”Pedagoxías fiscais” e Pedagoxía son o mesmo?

 

Este tipo de dúbidas aclárase mellor en tempos de crises. Nos de bonanza, confírmase o pescudado.

 

Que non está clara a resposta é evidente. Aí están nas bibliotecas e no adestramento dos algoritmos de IA  as apreciacións que, no pasado, ten habido. Son variadas as etimoloxías que a palabra “Pedagoxía” tivo e, en consecuencia, os manuais, dicionarios e escolas interpretativas que xerou , incluído o profesorado que renega da Pedagoxía no traballo de ensinar. Doutra banda, aquí está agora mesmo a discordancia grande entre grupos políticos acerca da “pedagoxía fiscal” que, supostamente faise dispoñendo que os 50€ de subida que vai ter o SMI sexan motivo de declaración no IRPF; que sexa a ministra de Educación e voceira do Gobierno a que imparte esta doutrina dá especial valor semántico ao termo, suficiente polo menos para telo en conta. En terceiro lugar, o emprego da suposta “pedagoxía fiscal” coincide estes días coa presentación dun libro tan interesante como actual: EDUCAFAKES, no que Julio Roger e Daniel Turienzo –un sociólogo e un economista- centran a atención en como, nas conversacións sobre Educación, abundan tópicos e estereotipos, case sempre intencionados; fixáronse en 50 dos máis socorridos, pero na súa axenda deben ter neste momento unha listaxe bastante maior.

A instrumentación das palabras sempre conta con algunha das relacións que ten coa realidade, o que permite usalas de modo cabal e, a miúdo, tentando manipular ao interlocutor. Non hai falante sen tentación ao sofisma, especialmente se ten algún nivel de compromiso ou poder co que se estea falando. Este carácter ten a “pedagoxía” de gran cantidade de políticos cando teñen un micrófono diante. Como calidade propia deste oficio adoita atribuírselles a habilidade dalgúns paisanos para vender a outros nas feiras a burra vella facéndolles crer que era “guay”. O que fala nunca conta –salvo se é infante ou pouco cordo- os inconvenientes de dar pleno sentido, obxectivo, leal e independente aos termos significativos da fala; o habitual é que os núcleos semánticos do discurso estean mediatizados. Quedan dispostos así  a circular polos medios de comunicación como tópicos que tanto valen para un roto como un descosido. Co efecto engadido de que, en asuntos importantes en que as decisións incumben a terceiros,  sexa difícil poñerse de acordo no que corresponde facer se se pensa en todos; cada cal seguirá aténdose á peculiar  faceta que “a súa mirada” destaca na complexa realidade que encerra calquera termo.

Non fai moito, quen trataba de facer Filosofía e Letras –denominación xa obsoleta nos itinerarios educativos-, atopábanse no primeiro curso de Comúns –outro termo sobrepasado- con Fundamentos de Filosofía. Nas herdanzas que o franquismo retomara do século XIX e da Idade Media, viña fundamentar “” as probables verdades, medias verdades e ata mentiras con que eran colonizadas as redes neurais do alumnado coa idea de que a verdade era única –e ata totalitaria- e, como tal, equivalente ao ben e á beleza. Toda a escolástica, especialmente a tomista, estaba de acordo, e tamén quen levaba as rendas de canto soase a educación e cultura. Aqueles estudantes protagonizaron a Transición –moitos en postos relevantes- e gran parte dos tempos seguintes. Quen dubide de que existise aquel currículum nunha Universidade pode atopar facilmente o libro de texto  -instrumento sacro por excelencia- que debía “aprender” para recitar a fin  de curso. O dunha editorial como Rialp, tivo moitas edicións e as mentes de gran parte de quen estivo á fronte de Facultades de Educación, de Historia, Dereito, Políticas e Socioloxía, e outras áreas daquelas polivalentes Facultades, estiveron ben educadas para educar en que esta verdade era incontestable por cuantos subordinados, dependentes ou servidores dubidasen de que se tiñan algún poder, tiñan a verdade, o ben e o gusto do belo.

 

Volubles pedagoxías

A ninguén parece importarlle demasiado que os termos máis prezados, como LIBERDADE, FRATERNIDADE e IGUALDADE, tivesen un gran revulsivo interno desde 1789. Pouca xente entre cuantos tiveron poder desde entón en calquera ámbito –político, familiar ou laboral- estivo disposta a xogarse os seus intereses privados en que estes núcleos semánticos tivesen pleno significado e que alcanzase a todos. Para unha inmensa maioría foron, máis ben, motivo de dura guerra e pelexa para non aguantar e sufrir a limitada ou nula repercusión que tiñan na súa vida real. Agora mesmo pódese advertir nos modos de ter ou non en conta de que vai isto de vivir e sobrevivir co SMI; as fraccións de verdade que cada cal alega para saírse coa súa reproducen as dunha división de pareceres –e votos- moi semellante á que sempre houbo, desde antes da Revolución Francesa. É rechamante que, cando o mesiánico TRUMP ensina as vantaxes da súa “misión” no mundo -e altera os pactos convidos desde 1945 na Declaración Universal de Dereitos Humanos-, tantas vontades se dobreguen a dicir: “Si, Bwana!”, como facían os colonizados máis listos de África ou calquera país de cipayos dispostos a colaborar co amo.

Á “Pedagoxía” –sexa a que fose- pásalle exactamente igual. Non é un “universal metafísico”. A súa relación coa realidade social, ten as mesmas coordenadas que os demais aspectos da vida socioeconómica, da que non é independente. Por moito que quen a nomea ou fale dela pretenda asignarlle neutralidade significativa, impóñenlle –queiran ou non- o condicionamento da súa apertura ou cerrazón mental nas actitudes e políticas sociais que defenden. Se se reflexiona algo sobre as situacións reais dos urxidos pola “pedagoxía fiscal” de que se fala estes días, advírtese ben quen son os non apremados sistematicamente neste terreo por moito que os seus niveis de renda superen amplísimamente aos anteriores. En paralelo, verían igualmente os límites que, no plano estritamente escolar e académico, ten sempre o significado deste termo na realidade concreta das aulas. Talvez alguén diga que isto é “Política”, querendo dicir partidismo; A Política de Aristóteles concorda en que é falso que “o que se aprende na escola debe ser neutral”. Seica foi neutral algunha lei educativa das que tivemos desde 1857? Érano talvez as que rexían anteriormente os saberes dos nosos antepasados? As edukafakes  32 e 33 do libro citado axudan a ver este asunto con máis criterio.

TEMAS: Edukafakes.- Educación.- Pedagoxía Fiscal.- Dereitos Humanos.- Políticas educativas.

 

MMC (12.02.2025)