Calor humana

Entre a lama que deixa esta DANA na área valenciana hai de todo, pero o que máis merece a pena é a empatía dos mozos.

A Xeografía xeral de Gourou-Papy , nos anos setenta explicaba en moitas Facultades de Letras  que “as choivas de convección” eran debidas a un quecemento local das masas de aire que provoca a súa elevación cara ás capas superiores da atmosfera levando consigo o vapor de auga que contiña a nivel do chan. A unha determinada altura, en contacto con masas de aire máis frío, condensábase , procreaba nubes e choivas na zona fría, e seguían intensas choivas tormentosas. Diso ía a “Pinga fría”, termo con que se designaba desde finais do século XIX un fenómeno ben coñecido na área levantina a causa do quecemento da superficie continental e mediterránea ao final do verán Dentro da diversidade climática desta área, aquela clarificadora Xeografía precisaba que á seca dos veráns –manifesta en rieiras de toda a zona- adoitaban seguir no outono choivas de enormes enchentes dos ríos, máis rápidas e poderosas nas súas concas montañosas. Pequenos ríos como o Xúcar podían evacuar, en caso de enchente, máis metros cúbicos por segundo que un río tan grande como o Ródano en Francia. E das súas vertentes máis deitadas eses pequenos ríos erosionaban enormes cantidades de materiais sólidos que depositaban na chaira.

Nos cincuenta anos longos que pasaron, o fenómeno deste sistema chuvioso é coñecido agora como DANA, termo que os meteorólogos consideran máis apropiado, desde os anos cincuenta,  para explicar que o que acontece entre os 5.000 e 10.000 metros de altitude, non é tanto un “anticiclón”, senón unha “depresión illada en niveis altos” da atmosfera por desprenderse nas capas altas da circulación xeral do aire na Terra, unha masa de aire frío que, ao atorpase cunha cálida ascendente, produce o fenómeno. A explicación do que ocorre variou ata ser case oposta a como era. Pero, sobre todo, cambiaron as circunstancias cuantificables do aumento de calor que se produciu no Mediterráneo e, tamén, nas zonas continentais. Cambiaron así mesmo as condicións xerais da circulación atmosférica e, en particular, dous que determinan o clima nas latitudes da Península Ibérica. O que está a acontecer nos Polos e nos glaciares –unha cuestión que atraeu a cámara de Nicole  Herzog-Verrey durante anos- coa desaparición crecente do xeo  está a alterarse a circulación das masas de aire frío e, no Hemisferio Norte, tamén a do Jet Stream ou “corrente en chorro”, cuxa traxectoria o adozaba. 

Todo indica, por tanto, que o ocorrido entre o 23 e 29 de outubro pasado entre Utiel e o Sur de Valencia, non é un episodio casual. A unhas condicións xa moi coñecidas, engádense as que, ao ritmo crecente do quecemento global da Terra -ou o que habitualmente coñecemos como “Cambio climático”-, indican que con toda probabilidade estamos ante un fenómeno con todas as características de que se repetirá con máis frecuencia e intensidade. Vivir en directo algo que non é un espectáculo de efectos especiais, senón un gran desastre físico e humano, capaz de dar ao traste en minutos longas e esforzadas tarefas e proxectos, persoais e comunitarios, expón unha cuestión principal: como facer para un futuro, que con seguridade será moito máis duro, e non só nesa zona xeográfica, senón en todo o territorio nacional e terráqueo. En case todos os aspectos da vida colectiva, haberá que tomar decisións en que conflúan todas as vontades se se quere non repetir o prezo que se está pagando  pola imprevisión, a ignorancia e a desidia mostradas, e cuxa cuantificación en perdas humanas e en danos materiais de todo tipo tardará un tempo en ser definitiva. 

A ignorancia non parece que a teña a AEMET, que advertiu con tempo suficiente do risco pluvioso; menos a teñen os miles de mozos que están a acudir a botar unha man a eses pobos: a súa calor humana é unha gran esperanza. Pero están a demostrala cantos negacionistas se opoñen ou terxiversan a conciencia o coñecemento científico dos fenómenos que acontecen. Alegan variadas razóns e é posible, mesmo, que medren estes crédulos, fieis ante todo ao que lles digan líderes dunha libertina dispoñibilidade das súas neuronas para dicir barbaridades e demostrar poderío infundindo medo a quen ve inferiores. Se gana Trump as eleccións, poida que crezan os partidarios de cantos este domingo non dubidaron  en usar a violencia para impoñer os seus modais en Paiporta ás autoridades. A acracia negacionista é partidaria do PIN parental, como o era en 1823 do Vivan as cadeas! Pero a ignorancia só se pode desterrar cun ensino público de dignidade sobrada para educar a todos os cidadáns no que importa para moverse nunha contorna imprecisa e, moitas veces, hostil ao ser humano.

A desidia tamén cura se, nesa educación imprescindible, o público ten prioridade sobre o individual; de non ser así, o cansazo rende. Nunca foi fácil lograr un san equilibrio, e tampouco o é neste momento, en que predomina a tendencia ao “primeiro o meu”, e á privatización do posible negocio da “felicidade cidadá”. Xa os ilustrados chamaban así un cambio significativo no prioritario. E aí están agora os inclinados á sacralidade de “ o seu” reclamando presteza ás institucións públicas, nesta tremenda crise –igual que fixeron na pandemia da COVID-19-, para poñer remedios e parches, imposibles en moitos casos. Cando quen manda é a orografía, as curvas de nivel e o gradiente das cárcavas erosivas no relevo, non deberían revisar ante todo a permisividade manifesta que tiveron co urbanismo, causante ademais do colapso das comunicacións? Cantos observen como baixaban os coches, arrastrados pola auga a canto buraco ou garaxe atoparon ao seu paso, non se deixasen convencer por relatos que deixan ao carón esta gran contradición, da que non ten culpa a lei da gravidade.  

A imprevisión, á súa vez, tampouco se improvisa. Aí están os cronogramas destes e feitos de comunicación para mostrar a cantidade de erros que, a touro pasado, son fáciles de sinalar, pero que xa serven para tirarse os trastes. A talle de moitas autoridades políticas está a medirse entre o ruído mediático que, por un tempo continuará enxordecendo os medios ao ditado dos seus patróns. Esta historia, tamén longa, preocupa a Martin Baron, vinculado ao Boston Globe desde 2001, e ao Washington Post entre 2012 e 2021. O seu libro: Fronte ao poder é de gran interese para cuantos queiran estar alerta ante as irregularidades e atropelos actuais na información. Sobre o desinterese que xeran, Josep Pla, xa anotaba en 1933 como, mentres o afán destrutivo invadía a algúns, promocionaba en Madrid a indiferenza de moitos outros: houbo “catro corridas de touros na praza grande e unha ou dúas de becerros na de Tetuán” e  “todo foi admirablemente. Moita xente”. Esta forma demostrativa de non pintar nada na escenografía, repetía unha situación idéntica anterior, con motivo do “desastre do 98”.

TEMAS: Cambio climático.- Previsión.- Educación pública.- Solidariedade e institucións públicas.- Xornalismo e liberdade de expresión.

MMC (Madrid: 04.11.2024).