A estraña apertura de curso está a ser pouco orixinal

Curso a curso parecen querer que non nos despistemos e que aprendamos a soportar  designios superiores.

Despois dun verán infestado de incendios, fume e distorsións do que se supón que deba ser o descanso estival, este ano, ademais de que as subas dos custos de case todo -incluídas as do material escolar que cada familia copaga para que as criaturas exerzan o seu dereito á educación común-, as maneiras en que se desenvolve este mes de setembro volven todo o máis rancio do pasado. Este sobrepeso con que ha lidar cada cidadán, en plena resaca de volta de vacacións, preside os reencontros coas persoas habituais. Sen que ninguén llo propoña, inevitablemente aluden a cuestións das que se nutren as convocatorias de protesta, os manifestos de denuncia e, ante todo, a inquietude dunha vida, individual e colectiva, enrarecida de dúbidas, medos, inquedanza e desesperanza.

Para saber mellor a que aternos, que non perdamos o rumbo da submisión e a obediencia á orde debida -o dos máis fortes da tribo-, aí están os bocados interminables dos rusos sobre Ucraína, os 64.000 mortos que o expansionismo sionista causou ata o momento aos palestinos nos últimos 700 días, a ostentación demostrativa do poderío chinés e, de paso, os sinais inequívocos que, en formato de western, emite o actual presidente americano. Metade vaqueiro e metade Tío Sam, as súas actuacións exhiben un aparello do pasado. Aranceis mutables a capricho sobre os seus súbditos do mundo se alternanan con razzias  a inmigrantes e limitacións aos servizos sociais e á educación pública. A “guerra” -agora no centro do seu Goberno, non é mera “defensa”- e a publicidade oportunista das súas  posicións ante cantos discrepen -ou discrepasen- dentro de EEUU, é toda unha dinámica, non meramente simbólica. Lembran a figuras do pasado como Nerón ou ao propio Rei Sol pregoando os seus egos, e aventuran o modelo desexable de goberno en territorios do seu ámbito de influencia, como Europa.

En España, espazo fiel desde antes de que en 1953 se asinase  o “Pacto de Madrid” e os americanos de Eisenhower empezasen a americanizarla, esta tendencia ten abundantes discípulos e aprendices de bruxo. A escala nacional, advírtese a súa influencia, especialmente, nos chocalleiros comentarios -tan cheos sempre de razóns parecidas ou idénticas ás do líder actual americano e ata do israelí- que suscitan as cuestións mencionadas. Acompáñanas con similar balbordo neste momento as relativas a asuntos migratorios, vivenda, educación e saúde, servizos sociais e, con maior intensidade, as referidas a violencia machista ou proceden de situacións de desigualdade, desintegración e exclusión. A impertinencia bocalana crece, aínda que á listaxe de feminicidios -1315 mulleres desde 2003- correspondan os 25 últimos no que vai de ano. E incesante é -ignara case sempre de razoable coñecemento científico- cando sae a colación o cambio climático, coas súas múltiples implicacións en diversos aspectos do sistema produtivo, como a enerxía ou o sector primario, á que gandeiros e agricultores están especialmente atentos.

Escaleira no museo Stiftung Zollverein (Essen-Alemania)

Estatísticas hai do mundo educativo que, por razóns de conflito entre o privado e o público, seguen estancadas en cuantificacións proporcionais de “fracaso” que non desdicen -salvadas as lóxicas diferenzas- dun pasado sempre carencial. Agora ben, se o sistema educativo propiamente tal mostra déficits que non tiveron arranxo desde que en 1821 o “Plan Quintana” -36 anos antes da Lei Moyano- tratase de regulamentar a “Instrución pública”, as achegas dos políticos actuais á opinión pública, unha das maneiras principais de educación social que ten un país que presuma de democracia, non parecen inclinarse pola racionalidade do diálogo na convivencia colectiva. A realidade discursiva do que din e xesticulan ante a opinión pública, particularmente nos medios e, sobre todo, no suposto templo da democracia que din ser os parlamentos, é dun frentismo a cara de can. As súas razóns dan a entender que estar no Goberno é mandar, e estar na oposición consiste en derrubar aos que ostentan a maioría parlamentaria. O combate continuo e o emprego de linguaxes hiperbólicas e, a miúdo insultantes, desprezativos e, mesmo, deshumanizadores, clarifícase bastante se se advirte o rumbo político de cada cal. Un sentido de propiedade do poder e de canto implica gobernar embarga especialmente aos que se din “conservadores” e “ultraconservadores”. Parecen herdeiros dos tempos de Antigo Réxime, anteriores xa a 1789, en que ser poder e ter dereitos para exercelo, era basicamente cuestión de herdanza xenética de quen fora agraciados -coa bendición divina- de herdanzas e propiedades gañadas a “os inimigos”.

Bastantes referencias a esta xenealoxía transmitiron onte cantos, invocando sempre “a Xustiza” e a “separación de poderes”, racharon as vestiduras ante a presenza do fiscal xeral do Estado na inauguración do curso xudicial. Cando se cumpren anos, a memoria do dejá vu son inevitables. É o caso que, á memoria de quen isto escribe veu un discurso inaugural que máis dunha vez tivo que contar, o do ministro de “Educación Nacional” José Ibáñez Martín, ao comezo do curso 1940-41, proclamando no paraninfo da Universidade de Valladolid a verdade única que en diante se ía a ensinar e, ao tempo, as depuracións de profesorado que xa estaban en marcha desde que José María Pemán presidise a Comisión de Cultura e Ensino na Xunta Técnica de Burgos desde o 02.10.1936. A cuestión é se, oitenta e cinco anos despois, é esta liña de acción política é a que persoas que rexen institucións -supostamente democráticas- empeñáronse en que non esquezamos e que, sen razóns de ningún tipo, nos ateñamos ao seu criterio.

TEMAS: Democracia e Pluralidade.- Lealdade institucional.- Negacionismos.- Fake-news e hipocrisía social.- Aristocratismo autoritario.

MMC (06.09.2025).