Ilusións ópticas para a cidadanía.

Manuel Menor Currás

Non pode negarse que o novo superministro Wert sexa bo comunicador. Sabe fiar con desenvoltura de tertuliano un hábil relato acomodaticio para pór sobre a mesa o seu proxecto. Combina niso moderación con aparente modernidade e, ata, intelectualidade. Con todo, a voz, o sorriso, a ductilidade do seu verbo son incapaces, de ocultar inflexibilidade. Tocoulle facernos entender -cando compareceu no Congreso- que o que se trae entre mans para a educación española é o mellor, pero non se desvía un chisco do esquema prefixado, un deseño en si mesmo inmutable e ancestral. Aínda que tamén é verdade que ben podería vender outra cousa, moi distinta da que lle dixeron que ten que vender.

A modo de concesión graciosa dixo non querer impor a maioría de deputados de que dispón, para marcar co seu nome no BOE outra Lei orgánica. Opta -di- polo diálogo transaccional cos outros grupos parlamentarios. Acto seguido, malia todo, debulloulles un cúmulo de cambios tal que, na práctica, equivalen a unha nova lei, por máis que soñe con acadar un pacto educativo. Un pacto ignorante doutras propostas de pacto que non foron e cunha planificación cuxo diagnóstico, só contrastado consigo mesmo e as indicacións de FAES, é que hai unhas cantas cousas que cambiar e que as vai  cambiar porque si. Mal modo de dialogar parece.

Para facer máis dixerible a súa proposta reformista, non dubidou en ordenar unha secuencia de datos estatísticos ben amañada para que resultase necesariamente crible e ata urxente. Da crise ao paro, e do paro ao fracaso escolar e ao baixo nivel educativo, hai moitos camiños de ida e volta, sen que a unidireccionalidad interpretativa escollida polo Ministro sexa a máis pertinente cientificamentee. Sen dúbida, é a máis conveniente pro domo sua, pero cabe con maior razón unha interpretación absolutamente oposta, para profundar e dotar mellor medidas que xa están en marcha, no canto de arbitrar outras que corten un camiño que estaba producindo bos resultados. Son varias as comunidades autónomas -e non precisamente a de Madrid, que toma como referencia- as que sacaron moi bos resultados co actual sistema, asunto que puido confirmar escoitando a algúns dos que lle replicaron na mentada comparecencia. Nisto, o Sr. Wert demostrounos algo que xa sabiamos: que os axentes demoscópicos len a realidade á medida de quen lles faga o encargo. Existen outras moitas lecturas -tamén do manipulado Informe PISA- que din cousas ben distintas ás que se empeñou en dicir, pero que lle obrigaron a centrar a atención en problemas relevantes para mellorar de verdade o noso sistema educativo. En todo caso, mal preludio é para un anhelado diálogo leal empezar por terxiversar as leis da lóxica con sofismas e mañas interpretativas. Se ademais se empeña en reescribir con tópicos a historia educativa de todos estes anos pasados, ao adanismo redentor de que fixo presuntuosa gala pronto unirá ás dificultades de implementación que teñen algunhas das medidas apuntadas, a nula eficiencia das mesmas e o rexeitamento escéptico dos afectados máis xenerosos, especialmente dos empeñados no logro da igualdade democrática neste ámbito.

A aparente modernidade de canto quixo mostrar no Parlamento o Sr. Wert -de maior nivel, desde logo, do que o fan outros gobernantes da España autonómica- quedou en todo caso ben definida polas súas achegas decisivas para defenestrar a materia que a última Lei Orgánica definira como Educación para a Cidadanía. Esta parte da súa intervención quedará nas Actas do Congreso como un fito documental. Os que investigan a historia educativa do noso país coñecen similares momentos estelares para entender como andamos de avanzados en 2012. Son abundantes. Algúns hai nas agora conmemoradas Cortes de Cádiz -con debates tan significativos como o da Liberdade de Imprenta, a supresión da Inquisición, ou a soberanía nacional-, pasando polos sucesivos catecismos patrióticos, os Concordatos e, como non, o que os afáns indoctos trouxeron ata xa avanzada a Transición. O Sr, Ministro non parece coñecer nada disto e ata o que naquel transo  propuxo o Goberno de Suárez para o ensino da Constitución do 78 e que moitos profesores melloraron. Se o coñece, débelle parecer excesivamente avanzado. Se non soubésemos como foi manipulada a información sobre Educación para a Cidadanía desde a penúltima lexislatura - nin os que eran os seus instigadores e agora beneficiados-, non nos pareceu obsceno e gratuíto que volva agora a esgrimila como símbolo de “adoctrinamiento”. Ata parecería divertido que, para confirmalo, os seus asesores lle fixeron pasar por libro de texto o que tan só era un meritorio ensaio, que nada ten que ver cos libros de texto nin -como se quixo emendar- cos habituais nunha biblioteca escolar.

O tipo de lecturas como a que esgrimiu o Ministro, dunha pasaxe deste libro (FERNÁNDEZ LIRIA, C., FERNÁNDEZ, P., ALEGRE, L., Educación para la ciudadanía, Madrid, Akal, 2007) -que, por outra banda, foi moi crítico, pero en sentido contrario ao do Sr. Wert, co modo en que se configurou na práctica esta materia-, pronto lle deberá levar a censurar os libros de Historia -e os documentos de época que acompañan o seu deseño curricular-, e non digamos os de Filosofía ou Literatura. Xa postos, se é consecuente consigo mesmo, sería moi oportunista agora: recortar o que os estudantes non deben ler e o que a liberdade de cátedra parece ter de excesivo é máis barato. Á marxe de que intencionadamente queira pór en primeiro plano EPC, como trampantojo para coar mellor cambios substantivos como o dun novo Primeiro de Bacharelato -moi frutífero en posibles subvencións á escola privada e moi selectivo para a desigualdade de oportunidades-, non deixa de ser un mal paso no presunto afán de diálogo esta chuscalleira  metodoloxía do “todo vale”. E, doutra banda, mal empeza esta lexislatura en asuntos de educación, se por tal entende o Ministro e os que  o desinforman que este negociado tan só debe ocuparse dos coñecementos puros e duros, sen que nada teña que preocuparse das competencias educadoras que os mellores pedagogos asignan á ESCOLA. Claro que tamén isto sae máis económico.

A este paso, talvez en futuras comparecencias -con moito sorriso e pouca graza- nos volva o Sr. Wert con algunha outra vella novidade, como a daquel glorioso asunto da Historia de España e as Humanidades, que tanto xogo deu para a exaltación mediática da súa antecesora, Dna. Esperanza Aguirre, e que tan nulos froitos trouxo para que a última xeración de españolitos coñeza ben a nosa Historia. Ao escandalizado novo ministro -independente?- seguramente lle poida convir retomar de novo aquel mantra, para reafirmar os valores e esencias ao parecer esquecidas. Explicalas ben pode, asemade, non ser do agrado da autoridade competente que lle encargou vixiar a boa doutrina: propoña celebrar a festa do libro nos institutos -asunto en que igualmente é competente- queimando aqueles que un grupo de censores habilitados considere improcedentes. Todo sexa por lograr, a pouco custo, inocentes amnésicos, atentos ao que diten os comunicadores oficiais bos.

Madrid, 04/ 02/ 2012