O aburrimento socioeducativo adormenta, non cambia nada.
A vella ledaíña lembra, como bordón de fondo, que a orde existente non debe alterarse: ha conservarse así. Non ha de estrañar, por tanto, que o canto das aves suscitase o interese dos etnomusicólogos. Tan presente está nunhas e outras culturas ao longo do tempo, que a artista austríaca Eva Lootz prestoulle atención varias veces nas súas performances.
O reiseñor de San Virila
Este verán, na exposición en que o Museo Raíña Sofía repasa a súa obra, fai oír nun silencio entrecortado con sons paxareiros, a lenda do abade San Virila. Este suposto monxe do mosteiro de Leyre (Navarra) estaba, ao parecer, tan preocupado pola dimensión da eternidade e a calidade dos seus feitos que, mentres camiñaba polo bosque próximo ao cenobio, entretido en tal meditacións, un reiseñor atraeuno cos seus chíos cara a unha fonte, onde prendado do canto adormeceu. Cando espertou, non acertaba a volver ao mosteiro e, cando ao fin o atopou, ninguén o recoñecía. Buscaron os monxes o seu nome no arquivo, e alí aparecía un Virila que se perdeu no bosque había trescentos anos…. Entenderon que era un milagre e, ao entoar un solemne Tedeum de acción de grazas, oíron unha voz do ceo que dicía: “Virila, ti estiveches trescentos anos oíndo o canto do reiseñor e pareceuche un intre; os gozos da eternidade son moito mellores”.
Na tradición occidental, nos medios en que foi esencialmente oral, desde Homero ata hoxe son moitas as veces en que as aves, ademais de simbolizar coa súa materialidade natural crenzas espirituais, aparecen como precursoras e sancionadoras da vida dos humanos. Pola súa banda, o transcendente asunto da eternidade era lembrado sistematicamente, con este e outros relatos exemplarizantes, polos predicadores expertos en Exercicios Espirituais e, sobre todo, por quen, nas Misións coresmais de non hai tantos anos, daban renda solta ás súas particulares pedagoxías para convencer aos fieis de que debían converterse ás verdades eternas.
Sen pretender tanto, Eva Lootz trae a colación a lenda do reiseñor e o abade, máis ben para poñer os pés no chan, pois faina aparecer en O visible é un metal inestable, como titulou en 2007 un dos seus libros máis suxestivos. A súa formulación conceptual parte de que, na capacidade de ver a realidade, é esencial a que teña a mirada para abrila máis aló do convencional e, mesmo, máis aló do que a ciencia sistematiza. A súa curiosidade artística parte dese orzamento e, ao adoptar perspectivas ignoradas ou desprezadas, como o ecoloxismo, o feminismo ou o indixenismo anticolonial, é moi suxestivo e provocador. Unha boa parte da obra desta artista, que o Reina Sofía expón este verán, vai ser un legado permanente e quen queira un método para advertir o que adoita estar desaparecido en múltiples discursos que afectan a canto acontece na vida cidadá, terá a man a súa estimulante perspectiva para facer como quen di: e isto que é?
Cantigas de cego
A piadosa lenda talvez permita entender tamén o adormecemento que xeran os políticos a cantos seguen os seus trinos discursivos. Son tantos a falar que é difícil aclararse co que din. Historietas e historias do seu cante -como a da “policía patriótica”- sucédense no día a día de España, e non teñen nada que envexar os americanos antes das súas eleccións -onde o mesmo Joe Biden xa está no nirvana-, nin aos franceses despois da segundo volta das súas. O balbordo dos medios tratando de harmonizar o que sucede co que os políticos din é tal que, cando ademais se entremete o aparello xudicial nalgún asunto, unha desnortada orquestra parece tratar de impoñer unha partitura a un desafinado coro, e a melodía resultante, no canto de seducir como facía o reiseñor do bosque de Leyre , induce á somnolencia.
O último episodio da banda sonora iniciada en España con motivo das eleccións catalás, continuou nas do parlamento europeo e acaba de chegar ao clímax en Canarias, con cinco mil cincocentos menores inmigrantes por medio. A súa insostible situación desbloqueou o miniconsenso do PP para unha repartición “voluntaria” de 347 migrantes entre as Comunidades que rexenta. Apenas cambiada a súa exigua solidariedade, atraeu a algarabía ofendida de VOX, cuxa retirada, por “ honra patriótica”, conduciu a un semidivorcio en varias Comunidades. Consente modulacións posturais nalgunhas , en preto de 100 concellos, non altera as obrigacións matrimoniais da súa coiunda co PP. As consecuentes ladaíñas duns e outros, acompañadas por teatrai rachaduras de vestiduras, van para longo, pois se se deixan do todo, as perdas mutuas poden ser substantivas.
Entre tanto ruído, a gran maioría de cidadáns nin tempo ten para prestar atención a sones asentados por “ o poder” S.A. despois de a CE78, como algo natural e “como Deus manda”; Simone Weil dicía en 1937 que “é unha forza máis difícil de dobregar que as cousas naturais”. A evolución da educación española permite ver como para entón moitos aspectos estruturais que aparecían na primixenia Constitución de 1812, xa resultaban difíciles de modificar. No seu artg. 13 pode lerse que “o obxecto do Goberno é a felicidade da Nación, posto que o fin de toda sociedade política non é outro que o benestar dos individuos que a compoñen”. Diso falaran os gregos e os ilustrados, e repetíano cantos estaban ao tanto do acontecido no París de 1789, e en Cádiz lograron constituír a súa intención modernizadora na accesibilidade da escola. A ela referíronse no artg. 366: “En todos os pobos da Monarquía estableceranse escolas de primeiras letras, nas que se ensinará aos nenos para ler, escribir e contar, e o catecismo da relixión católica, que comprenderá tamén unha breve exposición das obrigacións civís”.
Despois de 212 anos, un adormecemento similar ao que infundía o trino do reiseñor ao abade Virila aletarga a potencialidade pública do sistema escolar. A confesionalidade marca en exceso o que era unha iniciativa democratizadora e, como mostran os Informes de Save the Children e Cáritas, a accesibilidade escolar segue sen garantir a igualdade educativa a todos os nenos e nenas españois de hoxe: determínana as posibilidades familiares e deixa atrás a demasiados.
TEMAS: Igualdade educativa.- Igualdade de dereitos e liberdades.- Reticencias á democratización educativa.- Ruídos e distorsións á democracia.- O público e o privado.
MMC (Madrid, 14.07.2024)
No hay comentarios:
Publicar un comentario