O último libro de
Fernando Álvarez-Uría sobre Literatura y Sociología é un bo remedio contra o
pesimismo que empeza a roldar a moitos.
Testemuñas da vida, vémola transcorrer estes días ata
deixarnos sen fe e falando a soas. Morreu Quino hai uns días e Mafalda quedou
estática no recordo, pedindo que a deixen apearse da marcha das cousas na
Terra. É verdade que se cruzan pola nosa vida persoas irritantes que tratan de
tapar ás que a enriqueceron; é momento, de todos os xeitos, moi apto para
agradecer reflexións, traballos e dedicación de cantos nos fan saber un pouco máis.
Ler Literatura
Destes últimos, é moi recomendable un libro que acaba de
saír: Sociología y Literatura. Dos observatorios de la vida social
(Morata, 2020), no que Fernando Álvarez-Uría adéntrase, moi ben pertrechado, na
capacidade da Literatura para contarnos os miúdos do que sucede cando a lemos
mentres, e ao mesmo tempo -como complemento ou fonte de boa educación- nos
esperta a curiosidade por saber máis e axudarnos a construír un mundo que sexa
vivible porque a liberdade, o coñecemento e a solidariedade se dean a man.
Agora que tanto se invoca a Ciencia para decisións que afectan diariamente á nosa mobilidade, non está mal recordar que non todo ten a mesma intención construtiva; en nome do científico e ata do natural, tocounos ver retrocesos e conflitos moi fortes para a Humanidade; e en Socioloxía, como noutros campos do saber, tampouco todos os sociólogos reman na dirección para a que en principio se construíu este campo científico: tratar de atopar solucións aos problemas sociais acuciantes. Ben coñecidos son os sesgos preditivos de moitos observadores que, desde postos ata institucionalizados, traballan para un control social cada vez máis preciso e paralizante; os poderes que queren xente mansa e obediente non son cousa exclusiva dos guionistas de ficción.
O interese da Literatura ou da arte en xeral como punto de encontro
de mentes sensibles con canto sucede ao redor e, xa que logo, como bo
observatorio para ver como vai o transcurso da Historia humana na súa difícil
construción dun hábitat máis xusto e máis libre para todos, non é novo. Son
moitos os materiais bibliográficos que se poden achegar nesta dirección, pero
tamén se poderían traer moitos outros en sentido contrario, de mentes ocupadas
en facernos sentir un gran pesimismo ou simplemente distraernos con naderías e
preitos diversos, moi aptos para dificultar calquera vontade de entendemento.
Saber mirar, saber ler
O libro de Fernando reactiva a liña optimista dos que
entenden que ler está ben se deséxase aprender algo, e que está mellor cando o
coñecemento que descobre o que le é de gran calado para achegar luz en como
orientar a acción convivencial cos demais. Que neste momento de incerteza fixe
a súa atención na Literatura, supón, ademais, captar aos urxidos de pouco tempo
a inclinar a súa sensibilidade cara á lectura. Igual que noutras ocasións
instruír no mundo psiquiátrico, a percepción da arte, ou en algo máis abstracto
como o difícil proceso de recoñecemento da humanidade nos outros, neste libro,
ademais de proporcionar unha boa guía de lecturas relevantes sobre sete campos
temáticos de relevo político e social, a súa forma de achegamento ás que
comenta ou sitúa nun contexto preciso divulga unha metodoloxía de lectura,
valiosa por si mesma para cantos dubidan se ler ou non. Desde a súa mirada
sociolóxica, cunha actualidade propicia ao desencanto, a precariedade e a
discriminación, enriquecerá as miradas de cantos aspiran a saber ler que pasa
nun mundo en que é urxente que os Dereitos Humanos, ademais dunha proclama,
sexan a norma das relacións entre uns e outros.
Ler Literatura, boa e mala, non é só un modo de distracción,
que pode selo e moi divertido, senón un xeito de aprender a mirar e que o que
facemos ou deixamos de facer contribúa a diminuír as formas de violencia e
sufrimento gratuítos. Xa miremos o mundo do eu ou o dos asuntos políticos
comúns, o das pautas sociais colectivas, o da moral social, as relacións
laborais ou o feminismo, os escritores estiveron aí como testemuñas
conscientes; Sociología y Literatura
é, nestes campos específicos, unha man amiga que achega ao lector ao que
acontece en máis de 200 obras literarias que poden servirnos de indicación para
que coñecemento e sentimento se xunten esperanzadamente na construción da
textura apropiada que posibilite as mellores aspiracións humanas.
Na conclusión do seu libro, o autor trae a colación a
proposta de Camus no seu discurso con motivo da concesión do Nobel de Literatura
de 1957, en que propoñía “restaurar entre as nacións unha paz que non sexa a da
servidume e reconciliar de novo o traballo e a cultura” no medio dun mundo
ameazado. Porque enriquece a nosa mirada e porque contribúe a que sexa verdade
que a renovación desta sociedade só pode vir da educación e da cultura, ao modo
de mirar de Fernando pode aplicárselle o que o hispano-francés escribiu
enseguida ao profesor que se ocupou del cando era pequeno. O que Camus
recordaba ao Sr. Germain: “A súa man
afectuosa…, o seu ensino e exemplo, os seus esforzos, o seu traballo xeneroso”,
continuará vivo no lector.
TEMAS: Literatura.-
Socioloxía.- Lectura.- Comprensión do mundo.-Dereitos Humanos.
Manuel Menor Currás
12/10/2020
No hay comentarios:
Publicar un comentario