Neste mundo pasa cada cousa!

Cando tanto incapacitado hai para construír un mundo máis amable, se un cego guía a outro cego, aviados imos

Agora que a Covid-19 volve sementar prevencións para a globalización que tan de moda estaba desde os anos noventa, é posible que a morte volva tinguirse entre nós da pouca solemnidade, santidade e individualidade que tivo hai tres anos, cando a súa alarma roldaba as rúas e despedirse non era, a miúdo, máis que un frío apaño de ritual rápido e igualador.

Volatilidade do tempo

Esperemos que as cautelas cos voos procedentes de China non alcancen de novo aquela dimensión. Por agora, celebridades como Pelé e Ratzinger tiveron a posibilidade dun funeral excepcional e distintivo, en tributo ás súas traxectorias. Excepcionais no mundo occidental, tanto o fútbol como o confesionalismo católico móstranlles, cada cal ao seu modo, as súas condolencias ante a súa perda.

Quéirase ou non, a súa morte supón un momento para a pausa e a reflexión sobre o que foi e xa non é. Aínda que o significativo desas personalidades non rozase as vidas dos cidadáns espectadores, e só lles sexa anecdótico o seu recordo, o acontecemento que atravesa as pantallas estes días representa a presenza do inesperada, e en gran parte gratuíta, que é a irrealidade da fama na irrelevante e anodina realidade das súas limitacións tanxibles para a gran maioría. A pesar desa relatividade de vida, todos fomos testemuñas de como volveu a forxarse, unha vez máis, unha crónica dourada que, a modo de alfombra vermella, percorreron os afamados desde o berce até a mortalla, por máis que, como todo mortal, teñan secuencias vulgares; a urxencia de mitos dos consumidores de mass-media adoita atopar en momentos como os que acaban de atravesar Pelé ou de Ratzinger, ampla oportunidade para reproducirse. Doutra banda, os que están á fronte de institucións e organismos que, directa ou indirectamente, participan do poder que implique a mención ou conmemoración de contadas biografías, adoitan aproveitar esa tensión especial que xera a súa homenaxe; sen afán real por honrar o seu recordo, aproveitan a ocasión para promocionarse si mesmos.

 

 A frauta encantada

En moitas laudatio memoriae, obituarios e demais aparatos supostamente honestos, escóndese un xénero de hábitos con abundantes exemplos de manipulación. Algún, famoso por ser Mozart o personaxe de referencia, foi analizado minuciosamente por Jean Vermeil en 1991 ao advertir, nunha secuencia de celebracións en torno ao músico de Salzburgo, que as narrativas do poder dominante facían gala de oportunismo para silenciar canto puidese distorsionar un “bonito relato” propicio a cada un dos tres momentos politicamente distintos -e aínda contrapostos- de Alemaña. O de menos, en tales momentos, foi acrecentar o coñecemento histórico con datos e análises ben contrastadas.
Similarmente, no desenvolvemento da xenéricamente chamada “vida cultural” ou nas políticas educativas, moitas veces houbo que lamentar que os aniversarios e conmemoracións non propiciasen aprender máis acerca das achegas reais do pasado á convivencia e, en definitiva, ao suposto avance e progreso da sociedade; foron, máis ben, ocasión para reafirmar posicións contrarias que, distorsionando o relato, escurecen a dignidade dos seres humanos. Estamos a velo respecto da Memoria Democrática, cuestión que debería ter outro papel na formación dos docentes; despois da CE78, o persistente descoñecemento propicia aínda medos e falsas distancias respecto do acontecido no primeiro terzo do século XX e non favorece o avance modernizador do ensino. Xunto a moitos outros silencios, predispone á despreocupación polas dinámicas educadoras dos centros e a súa inserción nas necesidades do barrio, ao desinterese por cambios que deberían ser asumidos, e a unha gran desgana cara a un ensino valioso; deste xeito, as esixencias que leva a profesión de ensinar e a sólida deontoloxía ética para facelo, quedan fóra de foco. Propiciar que nos centros públicos haxa certo abandono das Administracións nestes asuntos invocando sofismas de “liberdade”, mostra pouco aprecio polo oficio de educar, coma se dese igual o modo de facelo.

Isto suxire a exemplaridade da presidenta madrileña, que non dá puntada sen fío e, das múltiples facetas da vida de Ratzinger, veu dicir na súa conta de twiter que foi un “heroe intelectual”, que “loitou pola dignidade e a liberdade de todos no seu labor como Papa, escritor, político, pero sobre todo como gran pensador tras oinmenso Xoán Paulo II, a quen tivo o valor de suceder”. Non é competencia do seu cargo político un xuízo histórico, e menos con estas precisións semánticas, pero o seu modo de desempeñalo non deixa escapar oportunidade de meter o dedo no ollo de quen no vexa o mundo como ela. En asuntos como este, a súa incapacidade para penetrarse no escrito ou defendido o defunto Benedito XVI, se trasmuta en pertinacia para situalo da súa parte, sen reparar en cuantos houberon de sufrir as súas decisións desde o Dicasterio para a Doutrina da Fe (sucesor desde 1988 da "Sacra Congregación da Romana e Universal Inquisición", que fora fundada en 1542 co fin de manter e defender a integridade de fe, examinar e proscribir erros e falsas doutrinas). O sentido que teña que darse ás “imparciais” e “libres” xuízos de IDA sobre Ratzinger pode verse na decisión, paralela e concordante, que acaba de tomar respecto dun histórico centro homeopático no céntrico barrio de Chamberí. Que sexa un Ben de Interese Cultural (BIC), con rango de monumento desde 1997, impórtalle pouco, e tampouco quere saber dos seus posibles usos colectivos nun barrio con poucas dotacións colectivas. Cuadra mellor á súa “ideario” cedelo ?-despois de investir tres millóns de euros na súa rehabilitación- con opción de compra, a unha entidade privada para colexio privado de luxo. A súa mestra, Esperanza Aguirre, fixo algo parecido con outros terreos públicos nese mesmo barrio, moi aptos segundo ela para darlle á bolita do golf.

Estas lideresas, intrépidas no seu servilismo aos adiñeirados, xeran un sopor que rompe o corpo social, a fe dos optimistas, e até a esperanza de cantos empezasen 2023 coa ilusión de algo distinto. Como dicía Miguel Torga nos seus Contos da Montaña, fan sentir a moitos cidadáns “escravos dun mundo hostil e dunha sociedade hostil, simples e bastos instrumentos de produción nas mans inxustas da vida?.

TEMAS: Conmemoracións e Homenaxes.- Uso e abuso dos bens públicos.- Memoria e relatos históricos.- Convivencia social.- Idearios e prexuízos. 

MMC.-

Madrid, 04.01.2023.