A fidelidade á verdade non consta entre os principios da vida política.
Maquiavelo aconsellaba prudente aos aspirante ao poder que non podían nin debían “manter fidelidade nas promesas cando redunda en prexuízo propio, e cando as razóns que a fixeron prometer xa non existen”. Segundo o capítulo XVIII de O príncipe, é cuestión de principios. Nin existe a bondade humana, nin correspondencia no seu exercicio; polo tanto, o príncipe non está obrigado a observar unha fidelidade que pode serlle prexudicial.
A zorrería como paradigma
Existen, en cambio, múltiples exemplos de xestión con zorrería , en que se “soubo encubrir ben este natural, e ter gran habilidade para finxir e disimular”. Os humanos -engadía- son simples e “sométense ata tal punto ás necesidades do presente, que quen engana atopará sempre quen se deixe enganar”. Exemplar fora, segundo Maquiavelo, o Papa Alejandro VI, grande especialista en aseverar unha cousa e xurala con tal eficacia que os seus enganos sacaban adiante os seus desexos. Proclamaba, polo tanto, que non é necesario que un príncipe posúa a mansedume, fidelidade, humanidade, lealdade e relixiosidade que fagan del un home bo; verase obrigado a obrar en contra e é mester “que teña o ánimo disposto a variar as súas actitudes segundo o esixan as variacións da fortuna. Non ha de apartarse do ben mentres poida, pero ha de saber entrar no mal cando sexa necesario. Canto diga e faga ha estar cheo das calidades citadas: todo ha ser bondade, boa fe, integridade, humanidade e relixión, e “non hai cousa máis necesaria para aparentar que esta última calidade”. Pero o que ante todo ha de procurar como príncipe é “conservar e manter o Estado”; “os medios que empregue serán sempre considerados honrosos e encomiados por todos”, porque “o vulgo déixase sempre coller polas aparencias e polo acerto na cousa”. Segundo Maquiavelo, “no mundo non hai senón vulgo; os poucos espíritos penetrantes non teñen lugar nel cando a maioría ten onde apoiarse”. Un príncipe non ha de predicar senón paz e lealdade, aínda que deba ser inimigo da unha e a outra: “se as observase, moitas veces quitáranlle a reputación ou o Estado”
Despois das últimas eleccións en Gran Bretaña, haberá que ver ata onde alcanza a mostrarse a vocación de “servizo público” que transmitiu o laborismo triunfante aos seus votantes que, despois de 14 anos tirados pola borda, acaban de depositar nel unha gran esperanza tras o pau aos defensores das ideas tories desde Cameron a Sunak . Case en paralelo, na veciña Francia a sorpresa é que funcionou a unión preventiva fronte ao risco de que controlase o Goberno a extrema dereita, pero a difícil cogobernanza de tan heteroxéneos gañadores non escorrentará o risco do cerco ao público, que aumentará en 2027. Para Francia –como para outros países de Europa- os problemas son máis complexos que outrora e a mentira, a “posverdade” e a trola propáganse tras o suposto ben de todos, mentres as exixencias de “a Verdade” e “a Xustiza” están en discusión. Dentro dunha gran diversidade de formulacións, os sentimentos, a ignorancia, os prexuízos ou os desexos de agradar non deixan de ser manexados -con infamia se é preciso-, para favorecer a popularidade, tan relevante para o votante.
Entre nós, hai moito tempo xa -aínda que aumentou desde 2018-, do sectarismo dalgúns líderes, potenciador dun discurso maniqueo case tan antigo como o dos creadores dun suposto “ser de España” desde antes de Fernando VII. A súa forma de mentir é case “natural”; cando botan a culpa de todos os males ao adversario, non din a verdade e non lles importa erosionar a convivencia. Privan de lexitimidade ás institucións e os seus representantes, manchan o sentido do Parlamento e non lles importa que o Goberno, o Tribunal Constitucional ou as instancias xudiciais queden en dúbida. Saben que a gran maioría de cidadáns non ten tempo nin medios para litigar se lles fai falta, e que non poden acceder tampouco a unha información libre e plural que lles permita facerse un xuízo propio sobre as cuestións relevantes. A súa compulsiva demencia conta con que a pouca información de calidade, contrarrestada polos seus medios, propicia a fraude dunha suposta “liberdade de expresión”.
Noticias xudiciais recorrentes, coincidentes a miúdo co que estes medios proclaman, fai crecer a mentira populista das solucións simples a problemas máis complexos, como a inmigración, a globalización ou o cambio climático. É o paraíso demagóxico dos partidarios de volver ao fascismo e as súas violencias totalitarias. Non lles importan os feitos e terxiversan a memoria e, talvez por iso, a Historia actual apenas existe nos currículums escolares, mentres unha descontextualizada visibilidade do Patrimonio cultural axuda á turistificación crecente da existencia. Nesta España que presume de clasificación de “visitantes”, os docentes da escola pública –cada curso máis diminuída- pronto serán substituídos por extensións conectadas á IA do “Ministerio da Verdade”, presaxiado por Orwell na súa distópica novela: 1984.
TEMAS: Historia actual.- Currículum escolar.- Información e
propaganda.- Liberdade de expresión.- Responsabilidade democrática.
No hay comentarios:
Publicar un comentario