O desgastar de palabras como “liberdade” é arriscado

 Tras un ano de pandemia, a fraxilidade anímica é grande; sen sólida exemplaridade democrática, o recordo do 23-F non é suficiente.

É o momento oportuno para reler Unha princesa en Berlín, novela de Arthur Solmssen ambientada na Alemaña de 1922, en que se poden advertir notables paralelismos co momento actual. A pandemia daquel momento era a inflación, tan alta que os que entraban nalgún establecemento hosteleiro, segundo pagasen ao principio ou ao final da consumición, podían verse obrigados a dobrar o prezo do consumido. As outras pandemias que circulaban ao seu aire, alimentábanse do descontento, do hipernacionalismo, do medo á liberdade e do odio ao inmigrante, un conglomerado poderoso que, cando apareceu alguén con capacidade de movelo a gusto, foi a base máis adicta á obediencia nazi.

Editada en España en 1986, esta novela contén avisos notables para navegantes deste presente, desnortados entre as dúbidas e a metafísica. Os tacticismos duns e outros políticos, incapaces de dar a seguridade conveniente nas institucións, só favorecen a inestabilidade. En nada desaparece a inquietude, por exemplo, con renegar do pasado, exacerbar os límites da liberdade de expresión e seguir dicindo, porque si, que canto dicten os xuíces é dogma inquebrantable.

Pasado e presente

A estas alturas de suposta maioría de idade democrática -e, segundo nos insisten, dunha das democracias máis completas do mundo-, non coa que un partido como o PP, que tanta historia ten detrás, diga agora que non ten nada que ver co seu pasado e que reinvente o presente. Parece indicar unha forte conversión, pero cun arrrepentimento tan indefinido entre a atrición e a contrición ten un inclasificable mérito para o perdón da cidadanía votante. Todos terán moi presente que detrás de Bárcenas xa foi Naseiro, ao que non condenaron por unha minucia técnica que os xuíces atopan cando queren salvar a alguén. Está por diante, ademais, unha inoportuna ristra de débedas e xuízos que fan difícil a crenza de corte radical coa corrupción que poida representar o dicir que xa non sairán á fiestra de Génova 13 a saudar.

Nin se sabe, de momento, que vaian ter ocasión pronta para poder facelo noutro lugar; e mentres, vanse sabendo moitas outras cousas, nada interesantes para o fortalecimento da democracia, relativas ao rigoroso proveito dos que usaron este partido como exponente dos seus moi privados intereses. Cando nos viría moi ben alegrarnos de que sempre habemos ter aí un necesario partido liberal, razonablemente conservador, este PP di renunciar ao seu pasado, coma se fose posible actuar sen memoria. Ilumínase así máis a actitude que seguen sostendo ante situacións de estrita memoria histórica deste país, e fan moi desacougante saber en que brazos se van deixar caer sen pasado.

Judicatura independente

Pásanos tamén con moitas sentenzas ás que sempre dicimos “respectar”; non faltaría máis, pero a necesaria independencia que atribúe a Constitución aos xuíces non conleva que nos creamos o fervor do universo político pola tutela do seu soporte organizativo e prescriptivo; nin conleva, por suposto, que creamos a suposta equidade das súas sentenzas, coma se sempre fosen independentes de xuízo e que, con máis frecuencia da conveniente, non fosen ditadas amparadas nos seus propios prexuízos. O que sociólogos como Bourdieu chamaron “ruptura epistemolóxica” con saberes preestablecidos, non parece inquedar a moitos xuíces nas súas cavilacións, e ampáranse na técnica procesual como garante de imparcialidade cando pode ser unha trampa de desatinos prexuizados. Estes días, é representativa unha sentenza que dará que falar aos que anden por despachos administrativos en que haxa superiores pedindo aos seus subordinados trampas de xeito evidente discriminatorias coa suposta equidade democrática. O dos mestrados é o chocolate do loro, pero por este buraco desínchase a confianza no pacto constitucional, e acelérase a picaresca do sálvese quen poida, de que tan pouca exemplaridade adicional vimos con motivo a vacina anti-Covid.

Liberdades

Esta pedra de toque está sendo sacudida estes días de xeito insensato, non menos, con todo, que outras veces en que se lle deu leña a rabiar. O caso deste rapeiro catalán, xusto logo das eleccións na súa terra, nin parece fortuíto nin menos debería ser indiferente. Trátese da expresión de ideas, da educación dos fillos, da ampliación de calquera dos dereitos recolleitos na Constitución, ou da liberdade é un dos significantes que poden resultar máis danados se a racionalidade democrática -e non o balbordo máis audaz- non é quen de atopar o ton adecuado. Antes de impoñer cada razón particular como insuperable, cabe recordar que, como sucede coas cereixas, case sempre son varias as que se arrastran ao coller unha; e tampouco se debería esquecer que, como estudou Erich Fromm, o medo á liberdade é o causante de precipicios insospeitados, como o corte das máis prezadas.

TEMAS: Liberdade/liberdades.- Independencia xudicial.- Pasado e presente histórico.- Democracia.- Memoria histórica.

Manuel Menor Currás

Madrid, 22.02.2021