É a educación pública unha “empresa estratéxica”?

Se a presenza de capital estranxeiro en empresas españolas suscita alarmas, a que existe no sistema escolar debera ser revisada a fondo.

A compra dun 9´9% do accionariado de Telefónica evidenciou que é unha “empresa estratéxica”; de formalizarse, STC, un fondo soberano de Arabia Saudita, pasaría a ser accionista principal. Apresuráronse a dicir que era un acto amigable na lóxica do libre mercado, pero aínda que expresaron que non tiñan intención de entrar na dinámica interna da empresa, enseguida apareceron voces discrepantes respecto á operación financeira.

Empresas “estratéxicas”

A condición “estratéxica” de Telefónica obriga a que non se vexa condicionado o secreto das súas innovacións, o control dos códigos de acceso a datos de índole militar e, tamén, cantos teñan que ver coas liberdades democráticas e a seguridade nacional. Por iso na UE teñen posta a atención na capacidade investidora de países como China ou Arabia, con recursos sobrados para intervir en empresas como as de telecomunicación, polas que se vehicula información sensible. Despois de que as autoridades militares analicen esta operación financeira, verase se pasa a ser efectiva. En todo caso, o aviso demostra como, na escena da Economía política internacional, formas innovadoras de neocolonización, son alleas aos intereses do desenvolvemento independente dos cidadáns dun país concreto. Outros, alleos, poden dobregalos e a globalización atopou maneiras de facelo, distintas do pasado. As empregadas nesta compra silenciosa durante os seis ou sete meses últimos darían para unha novela de intriga. Fan patente, ademais, a dificultade dos Estados –por “serios” que digan ser- para regular os fluxos do diñeiro na súa procura de rendibilidade. Ante as restricións reguladoras, o “libre mercado” adoita apañarse ben para aparentar vocación “social” nas súas operacións. A enxeñería de comunicación que despregan empeza por considerar o intervencionismo estatal como un grave pecado dentro da cultura económica reinante e, enseguida pasan ás maneiras prepotentes de imposición das súas condicións.

A alerta que a operación en Telefónica suscitou contrasta coas levadas a cabo en sectores como o eléctrico ou o bancario, en que empresas de implantación en todo o Estado ou tan só nalgunha Comunidade pasaron a ser xestionadas segundo os intereses de terceiros países, ben desde empresas públicas, ou ben desde outras privadas. A existencia de marcas empresariais en mans estranxeiras é un hábito xa arraigado en que autoestradas, transporte e grandes empresas están controladas por grandes grupos estranxeiros. En 2014, ElEconomista titulaba: “Os estranxeiros quedan con iconas empresariais, marcas senlleiras e edificios emblemáticos”. En 2022, Atlántico informaba de que“multinacionais estranxeiras e fondos de investimento toman o control empresarial de Vigo”. Titulares similares repítense , non só respecto a unha área concreta da Península, xa abarcan un tempo bastante longo, en que xa repiten o título dun libro de Francisco Jurdao Arrones: España en venda (Madrid: Ayuso,1979), en que analizaba o que, como secretario dun concello costeiro, detectaba en Málaga no transvasamento de leiras rústicas para hoteis, resorts e urbanizacións de estranxeiros. Segundo contaba nun artigo daqueles anos, ”o chourizo do seu pobo xa non era do seu pobo”: a súa produción e comercialización pasara a mans alleas.

Modelo produtivo/Modelo educativo

 A relevante presenza de capital estranxeiro en moitos sectores de actividade -incluídos os que xeran máis ocupación laboral- fala dos límites do noso modelo de produción. É difícil, mesmo, atopar un sector en que o concepto de “empresa estratéxica” non poida ser invocado para algunhas empresas como agora se invoca para que o Estado, coa súa acción de ouro, valide ou non a operación transnacional de Telefónica sen que España deixe de ter o seu control. Hai campos de actividade que, como a Sanidade ou a atención á terceira idade, cobren aspectos sociais principais, deberan ter dispoñibilidade, ante todo, para atender as dificultades da cidadanía. E nun Estado de Benestar non mediatizado, igual debera suceder cos que axuden a conformar a sensibilidade colectiva, función que corresponde en particular ao sistema educativo. Segundo estea conformada a súa estrutura e ingredientes principais -especialmente nas súas etapas escolares obrigatorias-, poderemos dicir se o seu tratamento é o dunha “empresa estratéxica”. Sería contraditorio que o fose se se dá preferencia a que sexa obxecto de negocio, e menos se ademais a parte que está en mans privadas, trata de botar constantemente ao Estado un pulso de suposta “liberdade de elección”, que acaba sempre en desigualdade para os cidadáns. É bo momento para comprobalo. Acaba de empezar o curso 23-24 e, en Madrid, o pasado sábado, día nove de setembro, ás doce da mañá, outra das moitas manifestacións que tanto viu pasar a estatua de Cibeles para denunciar as carencias do sistema escolar existente, indica que a Educación, aínda que teña ministerio e 17 consellerías en toda España, é empresa “pouco estratéxica”. Nalgunha Comunidade, mesmo hai unha Subdirección encargada de atender á crecente competencia privada coa rede estritamente pública: máis do 30% de escolares teñen praza privada ou concertada, e nalgunha cidade importante a porcentaxe dóbrase. As estatísticas son froito do mimo con que, desde antes da CE78, fomentouse esta divisoria educativa, expoñente doutras moitas, das que ás veces, se culpa ao sistema escolar cando aparecen situacións problemáticas. Do pouco estratéxica que se considera a educación de todos, deu conta o manifesto que se leu ao final da citada manifestación que demandaba “O DIÑEIRO PÚBLICO PARA A PÚBLICA”. Como a realidade das aulas adoita ter pouco que ver coas exaltacións retóricas, engadían: “NON AO SAQUEO DA EDUCACIÓN PÚBLICA”. Os dez puntos específicos en que se centraban eran moi concretos e fáciles de entender a quen corresponda, votantes incluídos. Seguiremos distraéndonos, con todo, coa cuestión territorial de “a unidade de España”. Nas Comunidades máis remisas a recoñecer a relevancia da educación pública como “empresa estratéxica”, revive namentres a censura a canto soe a mínima coherencia nun currículum actualizado da cultura escolar. Transcorreron 45 anos desde a CE78 e non parece importar; ao final, a gran maioría de españois, despois do seu ensino obrigatorio, traballará en empregos que, en gran medida, expresarán, como analizaba David Graeber, miseria e absurdo existencial.

TEMAS:Modelo produtivo.- Modelo educativo.

Manuel Menor 11/09/2023