As reformas das palabras son máis baratas que as dos problemas, permiten ata evadilos e dilatarlos, coma se non se puidese facer máis.
É vella a pregunta daquel xuíz a unha testemuña: “Viuno ou non o viu?”, á que
este responde: “Por unha banda, xa ve, e por outro que quere que lle diga”, con
evidente desconcerto para o interlocutor. Michael Foucault deixounos advertidos
a mediados dos sesenta que as palabras e as cousas non sempre van ao unísono; é
frecuente que as primeiras se usen para disfrazar e terxiversar as segundas, co
cal a conexión para que as nosas neuronas armen un honesto coñecemento do que
sucede, facernos cargo e decidir que facer, colapsa ou racha.
As palabras e as cousas
Este disfraz xa tivo clientes en Grecia e Sócrates pagou caro que houbese xente
en disposición de torcer decisións graves a conveniencia. Non fai moito, o
lingüista Lakoff deulle un repaso en 2007 a moitas das políticas neoliberais
que levara a cabo Reagan e veu a advertir do coidado a ter cos marcos
conceptuais das palabras; hai verdadeiros equipos de especialistas en
terxiversar o sentido das máis prezadas e levalas a que signifiquen algo moi distinto
do que en leal conversación cabe entender; xa que logo, Non penses que é un
elefante, podes estar ante un trileiro que xoga coa túa inxenuidade.
Nos asuntos que tratan os políticos na prensa, no parlamento e na lexislación,
este xogo mutante é incesante e merece a pena prestarlle atención. Acábase de
ver, por exemplo, respecto da cuestión da “reforma laboral”, que se acabou
centrando en se se trataba dunha “derrogación” -o que levaba consigo dar marcha
atrás no que dispuxeran polo menos os dous gobernos anteriores-, para facer
algo que fose supostamente máis xusto e adaptado á nova realidade do emprego,
ou se se trataba dun lifting máis
lixeiro, indeterminado e menos contundente: unha “actualización da normativa
laboral”. Niso queda esta “reforma”, facendo viva unha vez máis a volatilidade
semántica de “as palabras” respecto de “as cousas”, tan distintas no modo de
chamarse na linguaxe chá por uns e por outros.
Esa vía de desencanto coas palabras iniciouse igualmente, entre outros moitos
asuntos, con motivo das pensións, en que o núcleo verbal “acordo”, en repetición
do tantas veces recordado “Pacto de Toledo”, volverá traer ao debate semántico
quen paga máis, como se paga máis, os tramos a ter en conta á hora de percibir
as pensións e, sobre todo, que relación va ter as pensións públicas coas de
índole privada, tan queridas polos bancos e outros axentes sociais con gran
peso no día a día da xestión do poder. O resultado do debate semántico xa se
adiviña.
Acordos e desacordos
Vímolo respecto de os “Acordos do Estado Español coa Santa Sé”. A súa “reversión”
entretivo a moita xente desde o ano 2013, por non mencionar a cantos, antes de
1976-79, se opuxeron a que se realizasen. O PSOE, logo de anunciar para o seu
40º Congreso a súa “revisión”, tras
moitos anos dando marcha atrás só alcanzou a concretar que tratará de “actualizalos”.
Xa viramos como se apeaban da proposición non de lei a que se apuntaron na
Comisión de Educación do Congreso o 22.02.2018; cos seus socios no “Goberno de
progreso” acaban de esquecer que o documento dicía: “denunciar e derrogar estes
Acordos”, porque continúan limitando ao sistema educativo -e as liberdades da
sociedade civil- de xeito desacorde cun sistema democrático, igual que as
coartaron os concordatos que rexeron a vida dos españois antes de 1975.
Con esa ética oportunista “de dicir hoxe unha cousa e mañá todo o contrario”,
aos nosos políticos e opinadores impórtalles pouco a nada exemplar democracia
participativa que pode exercitar a súa propia militancia. No campo educativo
vén sucedendo -de sempre- algo similar. Non só é que a continuidade deses
Acordos siga sendo un coadeiro para a non equidade educativa, como o foron
aqueles concordatos, e que os recursos públicos se sigan empregando de modo
desigual e ao servizo de intereses privados como na etapa franquista. A base
conceptual que rexe as palabras usuais para mencionar asuntos e problemas neste
campo se terxiversan e non teñen valor. Confesionalismo/ aconfesionalismo,
Privada/ Pública, Liberdade/ Regulación, son pares que perden coherencia na
confusión magmática da extensión semántica das palabras. Términos de dereito e
igualdade -amparados polas grandes declaracións universais- como “segregación”
ou “exclusión”, quedan no baleiro; puido verse, por exemplo, con motivo da “reconstrución
da Covid-19”, en que as medidas decididas polo Parlamento para a Pública irán, “sen
segregar”, tamén á Concertada, obviar que son dous conxuntos disxuntos que só
comparten a codia dalgunhas formalidades.
Nominalismo reformista
Esta liña de gobernanza segue no fio do puro nominalismo escolástico, herdeiro
do bizantinismo de andar a golpes por cuestións como “natureza”, “esencia” ou “persoa”
desde os tempos de Teodosio o Grande no último terzo do século IV. Parece dar
fundamento aos profesores de Filosofía, que, interesados en “axudar a pensar”
non ven ben representada a súa presenza nos deseños curriculares que estes días
se debaten no Consello Escolar e outros foros. A súa confianza nas reformas do
sistema educativo merece loanza, igual que as de cantos docentes se ocupen de
ver que hai do seu.
Pero, a estas alturas da oitava lei orgánica que xa regula o sistema escolar, a
historia real das “reformas educativas” aconsella non ser fetichista e non crer
que vaian en serio ao fondo dos asuntos. Na longa duración dos miles de veces
que “plan de estudos” aparece no corpus lexislativo de educación -desde antes
de 1857-
a súa “natureza anfibolóxica, crecentemente deitada a ser o contrario do que
din que é, redúcese a administrar neolinguaxes en que os problemas estruturais
que pivotan sobre o día a día das aulas públicas deixan a salvo ás outras, máis
ou menos como as rebaixas (outra palabra viscosa onde as haxa).
TEMAS: Neolinguaxes.- Reformas.- Derrogacións.- As palabras e as
cousas.-Acordos e desacordos.
MMC (Madrid: 10.11.2021
No hay comentarios:
Publicar un comentario