Os bizantinismos, aínda que sexan xurídicos, non xogan ao solitario

O trasfondo que encerran adoita conectar con situacións e intereses de sectores que queren impoñer a súa distinción.

O Tribunal Constitucional ditaminou o día 13 de xullo que o Goberno actuara ilegalmente ao impoñer o estado de alarma na primavera de 2020. As circunstancias coxunturais en que se emitiu esta sentenza, entre as que non é menor a relación que cabe establecer coas que atravesa o Consello do Sistema Xudicial e o Tribunal de Contas, a máis diso deteriorar gravemente unha das institucións principais do sistema democrático, pon en cuestión a xestión do Goberno, coma se fose función do TC exercer de oposición. O don da oportunidade non parece que rexa cando, en plena quinta onda, pídese responsabilidade aos máis novos e cada Comunidade vai ao seu aire.

Neoplatonismo

Tratar de dirimir nunha sentenza unha cuestión teórica de índole xurídica é indicio que parece inapropiado para terciar nunha cuestión que, de xeito evidente viña sendo obxecto de litixio, pese a que os agora satisfeitos con esta sentenza facilitaran a opción seguida polo Goberno ao demandar o estado de alarma e non o estado de sitio ou excepción, unha figura xurídica que sería máis complicado e máis lento xestionar cando tanta urxencia había e que, ademais, non engadiría nada ás posibilidades executivas. Os estudosos da influencia neoplatónica nas decisións dogmáticas que adoptou a Igrexa entre os séculos IV e VI d. de. C. saben ben da importancia, nada espiritual, que tiña inclinarse por uns ou outros conceptos que naqueles anos pasaron a ser de rigorosa crenza.

Cando os xuíces exercen o seu oficio, non só mostran a “técnica xurídica” como garantía de imparcialidade. Se fose así, non teriamos tantos sesgos en moitísimas sentenzas en que a calidade do avogado defensor xoga un papel principal para deitalas dun lado ou doutro; a súa preparación e capacidade son vitais para manobrar coas variacións semánticas dun término. Independentemente do custo dun bo bufete, no campo xurídico sempre aparece por medio un fondo de subxectividade interpretativa trala presunta imparcialidade obxectiva da xustiza existente; pódese constatar entón a súa similitude co que adoita ser frecuente en Historia, Ciencias sociais, e non digamos Xornalismo, en que á inevitable subxectividade, engádese con máis frecuencia do desexable unha deliberada inclinación para mirar de modo nada veraz e imparcial.

En casos como o que estes días é obxecto de asombro, á parcialidade estanlle sobrevindo xa problemas inducidos, o que engade unha serie de despropósitos que incidirán directa e indirectamente no creto institucional e na diminución do valor da democracia, cando pola súa fraxilidad é algo que debériamos coidar ao máximo. O primeiro que aparece é que, detrás destas actitudes traslócense moitas outras cuestións ligadas a prevalencias ou, se se quere , diferenzas e desigualdades duns e outros cidadáns. É coma se algúns aproveitasen a súa nada indiferente presenza nesa sensible carreira administrativa para impoñer ao resto as súas particulares crenzas, opinións ou xeitos de mirar o mundo. O cal concorda con que o acceso ás altas maxistraturas e a continuidade de sagas familiares nalgúns deses postos, con demasiada frecuencia sexan percibidas sociolóxicamente aparelladas. Non adoita ser raro, por demais, que a parafernalia profesional deste colectivo sexa invocada a miúdo baixo o hipotético paraugas da “vocación”, un construto baixo o que se encobren interpretacións gremiais do seu activismo, que non se desexa ao alcance dos outros mortais para exame ou xuízo crítico.

O desacordo como sistema

Tralo acontecido no TC, a COVID-19 evidenciou outras cuestións. A principal, que, pese á difícil coxuntura pandémica e as crises que lle carrexou aos cidadáns, hai persoas e grupos que non aproveitan a excepcionalidade para facilitarlles a vida aos demais, senón para aumentar o enfado e o desacordo. Pedagóxicamente, é unha actitude mortal para calquera ansia de convivencia que se poida albergar; fai perigar os pactos principais e propicia o mal exemplo a cantos, na súa vida cotiá, o teñen complicado para saír adiante. Os bizantinismos -por moi puros que poidan parecer- tamén sementan o odio: Steiner menciona o "odium philologicum" que algúns intelectuais despregan contra cantos discrepan das súas disquisicións; os filólogos adoitan ser moi escrupulosos -e de aí o apelativo- , pero a pouco que se revisen notas ao pé de páxina de moitos libros, revistas académicas e críticas literarias, non é difícil advertir que é unha actitude demasiado frecuente.

Non é exactamente unha novidade desta pandemia, pero parece estarse impoñendo nestes tempos como fórmula de acción política e, en moitas ocasións pode seguirse perfectamente nos medios, coma se o relevante fose soster no ambiente unha tensión sen a cal os seus promotores non serían ninguén. Administran a liorta permanente, certa violencia ambiental e unha moda máis ou menos retadora ante os demais; é peléxana ao estilo das películas do Oeste ou dalgunhas en que un futuro distópico se impuxo e habería que tratar de sobrevivir a conta do que sexa, coma se en pleno individualismo cada cal tivese cancha para impoñer as súas regras e cambialas ao seu libre albedrío.

 

Subsidiarios

É vergonzoso que a Covid-19 estea sendo ocasión para enfrontar os intereses particulares de cada Comunidade ou contra o Goberno central; e é mágoa que polos posibles custos políticos, esteamos creando unha selva inexcrutable de decisións, como o é que normas supostamente pensadas para tratar de unir en igualdade a uns e outros, sexan retocadas para que a desunión se fortaleza. De toda esa bagaxe amarela crecente, propicia para o desencontro, pode servir como estrela luminosa a blindaxe que a Comunidade de Madrid acaba de adoptar para preservar a suposta “liberdade de elección de centro” para dar cancha libre aos colexios privados. É que o ensino e a sanidade pública han de seguir sendo subsidiarias? Resulta, con todo, que non era este o sentido dunha sociedade agrupada en torno a uns valores a compartir. Velaquí, ademais, que o sistema educativo nacera como dereito universal para expandir aqueles principios valiosos para todos.

TEMAS: Covid-19.- Tribunal Constitucional.- Poderes do Estado.- Liberdade.- Igualdade democrática.