Hoxe é máis fácil propagar explicacións conspiranoicas. Atóldano todo, pero confortan moito, especialmente cando a ignorancia do que sucede é grande.
Andabamos abducidos e o Noroeste púxose a arder. Non abondaba co de Cataluña e veu o acontecido no norte de Portugal e en Galicia: todo un, independentemente das fronteiras territoriais, aínda que a sorte sexa dispar: moito peor en Portugal. O lume non ten sentimentos de pertenenza como os humanos, empeñados en delimitar diferenzas onde non hai case nada que diferenciar, como saben ben os xenetistas e os paleontólogos ocupados nas nosas orixes. Os modos de tratalo si marcan diferenzas.
Restriccións mentais
Pese á maior profesionalidade amosada en Galicia, o camiño por onde se están empeñando en levar as autoridades a nosa atención a este problema, parece optar polos cerros de Úbeda. Adoita suceder cando a realidade excede aos responsables da súa xestión, para evitar toda autocrítica De como afloran os prexuízos hai exemplos notables en todas partes, como o de Jordi Puyol sobre os andaluces, nun libro de 1976 sobre emigración publicado na editorial Nova Terra. Nestes días escuros , urxía limitar o terror, presenciado en directo polos que frecuentan televisións non oficiais. A ministra de agricultura cinguiu a cuestión a “un problema criminal” coma se con que os xuíces encausen a algún presunto incendiario, xa tivésemos garantida a tranquilidade. Doutra banda, o actual presidente da Xunta, arrepentido repentinamente da zafiedade amosada en 2006, cando incendios similares cercaron pobos e cidades, culpaba agora aos que criticaban a súa xestión desta urxencia. Segundo Feijóo, dividen Galicia acausa do lume e, agora di que el nunca culpará a ningún partido por iso.
A calidade educativa
De bulos e medias verdades tamén se vive na medida en que son cridas. A secuencia catastrófica do queimado estes días en Galicia, ata en cidades moi ameazadas polo lume, veu trenzada con multitude de alarmas que puxeron máis medo no ambiente, sinal de que o pánico é moi rendible: devólvenos ao Paleolítico inferior.
Por tal razón -e con destinatarios parecidos- o bulo tamén é habitual en educación. Os historiadores da educación española saben dos bulos que se fixeron correr no século XIX e primeiro terzo do XX para que algo preciado como, por exemplo a “liberdade de ensino”, beneficiase en exclusiva ao ensino privado cando a pública non cubría a rudimentaria alfabetización. Os que viviron o ideario da ILE nese mesmo período, saben como canto promoveu esta institución -Xunta de Ampliación de Estudos ou o Instituto-Escola, entre outras iniciativas- foi perseguido por promover a liberdade de investigación e coñecemento. O que tardou en ter recoñecemento público é outro exemplo do rendibles que adoitan ser os bulos para algúns, en detrimento de todos.
As xeracións que viviron en carne propia o nacionalcatolicismo educativo -coa súa exclusiva adoutrinante na escola-, poden dar fe da cantidade de bulos que circularon por terra, mar e aire naqueles anos. Non son poucos aínda os que perviven, como proba o frecuente que é ter que debater -fronte a razoamentos de aire máis ou menos tabernario- sobre a nostalxia daquela educación.
Os maiores de 55 anos foron testemuñas doutros bulos. En continuidade dos anteriores, destacan os que se fixeron circular á propósito daquela tímida reforma de Villar Palasí en 1970, a LXE. Aquela ampliación da obrigatoriedade aos 14 anos puxo en solfa outros leves cambios, ineludibles, por outra banda, se se quería estar ao ritmo do desenvolvemento económico en marcha. Sentou mal a moita xente aquela tímida extensión do saber fóra das marxes sociais a que estiverao restrinxido. Cando en 1985 e 1990, a LODE e a LOXSE trataron de que fose máis consistente e máis ampla, ata os 16 anos, os mesmos bulos e infundios volveron con máis forza. Á marxe das carencias económicas en que aquelas reformas se moveron, as machaconas mentiras dos bulos de entón seguen vivas en infinidade de conversacións. Moitas antoloxías do disparate estudiantil que entón circularon repetiron sen empacho o que recolleran outras recopilacións dos anos setenta. Insistían agora na “baixada do nivel”, a “exebeización”, o pouco “esforzó”, a “ignorancia” que se propalaba coa “lúdica” ensino “comprensivo”. En diante, incluirán como desculpa os plaxios descarados.
E o adoutrinamento
A lucidez dos propagadores de paparruchas volveu brillar en vésperas das eleccións que gañaría o PP na segunda metade dos 90. As “Humanidades”abandonadas -especialmente en comunidades como Cataluña- ou, sobre todo, “a calidade” que había que lograr por todos os medios se non se quería ir ao desastre absoluto, foron o virus de que se valeu o neoliberalismo conservador desde entón para desarticular a educación pública. De fondo, con todo, quedaba sempre oculta a razón que non se explicitaba: a onde iamos parar cunha educación que pretendía cumprir o precepto constitucional da “universalidade en igualdade” Xa o Estado de Benestar facía augas e os defensores sen concesións do libre mercado como norma, e do consumismo redentor, empezaran a minar os dereitos sociais, que en España apenas rozaramos. Entendían que os diñeiros dos impostos mellor estarían nos seus petos que en mans do Estado para que atendese as necesidades da igualdade. O da Educación tamén era unha mercadoría. A “calidade”e a “excelencia”, o bilingüismo e os novos xeitos de gestionar e dirixir centros, co profesorado máis como peonaxe -en competencia- que como cooperador nun complicado traballo colectivo, xa non cesaron na erosión do sistema, en paralelo coa redución inversora.
Recordan os debates que precederon ás eleccións de 21.11.2011, cando se ía a lograr un “pacto” educativo que o PP desbaratou cando case todo estaba a punto? Pronto a Sra. Gomendio -especialista en primates e en manipular estatísticas sobre educación- debateu en televisión as excelencias doque ela e o seu hoxe esposo, o Sr. Wert, trouxeran en dous anos ao sistema educativo. A suma de infundios que lanzou en pouco tempo para convencer aos máis despistados sobre das melloras de que fora portadora -antes de exiliarse á OCDE, en París- , poden verse nas reaccións que trouxo a LOMCE nestes catro anos últimos. Ata o PP sentiuse urxido, agora, a falar de “pacto” coma se tal cousa.
Van para longo trampantoxos e trileiros, e máis despois do art. 155. O último eslogan lanzado como bulo, agora directamente contra cantos cataláns saen á rúa nos últimos tempos é o do “adoutrinamiento”. Esta doutrina, variopinta nas súas formas, contou co auxilio do Sr. Méndez de Vigo. A súa versión descualificadora afecta, de paso, aos valores da escola pública e aos seus obxectivos de convivencia cívica.
Desenmarañar
Vai resultar que, pese ás canles garantistas para resolver contenciosos, porque haxa casos de manipulación -en Cataluña exceden os 100.000 profesores para 1.562.780 alumnas/os-, o acertado é desconfiar de que enganan. Se algo garante, en xeral, o ensino público, é a liberdade de pensamento, avalada polo contraste continuo duns e outros profesionais. Non pode dicirse o mesmo de moitísimos centros privados, cuxos alumnos e profesores han de aceptar un “ideario” uniformador. Os seus mentores e propietarios vixían que se cumpra a machada, sen que -segundo este bulo- adoutrinen. Veu ben que este asunto saltase na súa crudeza ao Parlamento e que os que defendían unha proposición para controlar o suposto “adoutrinamento” do ensino público catalán quedasen en absoluta soidade. Pero algo queda sempre.
Hai incendiarios e pirómanos de toda índole. Quen atacan os dereitos de todos a unha boa educación saben o que fan. Os que queiman o monte galego son de mala calaña, aínda que pasen por exasperados: peores son os que queimaron xente en cunetas e campos de concentración. Desviar a atención cara a casos cuasi folclóricos permite obviar que cada vez máis a abundante masa forestal galega seguirase queimando. As causas profundas seguirán en pé. Unha discutible xestión dos medios dispoñibles e, sobre todo, a pouca atención a unha demografía, moi envellecida, favorecen a desidia ou o aproveitamento exasperado do monte. Facer desaparecer ou reducir máis a superficie do queimado en exercicios anteriores esixe analizar e reestruturar a fondo as políticas seguidas desde os anos noventa.
Pouco se arranxa falando de “terrorismo ecolóxico” se non se parte dos efectos últimos da emigración que, desde os anos sesenta, abandonou infinidade de paraxes e aldeas. Nos espazos da agricultura de subsistencia anterior, minifundios na súa inmensa maioría antieconómicos, medran silandeiramente as silvas, xenistas e especies invasoras, con grave risco de dano ao medio, un ben común superior. As 35.000 hectáreas da Galicia queimada este ano -e da que de xeito aleatorio queda por queimar- seguirán perigando mentres non se negocie o sistema de propiedade destas áreas incultas onde, ademais, as taxas de reposición demográfica son negativas. As prediccións de choivas chegaron tarde nesta ocasión, e as rogativas para que chovese non deberon ter a demanda doutros tempos. A racionalidade da prevención que se demanda volverá ser invocada nada máis empezar outro período de seca, seguramente máis prolongado. Todo indica que seguiremos tendo cada vez máis incendios e máis grandes de proseguir coa inercia habitual. Ata, aínda que cada ano siga crecendo o investimento en medios para atallar o lume.
Valores e recursos
Botar balóns fóra -con bulos conspiranoicos- nesta época da rapidez informativa é máis fácil que nunca. Propáganse mellor e sempre teñen patrocinadores. Isto do “adoutrinamento” educativo -indiscriminado- vén ao xeito para que unha boa educación de todos para todos -no que debe ser unha cidadanía responsable e consciente- tarde en chegar. Os profesionais desta ética do bulo saben que tras séculos de adoutrinamento, a credulidade quedounos incrustada. Parten de que, cando algo non é vero, si é ben trovato coará no océano do despiste. Se un bo sistema de ensino só valese para que nos adoutrinasen? -o que equivale a dicir que nos enganen-, Montoro faría o correcto: Sanidade e Educación seguirán baixando este ano en disponibilidade de recursos. Isto non é un bulo. Tampouco o é que, en 2007, atoparon recursos paraos bancos. Cuestión de valores.
TEMAS: Cataluña. España. Constitucionalismo. Art. 155. Adoutrinamiento educativo. Calidade educativa. Manipulación informativa.
Manuel Menor Currás
Madrid, 21.10.2017
No hay comentarios:
Publicar un comentario