esteamos ou non ante un problema moi serio e urxente -non ante un xogo divertido-, unha situación moi delicada, bastante máis aló de España.
Indiferentes a isto, as sensibilidades que afloran expresan, de todos os xeitos, urxencias e conflitos de intereses máis profundos; en todos os patios de recreo houbo sempre de todo, por moi vixiado que estivese, incluídas extorsiones dos máis fortes aos máis débiles e, ata, encerronas en que o que realmente sucedía nada tiña que ver co que parecía suceder, con desleixo incluído cara a quen tivese que pagar o pato. Sempre houbo, tamén, a urxencia de cada cal confundir a realidade cos desexos, cuestión que, nunha paisaxe onde hai 17 autonomías máis dúas cidades autónomas, a cogobernanza cun Goberno central complícao todo máis.
Volver empezar
Proveitoso sería que, nesta maraña twittera, avaliaramos ata onde nos levou a presunta educación en valores democráticos, morais, éticos ou cristiáns ata agora, o outro enleado panorama de fondo, en que se viu arriscado poñer como asignatura común unha “Educación para a Convivencia”, ou a súa réplica en 2006, “Educación para a Cidadanía”: a LOMCE de 2013 é todo un paradigma de desacordos. Agora que nos debatemos entre o urxente -a saúde pública de todos- e o necesario -as necesidades de reactivación económica-, deberiamos ter máis claro de que nos sirva o común e o particular á hora de decidir: se, por exemplo, habemos de dar preferencia aos consellos dos médicos e virólogos, ou ao que algúns empresarios ansían, indiferentes a calquera rebrote. Se non habemos de prestar atención a que fagan coa Sanidade e a Educación pública nestes anos e dá igual, tampouco deberiamos enfadarnos pola coherencia ou a insensatez dos nosos políticos; deberiamos estar tranquilos con que as súas conveniencias apresuradas por demostrar a súa valía persoal ante os seus posibles votantes propicien que os máis aloucados se atopen tan a gusto.
Esta anormal “nova normalidade” é, pese a todo, un bo momento para repensar para que nos serviu o sistema educativo que temos, con tantas carencias como arrastra desde antes da EGB (nos anos setenta). Como ningún outro instante, préstase para considerar que aprendamos sobre o que importa: que sobra e que falta, para repreguntarnos -como fai Rafael Feito nun libro recente- que pinta unha educación como a que temos nun mundo que está mutando tanto ante os nosos ollos. Deberiamos deixarnos de bizantinismos que non nos protexen de nada para ocuparnos do que lle falta á “universalidade” educativa para que sexa de verdade un ensino de todos e para todos. En que consiste realmente a súa “calidade”: que sexamos capaces de distinguirnos mellor dos nosos veciños? Conseguiremos mellor “excelencia” educativa se logramos “capital humano” estupendo para as empresas aínda que conviva peor?
Todo en educación -como na vida colectiva- é unha cuestión de preferencias, elección e acordos; igual que coa COVID-19, non é aséptico nacer nun ou outro barrio, nunha ou outra cidade: ten consecuencias para os demais que uns nazan sen dereitos mentres outros se permitan o que lles vieña en gana. No mundo incerto en que estamos todos metidos, ou concordamos no que máis importa ou nos perderemos todos; non é que teñamos que ser uniformes en todo pero si habemos de aprender a respectar a igualdade profunda que temos como persoas. Iso propoñía, xa en 1789, a Declaración dos Dereitos do Cidadán; o que, logo da IIGM, acordamos chamar Dereitos Humanos como algo que non é de concesión benevolente, senón de rango universal por nacemento. ¡Ánimo¡ Neste ruidoso momento, tamén hai esperanzados sons: a punto parece, por exemplo, unha avanzada vacuna que xa está en 2ª fase de ensaio. E tamén están acordes os principais motores da Unión Europea en crear instrumentos financeiros que propicien a recuperación económica; non para autoenganarnos, senón para “volver empezar”, como dicía ante calquera adversidade o apicultor de Lars Gustaffson.
TEMAS: Educación de todos.- Convivencia pública.- Desacordos e debates.-Calidade democrática.- Dereitos Humanos.
Manuel Menor Currás
Madrid, 19.05. 2014.
No hay comentarios:
Publicar un comentario