Non se cansen, que é peor

O final da Covid-19 debería dispoñernos a situar a atención no que importa e non nas ocorrencias oportunistas.

Agora que a Covid-19 parece estar remitindo, a fin de semana longa do Pilar mostra que, entre feiróns varios, estamos bastante cansos e, ás veces, ata parece que perdamos o Norte. Viuse nas preguntas e respostas ao Goberno deste mércores día 13 no Congreso, onde o respecto mutuo, a agudeza no debate e o contacto co que de verdade sucede na rúa andan polos cerros de Úbeda. Nin parece que fose onte o día máis axeitado para apupos ao Goberno, nin hoxe o momento máis idóneo para non recriminalos.

Unidade?
A suposta “unidade” -que, nunha festa nacional como a de onte debía privilexiarse- entendida como en democracia debe ser a unión fronte aos problemas reais dos cidadáns, segue nos anaqueis da retórica, mesturada con rancores que non atopan satisfacción senón sentados nos sillóns azuis. Unha pena para todos, se o que se defende ou se critica tan rudamente só ten que ver co quítate ti, que me poño eu. Por certo, que uns e outros tiñan no que onte se viu nas rúas de Madrid, razóns sobradas para estar atentos; non vaia a repetirse pronto aquí, o que están tratando en Roma tralo ataque á sé do sindicato máis importante de Italia, unha expresión que á súa vez imitaba o que sucedera de 1919 a 1922 na mesma cidade.

Polos cerros de Úbeda andou a crise da vivenda que, fai uns días, logrou a promesa dunha lei específica en que se suscitaba limitar as ganancias que poidan xerarse á súa costa; nos ambientes conservadores pareceulles de tal dislate que reaccionaron de modo case idéntico a como o fixeron en marzo de 1900, con motivo da primeira lei que limitou o traballo aos menores de dez anos. Trataríase agora de concordar os arts. 33.2 e o 47 da CE78, pero segundo un dos líderes conservadores de relumbrón, cuns salarios como os que teñen hoxe os mozos, a vivenda está ao seu alcance. Á ignorancia da súa estrutura de salarios, que segundo unha enquisa recente (no Observatorio Social, xullo 2019), apenas permite que só un 26% dos menores de 29 anos poida facerse propietario dunha vivenda, sumaba un concepto da propiedade privada situado aínda no espazo sacralizado que había ter no século XIX e, aínda que a CE78 limitou esa posición, mostraba a gran hostilidade dos seus votantes -a quen di representar- á igualdade de todos no goce dos bens sociais indispensables. Poñía de manifesto, de paso, unha peculiar concepción do constitucional Estado de Benestar en que as pegadas dos tempos preconstitucionais están presentes con case todas as súas carencias, cando os emigrantes da nosa terra, que mandaban divisas desde Europa, non se crían o que o trato que alí recibían, por exemplo, se enfermaban ou levaban aos seus fillos á escola.

É rechamante que, en Educación, cando estamos estreando xa unha oitava lei orgánica do sistema escolar, esteámoslle prestando máis atención ao relativamente secundario -como detalles do posible currículo e similares aspectos de formalidades epidérmicas-, mentres no miolo do sistema aspectos como o peso e relevancia recoñecida do ensino público no conxunto, apenas cambiaron respecto da súa situación na transición democrática. O panorama existente permite repetir, ata, o que Jimeno Sacristán observaba 1989: “máis énfase en divulgar novos conceptos, novas linguaxes, que en suscitar políticas de cambio real”; é dicir: que as reformas “ou se fan realmente nas aulas ou resolverán poucos problemas do funcionamento do sistema educativo”.

Modernizar a Educación

Como se analiza en Modernizar la Educación (Editorial Mundiediciones), a Covid-19 volveu a poñer de manifesto que, mentres a precariedade do Estado é beneficiosa para uns poucos, só a fortaleza de este é o gran amparo de todos, especialmente dos máis pobres; esta pandemia fíxonos recoñecer o gran valor que, para diminuír a desigualdade, ha ter o esforzo de sanitarios e docentes. Pero ao mesmo tempo, puidemos ver que abondou que as expectativas deste curso 21-22 auspiciaran un tempo máis bonancible para que algunhas melloras que introduciu en ratios, en traballo de colaboración, e en proximidade ao trato personalizado dos que máis o necesitan, se cuestionasen de novo como inviables nalgunhas comunidades autonómicas en nome dunha “liberdade” que determina o mercado e non un dereito fundamental de cuxo cumprimento o Estado ha de ser garante.

Toca lidar coa decepción duns tempos de liberalización dos servizos, cuxos recursos pretenden atrapar múltiples entidades privadas con perspectiva de negocio e suposta axilidade facilitada por uns moi ben adestrados sistemas estatísticos sesgados nas súas aplicacións tecnolóxicas. As evidentes necesidades de que a escola pública se modernice fan prevalecer un control de competitividade contable, sobre a renovación profunda da súa actividade interna e o sentido que deba ter como dereito. Son moitos -ata grupos de aparencia innovadora- os que revisten de “interese xeral” iniciativas parasitarias dos recursos públicos en detrimento dun sistema de ensino acorde coa xustiza distributiva. E en sintonía, se confabulan coa semántica para sementar a confusión con palabras propicias aos seus intereses particulares: a anfiboloxía e o oxímoron tamén educación son rendibles, igual que en política, no consumo e na publicidade que os acompaña. Neste campo aplícanse a rendibilizar as variedades reticulares en que está subdividido o sistema educativo desde 1857.

Tal como ha ir a educación de todos ata agora, os que se empeñen en modernizala deberán partir de que avance realmente o sistema educativo en preparar a todos para o mundo actual. Unha sociedade democrática que comparta un código ético só é posible desde un sistema educativo sólido, comprometido coa boa educación para todos. De momento, igual que Nina, o personaxe entrañable de Galdós en Misericordia, haberemos de seguir dicindo:

“Non sei se me explico, digo que non hai xustiza, e para que a haiga, soñaremos todo o que nos dea a gana e soñando, un supoñer, traeremos acá a xustiza”.

TEMAS: Estado de Benestar.- Educación Pública.- Convivencia social.- Representación parlamentaria.- Unidade política.

MMC.Madrid, 13.10.2021.