Unha serodia apelación á dicotomía de bos e malos

Se non fose polo acumulado desde a infancia, talvez nos convenceran. Agora, esta clasificación, tardía para seducir o voto adulto, soa inmoral e incívica.

Cando un político -ou calquera- divide o mundo entre bos e malos, é evidente que se inclúe a si mesmo ao lado máis agradable. Apela ao subconsciente dos seus oíntes, alimentado por películas do Oeste, Supermán e todos os heroes inventados para protexernos do mal sempre espretante. Fai aflorar, así mesmo, o pensamento relixioso apreso na infancia con intensidade variable. En contextos de crises, estas lexitimacións da orde establecida evitan dar conta de serios problemas de credibilidade e fomentan na audiencia afáns censores e de caza de bruxas que nada teñen que ver coa Filosofía ou a Teoloxía moral, por máis que haxa xerarcas eclesiásticos que se apuntan a este bombardeo.

No cálculo entra que os estudiosos máis serios destas materias son poucos e con pouca incidencia nas enquisas de opinión. A estas alturas, estas xa deben ter descontado toda consideración de si, á marxe de todo rigorismo, o que se vende como distinción moral coincide ou non con criterios consistentes e obrigatorios para todo o mundo. A corrupción e a miseria moral abundaron tanto, e as formas de goberno estiveron tan trufadas en tantos ámbitos administrativos de artimañas dificilmente conciliables coa xustiza que debe presidir a xestión pública, que estas alegacións ao ben e ao mal, evidentemente comparativas, non só resultan endebles senón que resultan intromisións en xardíns estraños.

É unha mágoa, en todo caso, que, en campaña electoral, a semántica se retorza con maior facilidade e entre directamente no fantástico, que non marabilloso. Volven os especialistas en disparates mendaces, aspiración á que os asuntos educativos poden resultar especialmente propicios. Tanto parece significar “educación” e tan amplos son os contidos, aspiracións, demandas e frustracións experienciais que acumula, que adoita circular rodeada dun amplo espectro de case todo e case nada: Quen non ten algo que opinar, dicir, aconsellar, suscitar e esixir neste ámbito? Quen se atreve a ser un pouco ignorante ou ter algunha dúbida sobre o particular? A simplicidade que impón a mercadotecnia electoral fai que os candidatos, no canto de explicar intelixiblemente que se propoñen, fagan incompatible a complicidade dos oíntes e unha mínima coherencia. Está pasando co “ingles vehicular” do que alardean algúns, sen interesarse polos desmńss en chamar a atención con tales ocorrencias. A técnica empregada para atraer o voto non difire moito da dos vendedores de coches. Hai casos, con todo, en que si se lle segue un pouco máis a pista ao falante, a interpretación complícase pola reincidencia no despropósito.

É raro que en cada partido non haxa algún portavoz exemplar digno de ser estudado coa analítica entomológica. Entre os que agora nos falan de bos e malos, destaca particularmente o propio Rajoy. Desde as súas famosas interpretacións sociais no Faro de Vigo, á calor daquel crepúsculo das ideoloxías do que se embargou en 1983 e 84, configurou un abundante florilexio, moi apto para interpretar sen erro a súa prodixiosa dicotomía última de bos e malos. Dispútase xa sobre de se o gran Dicionario Biográfico Español da RAH non debería incluír un apéndice documental á entrada correspondente. Outros famosos do seu partido, como Fátima Báñez, Esperanza Aguirre e outros moitos, seguramente competirían en orixinalidade. Pero aí debería estar como bastión irreductible Rafael Hernando. O pasado 19 de xuño, botou man de todos os tópicos do pasado antigo e recente do seu partido para adoutrinarnos no que debemos saber: a “liberdade da educación”, os “dramáticos resultados” das políticas dos seus opositores, “o adoutrinamiento” que estes levaron sempre por diante da “calidade” e como isto se paga. Como resultado, aí levaba este prohome os “índices de desemprego xuvenil superiores ao cincuenta por cento”. Unha dialéctica á que se lle facían inintelixibles as protestas e os “recursos de inconstitucionalidade como recurso ao patuxeo” ou, cando coas políticas que executaran só cambiaran as cousas para mellor. E aí están, tan bos como son,, dispostos a “debater e discutir”, porque “esa foi sempre a política do partido”. Á beira de Hernando, e en labores similares “de comunicación”, apunta xeitos non moito máis finos outro unxido para facer proselitismo, Pablo Casado: non se lle move un músculo da cara cando mostra as súas gráficas coma se dun xoguiño se tratase. Se seguen aí uns días máis, a nómina de candidatos a cubrirse de gloria seguirá crecendo exponencialmente: entre outros, o crédulo encargado de vixiar a lei mordaza, Fernández Díaz. ou a nada sutil Cifuentes, atenta á palla en ollo alleo, ou ás mans de Sánchez.

Se se nos considerase como cidadáns conscientes e responsables antes de entrar en taxonomías expeditivas de bos ou malos, non nos obrigarían a fantasear tanto. Se lles nubra e nos nubran o bo entendemento con tales categorías. A realidade, e a realidade política en particular, ten sempre demasiados buracos para o surrealismo, como demostran non só todas estas xesticulacións, senón tamén as que, queiran ou non, acumulamos indefectiblemente desde que nos era obrigado o NO-DO, aquel des-informativo que, sumado ao “parte”, sumiunos para sempre na dúbida sistémica. Por iso demos en seguir un criterio alternativo, de menor consistencia metafísica pero de incuestionable peso físico, consistente en deixarse guiar polo materialismo. Seguirlle a pista ao diñeiro faculta para deixarse de elucubracións que lle atolden a un a mente antes de exercer o dereito de voto. Que se fixo del, e que se pensa facer en diante, fala mellor que nada da bondade e a maldade, da hipocrisía e de non poucos desatinos.

Na Web de Fe-CCOO-Ensino, acaban de colgar as táboas e datos relativos a como se distribuíu o financiamento educativo e como evolucionou o investimento desde 2009 ata 2013. Velaquí que, segundo as contas oficiais, descendeu 11.000 millóns de euros, é dicir, ao redor do 25% ou, o que é o mesmo, un euro de cada catro dos que había na data inicial deixou de investirse. Explicable pola crise? Pola bondade da xestión? Para velo máis claro, este Informe dá conta das proporcións cos países da nosa área cultural e económica, ou as diferenzas dunhas a outras comunidades. Pero permite ver, adicionalmente -e sen que nos metamos cos diñeiros de fraudes e chapuzas tralos que anda a policía e os tribunais-, os modos de executarse estes orzamentos, con fortes desigualdades adicionais en canto á utilización dos orzamentos públicos para subvencionar ao ensino privado e axudar a privatizar servizos ou a universidade, en detrimento da pública e do profesorado encargado de educar. Estas cifras falan con tanta frecuencia de desigualdade no trato aos cidadáns, que a bondade e a maldade duns ou outros se traduce en cuantificable categoría social diferenciada se non oposta. A moitos lectores, isto non lles resulta novo. Moitos son os artigos periódicos nesta columna que trataron de contalo, xunto a moitísimos outros en múltiples webs, especialmente intensos desde que se anunciou a LOMCE. Un bo resumo de Ana I. Bernal resúmeo: Cuatro años después del Gobierno del PP. Educación: más cara, menos becas y profesores bajo presión.

Tres cuartas partes dos quen teñen dereito a voto deberían tomar nota desta instituida maneira “bondadosa” de repartir o de todos e de como está afectando aos seus fillos. O certo é que, con estes criterios lexislativos e executivos, estiveron reivindicando como centro organizador da convivencia democrática a excelencia aristocrática dun de cada tres españois. Unha preeminencia que nin sequera é xustificable pola cita de Mateo: “A todo o que teña daráselle e sobraralle, pero ao que non teña, aínda se lle quitará o que teña”(Math. 25,29): o poder e a pobreza non se compadecen ben nesa documentación evanxélica.

Outra confirmación dese criterio discriminatorio de bondades ou maldades pode verse nas liñas de pensamento e acción, de atención -ou desatención- que Isabel Pérez denunciou co que chama “a infancia invisible”. Polo que conta, ben distintas son as recomendacións dos organismos intenacionais, e de boa parte da nosa lexislación, co que detecta o propio observatorio da infancia do Ministerio de Sanidade, Seguridade Social e Igualdade no sentido de que, na atención a menores tutelados polo Estado, máis dun terzo se atopen en acollemento residencial, medida que os expertos -e a propia lei de 28 de xullo de 1815- considera que debe ser subsidiaria, en detrimento da máis recomendable alternativa de acollemento familiar. En doce anos, non se fixo nada por mellorar a situación desta infancia invisible e, ao parecer, a única explicación posible é que constitúe un nicho de negocio nada despreciable para as entidades colaboradoras. Segundo datos de 2013, o 62,5% pertencen a entidades privadas. A desigualdade a que se ven sometidos, no trato psicolóxico e na súa situación educativa non deixa de ter connotacións co mercantilismo burdo que nos fixo percibir o Oliver Twist de Charles Dickens (1837).

O ben e o mal conforman o fondo cultural sobre o que se construíu boa parte da nosa educación sentimental, política e toda a boa educación no distingo de bos e malos, as catro recantos ten a miña cama, o anxo de garda e os reis magos.. A golpe de vara, nos inculcaron na escola de entón, por exemplo, que falar galego podía ser obxecto de multa ou castigo se te pillaban. Esa condicional poñía en solfa todo o demais. Máis ou menos o mesmo que cando a garda civil colle a un pisando liña continua. É o condicional do “depende”, polo que os criterios morais non parecen ter correspondencia política para moitos: se se é taimado e calculador, pódese ser patriota moi honorable e ata que lle votaron a un pode ser un eximente. Pero o vello refrán latino é expeditivo: corruptio optimi pessima. Poida que sexa tarde para Fernández Díaz e o propio Rajoy. Deberían telo sabido fai bastante tempo, no canto de xogar cos cidadáns coma se fosen párvulos.