Fabuloso presente

Moito do que sucede non é casual. Pode parecer fabuloso se se compara co que debería ser, pero non é estraño, se se mira ben.

 Se se observa o que ocorre sen a urxencia do xornalista por contalo, a diversidade do día a día, coas súas repeticións, referencias ao vivido e suxestións de futuro, permite advertir nos acontecementos posibilidades argumentais moi amplas e, mesmo, conexións. Os seus ámbitos dispares: Sanidade, Educación, Xustiza, Servizos sociais, e outros asuntos, como, por exemplo, Urbanismo e Orde pública teñen moito que ver entre si; neste momento, mesmo Política exterior, Comercio e Economía, Traballo, Enerxía e Clima, gardan estreita relación. Sempre que o ollo do observador teña a ben entender a Educación máis aló do que é a mera instrución, enseguida pode ver tramas posibles, capaces de facer do que acontece unha serie narrativa moito máis potente que as que atan aos espectadores ás plataformas de cinema e TV.

 A Memoria

 Acaba de desenvolverse o pasado día 31 de outubro o “Día do recordo e homenaxe a todas as vítimas do golpe militar, a Guerra civil e a Ditadura”, como expuxo que se faga a Lei de Memoria Democrática recentemente estreada (Lei 20/2022, do 19 de outubro. BOE do día 20). Pasaron 83 anos desde o final daquela desgraza colectiva e segue habendo miles de familias que non saben dos seus antepasados. Hai entre a poboación unha gran ignorancia do ocorrido, e non foi posible que a Historia Actual de España -a dos acontecementos posteriores aos anos trinta do Século XX- xeneralizouse coa dignidade científica requirida nos centros do sistema escolar: a explicación que transmitiron os currículos educativos e o que se fai nas aulas moitas veces non roza estes asuntos. Os libros de texto, e as enquisas ao alumnado que fai os másteres preceptivos para ensinar mostran ben como está de frouxa a memoria democrática e, en particular, a que, máis aló de lexítimos sentimentos subxectivos, é Historia recoñecida por investigadores de prestixio acreditado.

É penoso, por iso -e esta é a parte conflitiva do argumento posible dun relato sobre esta cuestión-, que haxa tantas personalidades con representación política empeñadas en soster o insostible. Visible quedou no acto solemne do último día de outubro o desafecto mostrado coas ausencias ao mesmo; e bochornosas foron as explicacións dalgúns que, a modo de marionetas, seguen coa ignorancia que propagaba o Libro de España -de obrigada lectura nos anos cincuenta e sesenta-, ou as enciclopedias de 2º Grao, en que a Historia acaecida na Península era imperialista case desde Adán e Eva, providente, imperialista e defensora do ben baixo o sacrificado impulso de martiriais seguidores de vitoriosos caudillos. De nada nos servren esas fabulosas narracións do pasado para afrontar os problemas do presente; sen aceptar a realidade daqueles conflitos -dos que teoricamente pasamos páxina en 1978-, e a preservación da dignidade de todos, difícil será alongar moito tempo este presente; as emocións atopadas non son boas conselleiras cando crecen as incertidumes. Que exista, ao fin, unha norma capaz de poñer orde nas responsabilidades colectivas, ben merece celebrarse se axuda a reconciliar posturas entre os descendentes daquel conflito; velo doutro xeito, é incubar unha tendencia a fabular digna de mellor causa.

A Xustiza

Non menos fantasioso é que quen levan máis de catro anos entorpecendo as reviravoltas administrativas da Xustiza española desde o CGPJ alardeen de facelo polo ben común dos españois. A vixésima das razóns que esgrimen para aprazar o cumprimento da Constitución non escusa do preceptuado na Lei Orgánica 6/1985, do 1 de xullo (BOE do día 2). As funcións de natureza administrativa que, en principio, están encomendadas a este órgano de goberno do sistema xudicial español están a causar serios danos ao seu bo funcionamento e, sobre todo, á credibilidade que aos cidadáns lles merezan os que están chamados a poñer orde nos seus litixios particulares e na convivencia colectiva.

É fabuloso que, en nome da Constitución, haxa grupos interesados en frear o desenvolvemento do que a lei existente regula. De entrada, dá a sensación de que o control da lei existente obedeza, ante todo, a pautas non escritas, pero inscritas en hábitos moi arraigados, en que como ensinaba Karl Schmitt na súa teoría do Estado, en 1934, estas competencias emanaban do Empíreo e, por infusión xenealóxico-clasista, só uns poucos estaban predestinados a administralas. En segundo lugar, sendo algúns implicados no encistamento deste asunto formados nas lides xurídicas segundo a normativa que regulou a Universidade desde 1943, parece que siga rexendo, ad pedem literae, o que esta lei establecía como función principal: “educar e formar á mocidade para a vida humana, o cultivo da ciencia e o exercicio da profesión ao servizo dos fins espirituais e do engrandecimiento de España”  (art. 1). Agora ben, aínda que a retórica cultural haxa variado levemente esta orientación tan xenérica, non se entende ben -salvo fabulando- o nulo contraste que, respecto dela, teñan as actuacións destes máis de catro anos ao redor deste órgano administrativo, e en particular a destes días pasados. Ergo, debesen aclarar en que obxectivos democráticos actuais haxa que inscribir a tradución que fan daquel “servizo dos fins espirituais e do engrandecemento de España”.

 A casualidade e a causalidade

É tendencia arraigada, desde as culturas mesopotámicas uns 3000 anos a. C., que o destino estaba inscrito nas combinacións astrais e que as súas aliñacións rexían as nosas vidas. Esta literatura -desmentida entre outros polo P. Jerónimo Feijóo- segue tendo adeptos: moitos adivinos e tertulianos seguen adscritos a esa crenza. Crece, tamén, a de cantos, ante os problemas, acoden a rituais máxicos; desde o Paleolítico, o feiticeiro da tribo e a súa pretensión de controlar as forzas dunha Natureza independente das ambicións humanas tivo gran prestixio. Non é estraña, por iso, a ambición de cantos ambicionan que a ignorancia siga ás súas anchas. O malfadado día en que Miguel de Unamuno pronunciou aquilo de “que inventen eles” estaba a diagnosticar moitos dos comportamentos pouco modernizados que, desde 1906 ata hoxe, tivo o sistema educativo español. Esta pauta cultural non é fábula, senón realidade; non ten misterio, dadas as fráxiles estruturas de que fomos quen de dotarnos, inaccesibles para moitos.

TEMAS: Educación digna para todos.- Consello Xeral do Poder Xudicial.- Memoria Democrática.- Historia Actual.- Cuestións transversais.

 MMC (Madrid: 02.11.2022)