Volven falar os medios
sobre os valores do ensino concertado, con argumentos estereotipados
que merecen ser analizados coidadosamente.
Esta semana -din que histórica- quedou claro que 131 non alcanza o cómputo indispensable para un cambio inmediato no Goberno central. Cada líder terá tempo, probablemente ata xuño, para seguir predicando aos seus fieis a incompatibilidade dos seus puntos de vista cos doutras opcións parlamentarias. Entretidos no mutuo desafecto, a teimudez e o fundamentalismo, fan que as urxencias cidadás camiñen cara ao descreimiento. Xa Metroscopia predi que a carreira política de Rajoy rematou, poucas veces houbo un horizonte político menos previsible e, como mostra de que o educativo nunca é indiferente ao político, emerxen voces tratando de crear un estado de opinión encastelando precavidas posicións.
Inquietudes emerxentes
Nos programas electorais previos ao 20-D había propostas de variado interese, urxencia e concreción, das que algunhas poderían afectar ao status interno do sistema educativo e, particularmente, ao dos colexios concertados e a determinadas deducións no IRPF dos que envían os seus fillos a centros privados. En xeral eran propostas moderadas, pero xeraron que nalgunhas revistas e columnas de opinión empezaran a deixarse oír voces similares á de Pedro e o lobo, no conto que Prokofiev musicalizou en 1936. A Lei Moyano, en cumprimento do asinado no Concordato de 1851, garantira a este sector educativo unha posición relevante de partida, e desde entón -moito antes da II República-, pelexou tan a fondo e de tantos xeitos por sostela que se falou de “guerra escolar”. Desde a ambigüidade do art. 27 da Constitución, despois do posicionamiento na LOECE (1980), e con distintos nomes antes de chamarse “ensino concertado” na LODE (1985), nunca cexou, ademais, no afán por incrementar a importancia da súa situación minorando a importancia do ensino público e aumentando a subsidiariedade do Estado para o seu.
A accidentalidade do BOE
É consciente, con todo, da accidentalidade de canto ha ir aparecendo no BOE e, en especial, da provisional preeminencia que a LOMCE lle outorgou. Coa conxunción de “a crise”, os soados escándalos no uso corrupto de orzamentos educativos nalgunhas comunidades, e a extensa repulsa que suscitou esta última lei orgánica, os xestores do ensino concertado saben mellor que ninguén que o diñeiro público -de todos- non ten por que soster actividades que, en moitos casos, poden non responder ao que o interese común dos cidadáns demanda. Por iso as súas inseguridades empezan a dar sinais de alerta. Tanxencialmente, engádase que cantos xenéricamente teñen proxectos empresariais no ensino concertado ou privada non necesariamente comparten idénticos intereses como non sexa o de que o fluxo dos concertos prosiga e que, se é posible, aumente. Con ese sentido tratan de estar e actuar sindicados. Pero, a diferenza da situación no primeiro terzo do século XX, as proporcións de afiliacións internas a este sector variou amplamente; os adscritos á órbita católica son aínda maioría e, ademais, entre estes últimos as correntes doutrinales e pedaxógicas son moi diversas. De ningún modo é un bloque tan compacto como fora outrora, na época, por exemplo, do P. Ruiz Amado ou de Enrique Herrera. Esta evolución interna -en que hai outros intereses dificilmente harmonizables cos que pregoaba a Encíclica Divini Illius Magistri (Pío XI: 1929)- é relevante a efectos de que non debese traerse a colación aquí e agora como defensa un suposto “anticlericalismo” renovado. Talvez mereza a pena volver nalgún momento a este aspecto argumental ad hominem. Esgrímese nalgunhas Webs coa mesma alegría que, noutras épocas non moi afastadas, adoitaba facerse coa masonería, o comunismo ou a rusofilia, aínda que sexan moitas as razóns, incluídas as da propia evolución de segmentos moi relevantes da propia Igrexa -especialmente desde os anos sesenta-, que avalan que as duras pelexas de clericalismo e anticlericalismo en que se enlearon as distintas faccións liberais do XIX nada teñen que ver, per se, cos desacuerdos de opinión que poida haber no presente. Traídas polos pelos nun asunto de estrita oportunidade política, pertencen ao que Shopenhauer chamaba A arte de ter sempre razón (1864).
Non consta, en todo caso, que o ensino concertado sexa un asunto prioritario de que fóra a ocuparse un goberno reformista. A gama de propostas para tratalo -aínda que só fose colateralmente- sería bastante ampla, na liña de reformular e xustificar o pretexto de “servizo social” baixo o que se ampararon históricamente estes concertos educativos. Improbable como é, necesariamente sería lenta a medio prazo dadas as indeterminacións que conlevaba o que parecían ver urxente: paralizar “con carácter inmediato o calendario de implantación da LOMCE”, a que se refería, por exemplo, o recente Acordo entre C´s-PSOE. En consecuencia, cabe deducir, ante todo, que as premuras actuais en reclamar atención sobre as vantaxes que ofreza dispoñer de ensino concertado e privada dentro do sistema educativo español, arrastrarán voces maiores e crecentes se lograsen consistencia cambios significativos neste terreo ou noutros moi afíns como o da “liberdade” educativa e, así mesmo, a laicidade e “ideario” dos centros na medida en que se visen afectados pola retirada da última lei orgánica.
Diálogo e incerteza
Gran parte dos medios cada vez conta menos que o que está pasando e outros nunca contaron nada, pero a moitos observadores non se lles escapa o probable cambio, non só político senón tamén educativo, na XI Lexislatura entrante cando o grado e intensidade do cambio son a gran incerteza do momento. Ten por iso interese, dentro do aínda bastante tranquilo panorama, chamar a atención sobre algunhas cuestións que non deberían entoldar o presumible debate que se aveciña aínda non sendo inminente. Nin sequera entre defensores das posturas máis enfrontadas nos terreos da educación, deberían sacarse as cousas de quicio. Repetir escenas como algunhas recentes no Congreso, nas redes sociais ou en presuntos debates televisivos, é de nula exemplaridade democrática. Salvo que o listón estea agora en agudizar as desafeccións -en marcha dentro da nosa sociedade- e aumentar a profundidade das divisións excluíntes. Altamente recomendable sería, xa que logo, que os interesados nestas cuestións non esquecesen, ademais da cortesía e o respecto, manexar información ben documentada no canto de prexuízos que só contradirían a sa convivencia en liberdade. Condición indispensable sería, ademais, que tratasen de racionalizar ao máximo os criterios que mellor se axusten á nosa sociedade actual. Non é esta unha cuestión de bos e malos, con antagonismos irredutibles. A complexidade de planos que conflúen nas cuestións principais que afectan a toda dialéctica críble neste terreo é moito máis ampla do que pretenden amosar. (Continuará).
TEMAS: Políticas educativas. Pública/Privada/Concertada. Investimento ou custo educativo. Lei Moyano. Concordato 1851. LOECE. LODE. LOMCE.
Manuel Menor Currás
Madrid, 06/03/2016.
No hay comentarios:
Publicar un comentario